په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌رۆشنبیرییلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک

٥\٨\٢٠١٣

بزووتنەوەی یەکسانیخوازی ژنان و هەڵبژاردنەکان، بەرەو کوێ؟

گۆنا سەعید     

 

دەسەڵاتی سیاسی لە هەرێمی کوردستان کەوتۆتە جۆرێک لە قەیرانەوە لەسەر پرسەکانی سەرۆکی هەرێمی سەپێنراوە بۆ دوو ساڵ ، مەسەلەی دەستوور و چونەوە پەرلەمانی یان خستنە ڕاپرسیەوە ، هەڵبژاردنەکانی پەرلەمان و ئەنجومەنی شارەکان ، لە پاڵ هەموو ئەمانەدا دەیان گەمەی سیاسی و سات و سەودای حیزبی دەکرێت ، بە گشتی تاک لە کۆمەڵگەی کوردستاندا کراوەتە بەشیک لەم قەیرانە سیاسیە بە بی ئەوەی مەعلووم بێت کە ساغ بونەوەی هەریەک لەم پرسانە بە لایەکدا چۆن دەتوانیت گۆرانکاری لە ژیان و گوزەران و ئاستی بژێوی و پرسەکانی وەک ئاستی خوێندن و تەندروستی و بی کاری فراوان و هەژاری چۆن چارەسەر دەکەن؟ تەنانەت لەم چەند هەفتەیەدا کە وادەردەکەوێت کە جۆرێک لە جێگیری سەبارەت بە هەڵبژاردنەکان دروست بووە و هەموو حیزبە بەشدار بوەکان لیستی کاندیدی خۆیان داوە و دەستیان کردوە بە پڕو پاگەندەی ئینتخابی هیشتا بۆ تاکی کورد هەر زانراو نیە دەنگدان بە لایەک و نەدان بە لایەکی تر چۆن دەتوانێت کاریگەری لەسەر مەسەلە ڕۆژانەیەکانی ژیانی کە لەسەرەوە ئاماژەمان پی دا دابنێ .. جا ئەم وەزعە و ئەم واقعیەتە لە هەموو کەس زیاتر بۆ کەسی ژن وەک کارمەند ، کریکار ، بێ کار ، خوێندکار ، هەروەها توێژێک کە قوربانی زۆرێک لە جۆرەکانی ستەم و چەوسانەوە و هەڵاواردن و توند تیژی سیاسی و کۆمەڵایەتی و خێزانین هێشتا مەعلوم نیە کە ئەم وەزعە سیاسیەی کوردستان کە بە هەڵبژاردنەکانی پەرلەمان بۆ چوار ساڵی تر لایەنی کەم درێژەی دەبێت چی دەگۆریت لە بار و دۆخی ژیانی ژنان؟


ئەوەی کە زۆر بە باشی زانراوە ئەوەیە کە هیچ کام لەم حیزبانەی دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن هیچ جۆرە بەرنامەیەکی تایبەتی بۆ گۆڕانکاری لە وەزعی ژناندا ڕانەگەیاندوە ، واتە ئەگەر ژنان بیانەوێت ئەوە هەڵسەنگێنن کە کام لەم حیزبانە دەتوانیت شتێک لە وەزعیان باشتر بکات ، ئەوە تەنها دەبێت پشت بەستوو بێت بە کار و کردەو هەڵوێستی فەرمی و نافەرمی ئەم حیزبانە لە میژوو و ڕابردووی کۆن و تازەیاندا .. ئاشکراشە کە هەرچی بە هەردوو حیزبی یەکیتی و پارتی دەگەڕیتەوە لە ماوەی ٢٢ ساڵی دەسەلات و حوکمڕانیاندا هیچ کات بەدەربەستی باشترکردنی بار و دۆخی ژیانی ژنانەوە نەبوون و نابن ، بەڵکو نمونەی کار و هەڵوێستیان پیچەوانەوە دەسەلمێنێت ، بۆ نمونە تا چەندین ساڵ هەمان یاسای کۆنی باری کەسێتی بەعسیان بەکار دەهێنا کە پڕی بوو لە هەڵاواردن و جیاوازی دژی ژن ، هەرخۆشیان بە حساب کە ئەو یاسایەیان هەموار کردوە کەچی هیشتا پڕیەتی لە جیاوازی و هەڵواردن لە مەسەلەکانی زەواج و تەلاق و میراتی و فرەژنیی و... هتد. لەسەروو ئەمەشەوە دەستی سەرۆک عەشرەت و خێڵیان ئاوەڵا کردوە کە چۆن دەیانەوێت کۆنترین و داڕزیوو ترین عورف و داب و نەریتیان داسەپاندوە و تائێستا شیربایی و ژن بە ژن و گەورە بە بچوک و دانی ژن لە خوێندا و چەندین نەریتی تری کۆنیان زیندوو کرۆتەوە کە ژنان قوربانی یەکەم و ئەسڵین لەم مامەڵانەدا ، هەروەها بە ڕەسمی کردنی مەکتەبەکانی سوڵحی کۆمەڵایەتی ئەم پەیوەندیە عەشایەریەیان پاراستوە ،، لە لایەکی تر دەستی مەلایانی دینی و لایەنە ئیسلامیەکانیان ئاوەڵا کردوە لە ڕشتنی ژەهراوی کۆنەپەرستی دینی لە دژی ژن و هەر بە ئیسلامی کردنی هەموو بوارەکانی ژیانی کۆمەڵایەتی و خێزانی و ناردنەوەی ژنان بۆ نێو ماڵ و فەرزکردنی حیجاب و... هتد.

 

ئەو دام و دەزگایانەش کە تا ئیستا پارتی و یەکێتی وەک دەسەڵات بۆ لەناو بردنی توندوتیژی دژی ژنان دروسیتیان کردوە لە ژیر فشاری بزووتنەوەی یەکسانی و ژناندا لە ناوە وە و لە دەرەوە هەمووی ناکارا و بی بودجە و بی ئیرادەن ، تەنانەت تەنها یاسایەک کە بۆ نەهێشتنی توندتیژی خیزانی دەرکراوە بۆ دوو سالە وەک مەرەکەبی سەرکاغەز ماوە تەوە ە هەر ماوەیەی بە هۆی ریگریەکەوە کە دروستکراوی خۆیانە پێامن دەلین جێ بە جێ نەبووە. هەرچی بە بزووتنەوەی گۆڕان دەگەڕێتەوە ئەوە لەسەر مەسەلەی ژنان هیج قسەیەکی جیاوازی نەکردوە لەم دوو حیزبەی دەسەڵات ، سەرباری ئەم هەموو ڕەخنە و موعارەزەیەی بە سیاسەت و کارکردی یەکیتی وپارتی دەینوێنێت نەماندی ڕۆژیک لەسەر مەسەلەی ژنان هەڵوێستێکی سیاسی و جدی راگەیەنن ، بە پێجەوانەوە زۆر بە توندی دەست تێکەڵکردنیان لەگەڵ هەردوو لایەنی ئسیلامی سیاسی "یەکگرتوو و کۆمەڵ " مەترسی خراپتر بوونی بار و دۆخی ژنان زیاد دەکات . بۆ کۆمەڵهەی کوردستان بە گشتی و ژنان بە تایبەتی ئەوە ئاشکرایە کە ژنان ناتوانن بە گۆران و ئیسلامیەکان هیج ئومێدیکیان هەبێت بە ئایندەیەکی باشتر.


بۆیە ئامانجی هەڵبژاردنەکان هەرچی بیت ، سەرۆکی هەرێم هەر کەس بیت ، ئەگەر ئەم گۆڕانکاریە نەبێتە هۆی گۆڕێنی سیستەم و شێوەی دەسەڵات لە کوردستاندا هیچ لە مەسەلەی ژنان ناگۆڕێت . ژنان ئایندەیەکی باشتریان نەبەستراوەتەوە بەوەی کە لەم هەڵبژاردنانەدا چی روودەدات بەڵکو بەستراوەتەوە بەوەی کە خۆیان چەندە ڕێکخراون لە نێو بزووتنەوەیەکی سەرتاسەری سیاسی و کۆمەڵایەتیدا کە بتوانن لەبەرامبەر هەر دەسەڵاتێکی ئایندەدا بە خواست وداواکاری سەربەخۆوە بێنە مەیدان و خەبات بکەن بۆ بەدیهێنانیان ، ڕاستە بزووتنەوەی یەکسانیخوازی تا ئێستا ڕێکخرا و و بە هێز و جەماوەری نیە ، بەڵام لەم نێوەدا ریکخراوەکانی ژنان دەتوانن ئیستا دەوریکی فراوان بگێڕن لە هاندانی ژنان و هوشیارکردنەوەیان بە پێویستی ڕێکخراو بوون وەک سەرەتایەک بۆ رێگەی دەرچوون لەم وەزعەی کە بە خراپی یەخەی هەموو ژنیکی گرتووە لەو کۆمەڵگەیەدا.

 

ماڵپه‌ڕی گۆنا سه‌عید

 

 

 

 

په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌رۆشنبیرییلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک