١٨\٤\٢٠١٥

دەربارەی شیعری منداڵان.

رەزا ساڵح        

شیعر جوانترین و ناسکترین هونەرە، گرنگترین لقی ئەدەبە .. هەست و خۆشییەکی تایبەتی بە دڵ و دەروون و هۆشی مرۆڤ دەبەخشێت .. ئێمەی کورد بە سروشتی گەلێکی دڵپاک و هەست و نەست ناسکین و سۆزدارین، رووخۆش و گوفت ولوفت شیرینین .. هەر لە کۆنەوە ئاڵودەی خۆشی و شادی و، بەزم و گۆرانی و گۆڤەند و هەڵپەڕکێ و زەماوەند بووینە .. لەگەڵ داهێنانی زماندا، لەگەڵ پێکەوەنانی رستەی شیرین و، ترپە و سەروادا، چڕینیان بە دەنگێکی ناسک و بە ئاوازێکی خۆش و پڕ لە خرۆش، گۆرانی و شیعر سەریان هەڵداون .. لەو کاتەوە تا ئەمڕۆ، ئێمەی کوردلە هەموو میللەتێکی تر زیاتر رمودە و هۆگری گۆرانی و شیعر و سروود بوینە .. جوانی و ئەفسووناوی سروشتی کوردستانی رەنگین و قەشەنگمان، زیاتر کاری لە هەست و سۆز و دەروونمان کردووە، رەنگدانەوەیان لە گۆرانی و شیعر و سروودی کوردیدا هەبووە و هەیە .. بە گۆرانی و بە شیعر گوزارشتمان لە خۆشییەکان و، لە ناخۆشییەکانی ژیانمان کردوون، ناخی دڵی خۆمان بە شیعر و گۆرانی و ئاوازی خۆش دەربڕیوە .. هەر لە کۆنەوە شیعر و گۆرانی بوونە بە بەشێک لە ژیانمان .. تێکەڵاوی خوێنمان بوونە، هەستیان بزواندووین، بوونەتە خۆراکی دەروونمان، بە ویردی سەر زمانمان، بە چەکی بەرگریمان، کاریگەرییان لە رووحی رەوانمان کردوون .. کەم گەل هەیە، بە قەی ئێمەی کورد، هێندە جوانی پەرست و شیعردۆست بن .. سەرەڕای ئەو هەموو کوێرەوەری و هەژاری و نەهامەتییانەی کە داگیرکەرانی کوردستان بە سەری ئێمەی کوردیان هێناون و دەهێنن، بۆ سڕینەوەی ناسنامەی نەتەوەییمان، بۆ کاڵکردنەوەی فۆلکلۆرمان، بۆ کوێرکردنەوەی کەلتوور و کەلەپووری رەسەنی کوردیمان .. بۆ قەدەغەکردنی جەژنی نەورۆزمان .. بەڵام شکستیان هێنا و، نەیانتوانی فۆلکلۆر و داب و نەریتی خۆڕاگری گەلەکەمان لە ناوبەرن، ئەگەرچی دزییەکی زۆریان لێکردووین و، بە دەیان گۆرانی فۆلکلۆری کوردییان کردوون بە موڵکی خۆیان، بەڵام بە زەقی رەسەنایەتی و مۆرکی کوردییان پێوە دیارن .. کورد یەکێکە لە گەلە هەرە دەوڵەمەندەکانی جیهان، لە سامانی گۆرانی و بەیتی فۆلکلۆریدا .. خاوەنی گەنجینەیەکی زەبەند و لەبنەهاتوی فۆلکلۆرین .. کە بۆتە مایەی شانازیمانە.

لە ئەمڕۆدا، تەکنۆلۆژیا و داهێنان و گۆڕان، خەریکە زۆر شت کاڵ بکەنەوە .. جا بۆ پاراستن ولە ناونەچوونی ئەم سامانە بەنرخەمان، کە بەشێکی گرنگە لە گەنجینەی سامانی فۆلکلۆری کوردیمان.. پێویستە کۆبکرێنەوە و، بە ئەرشیف بکرێن و، بپارێزرێن.

( شیعر) یا (هۆنراوە) یا ( هەڵبەست) یا (هۆزان ) چوار وشەی هاومانا و هاومەبەستن، لە ئەدەبی کوردیدا هەر چوار وشەکە بەکاردەههێنین .. بەڵام ( شیعر) زیاتر دەقی گرتووە و زۆرترلە ئاخاوتن و لە نووسیندا بەکاری دەهێنین ..بێگومان بایەخی شیعر لە بایەخی چیرۆک کەمتر نییە، شیعر ختووکەی هەست و نەست و سۆزمان دەدات .. چێژ و خۆشی و شادییەکی زۆر بە هۆش و دەروونمان پێ دەبەخشێت ... شیعر ئەندێشە و خەیاڵمان گەشتر دەکات، ئاستی رۆشنبیری و زانستی و زانیاریی گشتیمان فراوانتر دەکات .. گەشبینتر و هیوادارترمان دەکات.

شیعری منداڵان، بەشێکی گرنگە لە ئەدەبی منداڵاندا، نزیکترین هونەرە لە دەروونیانەوە، گرنگترین کاریگەری هەیە، لەسەر ژیانی ئەمڕۆ و داهاتوویان .. هەر لە کۆنەوە دایکانی میهرەبان و بەسۆزی کوردمان، بە لای لایە و گۆرانی و لۆرین و لاواندنەوە، بە دەنگێکی ناسک و، بە ئاوازێکی بەسۆز و شیرین، کۆرپەکانیان لاواندوونەتەوە، بە دەم لای لایە و گورگانە شەوێ، لانکەکانیان راژەندوون و، کۆرپەکانیان ژیرکردوونەتەوە و، کردوویاننە خەو.

تێکڕای منداڵان حەزیان لە گۆرانی و شیعر و سروود هەیە، بە تایبەتیش ئەو شیعر و گۆرانییانەی کە خۆشی و شادییان پێ دەبەخشن، باسی ژیان و ژینگەیان دەکەن، باسی باڵندە و ئاژەڵ و یاری و شادی و، خۆشی و ئازادی و، ئازایی و سەرچڵییان بۆ دەکەن، باس لە هیوا و خواست و ئارەزوو و حەز و خەونەکانیان دەکەن، بە ئاسانی لێیان تێدەگەن و، ژیانی خەیاڵی خۆیانی تێیاندا دەبیننەوە.

ئەو ئامانجانەی کە شیعری ناسک و جوانی منداڵان دەیان هێننەدی، زۆر لەو ئامانجانە زیاترن کە تا ئەمڕۆ باسیان لێکردوون .. بایەخ و گرنگی شیعر لە سەر سۆز و دەروونی منداڵان، پێویستی بە توێژینەوەیەکی قووڵ و ورد هەیە .. ئێمە بە چڕیو بە کورتی باسی هەندێ لە ئامانجە گرنگەکانی شیعری منداڵان دەکەین، لەوانەش:

شیعری منداڵان کاریگەرییەکیباشی هەیە، لە فراوانکردنی ئاسۆی ئەندێشە و خەیاڵی منداڵاندا، لە گەشەکردنی زەین و هۆشیان، لە قووڵترکردنی بیریان، لە ختووکەدانی هەست و سۆزیان، چێژ و خۆشییەکی زۆریان پێدەبەخشێت، گەلێ گرێ و کێشەی دەروونی منداڵان چارەسەردەکات، بەشێک لە هەڵەکانیان راست دەکاتەوە، لە رێی شیعری جوانەوە گەلێ لە ئامانجەکانی پەروەردەیەکی دروست دێنەدی .. شیعری منداڵان هۆکارێکە بۆ فێرکردن و فێربوون، منداڵان بە تاک و بە کۆمەڵ، بە دەنگ و ئاواز وجووڵەوە، شیعر و سروود و گۆرانی دەڵێن، شەرمیان دەشکێ و، ئازایەتی ئەدەبییان دەبێت .. شیعر هۆکارێکی گرنگە بۆ بنیاتنانی کەسایەتییەکی دروست، بۆ رواندنی رەوشتی بەرز و خووی جوان و بەهای پیرۆز، بۆ فێربوونی نەریتی رەسەن و رەفتاری باش و هەڵسوکەوتی راست، بۆ زاخاودانی هۆش و هەست و دەروونی منداڵان، بۆ زیاتر خۆشەویستی و هاوبەستەبوون بۆ گەل و نیشتمان..ئەوە شیعرەوە، کوردیلە چاوگەشەکانمان بە کوردایەتی و کوردستان پەروەری گۆش و پەروەردە دەکات ..فێریان دەکات کە هەمیشە دڵسۆزی گەل و نیشتیمانەکەیان بن، پاک و راستگۆ و ئازا و قارەمان بن، خێزان و کەسوکار و هاوڕێکانیان خۆشبوێ .. ئەوە شیعرە، فێری خەبات و تێکۆشان خۆڕاگری و بەرگری و کۆڵنەدانیان دەکات .. فێری ئازادیخوازی،ئاشتیخوازی، هاوڕێتی، چاکەخوازی، دادپەروەری و، مرۆڤایەتییان دەکات .. ئەوە شیعرە، فێری خۆشەویستی و پەیوەندی خوشک و برایی و، یەکێتی و تەبایی و، هاوکاری ویەکڕیزی و سەرکەوتنیان دەکات .. ئەوەشیعرە، فێریان دەکات، زمانی شیرینی کوردیمان لایان شیرینتر بێت ، کوردستانیان لا پیرۆزتربێت، ئاڵای کوردستانیان لا جوانتربێت، پێشمەرگەیان لا خۆشەویستربێت، شەهیدەنەمرەکانی کوردستانیان لا شکۆدارتربێت، پاڵەوانێتی و رۆڵی سەرکردە و کەسایەتییە ناودارەکانمان و، کەڵە ئافرەتە قارەمانەکانمانیان لا بەرزتربێت .. بۆیە بە چاوێکی رێزەوە لە شاعیرانی منداڵان دەڕوانرێت .. چونکە شاعیرانی منداڵان دراوێکی گرانبەهای دەگمەنن.. ئەرکێکی زۆر پیرۆز و هەستیاریان لە ئەستۆ گرتووە، بەرپرسێتییەکی مەترسیداریانهەڵبژاردووە .. پێویستە زۆر بە دڵسۆزییەوە، بە ئەوپەڕی وریای و ئەمانەتەوە، ئەرکی سەرشانیان جێبەجی بکەن و، پەیامی پیرۆزی شیعری رەسەنی منداڵان بهێننەدی .. هەر هەڵە و کەموکوڕییەک لە شیعرەکانیاندا هەبن، کاریگەرییەکی خراپیان لەسەر ژیانی ئەمڕۆ و داهاتووی منداڵان دەبێت .. دەبنە بەشێک لە رەفتار و ژیانیان، راستکردنەوە و رەگ هەڵکێشانیان ئاسان نابێت، باجێکی زۆری ئەو هەڵانە دەدەینەوە .. ئەم گوناه و زیانەش لە ئەستۆی شاعیری منداڵانی نابەڵەد و دوور نەبیندایە.

نووسینی شیعر بۆ منداڵان، کارێکی هەڕەمەکی و ئاسان و ساکار نییە، لە نووسینی شیعر بۆ گەورەکان گەلێ گرانترە، چونکە شیعری منداڵان، هەر ئەوە نییە، کە شاعیر چەند دێڕێکی کێش و سەروادار رێکبخات و ناوی لێبنێت ( شیعر بۆ منداڵان )، شیعری منداڵان بنەما و تایبەتمەندی خۆی هەیە، کە پێویستە شاعیر لە نووسینی شیعرەکانیدا بۆ منداڵان رەچاویان بکات .. پێویستە شیعری منداڵان، وشەکانی ئاسان و رەوان و تەڕ و پاراو بن، وەک گوڵ جوان و گەش و بۆنخۆشبن، هیچ گرێ و گۆڵێک لە شیعرەکاندا نەبن، لە ئێستادا باوی کێشی عەروزی شیعر نەماوە .. پێویستە کێشی شیعرەکانخۆماڵیبن( پەنجەیی ـ بڕگەیی ) و کورت بن . زۆربەی شاعیرانی منداڵان، شیعرەکانیان بە کێشی پەنجەییدادەڕێژن کێشی ( ٥ ، ٦، ٧، ٨، ١٠) برگەیی .( کێش ) و ( ترپە) و (موزیک) سێبنەمان لەبنەماکانی شیعر، پەیوەندییان بە یەکەوە هەیە و، تەواکەری یەکترین، یا بڵێن گیانێکن و لە سێ جەستدان .. گونجانی هەرسێکیان پێکەوە ..جوانی و شیرینی و چێژێکی خۆش بە شیعر دەبەخشن .. ریتم و تەکنیکیش پێویستە بە پێی پێوەرەکانی شیعری منداڵان بن .شاعیری منداڵان، کاتێ دەتوانێ شیعری بە سوود و کاریگەر بۆ منداڵان بنووسێت، کە شارەزاییەکی تەواوی لە قۆناغەکانی گەشەی منداڵ لە رووی دەروونی وکۆمەڵایەتی و ژیری و سۆزی و زمانی و بیردا هەبێت .. پێویستە شارەزابێت، لە زانستی دەروونناسی و جوانناسی و پەروەردەی نوێی منداڵدا، ئەوە بزانێت کە هەریەکە لە قۆناغەکانی گەشەکردن و هەراشبوونی منداڵ، ئاستی تێگەیشتن و توانای بیرکردنەوە و، ئاسۆی بڕکردنی خەیاڵ و، فەرهەنگی زمان و، حەز و ئارەزوو و پێویستی و پێداویستیی خۆیان هەیە . ئەوە بزانێت کە شیعری منداڵان،دەبێت وەکو منداڵان پاک و سادە بێت.

شاعیرە کوردە رابەرەکانمان تا نزیکی ساڵانی حەفتاکان وەکو جۆرێکی سەرەکی لە ئەدەبی کوردیدا، مامەڵەیان لەگەڵ شیعری منداڵاندا کردوون، کەم و زۆر شیعر و چیرۆکەشیعری ناسک و جوانیان بۆ منداڵانی کورد نووسیون، کە بەشێکی زۆری ئەو شیعرانە، وەکو زێڕی خاوێن وان، تا ئەمڕۆش ئەو تام و چێژەی هەیان بوو، هەمان چێژیان هەیە و بوونەتە ویردی سەر زمانی منداڵان،کراون بە گۆرانی و سروود .. پێشتر ناوی بەشێک لەو شاعیرانەمان هێنا، لەگەڵ نموونەی شیعرەکانیان بۆ منداڵان، لەوانەش : ( ئەحمەدی خانی، شێخ مارفی نۆدێی، ئەمین عالی بەدرخان، پیرەمێر، زێوەر، فایق بێکەس، موفتی پێنجوێینی، گۆران، قانیع، دڵزار، هەژار، کامەران موکری، ... هتد ..).پۆلێن کردنی قۆناغ و ناوی شاعیرانی منداڵان، تێکهەڵکێشن، چونکە شاعیری وەهامان هەیە، لە چەند شیعرێک زیاتریان بۆ منداڵان نە نووسیون، هەشمانە بە دەیان شیعریان بۆ منداڵان نووسیوە، هەمانە لە ساڵانی شەستەکانەوەە، تا ئەمڕۆ، کانیاوی شیعریان بڵقەدا و لێی دەڕوا و وشکی نەکردووە، هەشمانە تەنها بۆ ماوەیەکی دیاری کراو شیعریان بۆ منداڵان نووسیوە.

شیعر وەک هەر بابەتێکی تر، پێویستی بە داهێنان و گەشەکردن هەیە، پێویستی بە تەکنیکی تازە و بە ستایلی تازە و بە شێوە گوزارشتی تازە هەیە .. لە ئەمڕۆدا، گوڵزاری گوڵ هەمەڕەنگەی شیعری منداڵانی کورد، لە فراونتر و رەنگینتردایە، چەندین شاعیری تازەی ناسراوی کوردمان، هاتوونەتە ئاراوە،، چەندین بەرهەمی شیعری هەمەڕەنگەی جوانیان بۆ منداڵانی کوردمان نووسیون و، لە کتێبی قەشەنگ و رەنگیندا، پێشکەشیان بە منداڵانی کورد کردوون ..لە ئەمڕۆدا چەندین گۆڤار بە زمانی کوردی بۆ منداڵان دەردەچن .. لە رووی چەندێتی و چونییەتییەوە،لە رووی ناوەڕۆک و فۆرم و تەکنیکەوە، پێشکەوتنێکی باش و هیوابەخش بەدی دەکرێت ..نووسین و بەرهەمهێنان بۆ منداڵانی کوردمان لە زۆربوون و پێشکەوتن و نوێخوازیدایە .. گومان لەودا نییە کە لە چۆنێتی و چەندێتیدا، کەموکوڕییەکی زۆرمان لە ئەدەبی منداڵان بە گشتیی و شیعری منداڵان بە تایبەتی هەیە، ئەم کەموکورتییانەش هۆی خویان هەیە، چ لە رووی مادییەوە، یا لە رووی هونەرییەوە، یا لە رووی نابەڵەدی خودی نووسەر و شاعیری منداڵانەوە، یا کەموکوڕیلە رازانەوە و چاپکردندا .. لە رووی چۆنییەتییەوە، ئێمە ـ کەم و پوخت ـ مان پێ باشترە لە ـ زۆربێ و بۆربێ ـلە رووی چەندێتیشەوە، کتێب و گۆڤارە چاپکراوەکان بۆ منداڵانی کورد .. لە ئاستی پێویستی ژمارەی منداڵانی کوردا نین، بۆ نموونە لە باشووری کوردستاندا، نزیکەی دوو ملیۆن منداڵام هەیە کە تەمەنیان لە نێوان (٨ ـ ١٥)ساڵاندان، کە دەتوانن کتێب و گۆڤارە کوردییەکانی منداڵان بخوێننەوە .. بەڵام تێکڕای تیراژی هەریەکە لە گۆڤارە کوردییەکان بۆ منداڵان لە ئێستادا مانگانە لە هەر گۆڤارێکدا لە (٠٠٠٢) ەوەبۆ (٥٠٠٠)دانە زیاتریان لێ چاپ ناکرێت .. لە چاو ژمارەی منداڵانی کوردەوە زۆر کەمن .. سەرەڕای ئەوەش نرخەکانیان بۆ منداڵان گرانن، چونکە لە لایەن حکومەتەوە وەکو پێویست بە پارە یارمەتییان نادەن، بەشێکیش لە گۆڤارەکانی منداڵان تەنها لەو شارانەدا دەفرۆشرێن کە لێیان دەردەچن، ناگەنە دەستی منداڵان کوردمان لە شارەکانی تری کوردستاندا، هەموو کتێبخانە گشتییەکانی شارەکانی کوردستانیش،وەک پێویست هەموو ژمارکانی گۆڤارەکانی منداڵانناکڕن، تا لە بەشی منداڵاندا هەبن و،، منداڵان بتوانن بیان خوێننەوەو، سوودیان لێیان وەربگرن.

هەر بەم شێوەیەش ئەو کتێبە چاپکراوانەی کە چیرۆک و شیعری منداڵانیان لەخۆگرتوون .. لە رووی چۆنێتی و هونەری و مەرجەکانی کتێبی منداڵان و،لە رووی چەندێتیدانین و، بێ مەرجی وکەم و کورتییەکی زۆریان پێوە دیارە .. تیراژی چاپکراوی هەر کتێبکی منداڵان لە (٥٠٠) ەوە بۆ ( ١٠٠٠) دانەیە .. لە چاو ژمارەی منداڵانەوە کەمە و نرخەکانیشیان گرانن .. بە بۆچوونی من هۆی هەرە سەرکی دەگەڕێتەەوە بۆ دەستکورتی و یارمەتی نەدانی نووسەرانی ئەو کتێبانەیە.. تا ئەمڕۆش لە باشووری کوردستاندا، دەزگایەک یا کۆمپانیایەک نییە،کە تایبەت بێت بە چاپ کردن و بە بڵاوکردنەوەی کتێب و گۆڤارەکانی منداڵان.

شاعیرانی منداڵانی کوردمان، لە هەموو بابەتەکاندا شیعریان بۆ منداڵان نووسیوە، وەکو شیعری : نیشتمانی، کۆمەڵایەتی، فێرکاری، زانیاری، وەرزشی، کۆمیدی، دەربارەی ئاژەڵ و باڵندە و دار و درەخت و گوڵ و پەپوولە، دەربارەی پیاهەڵدان بە سروشتی جوان و رەنگینی کوردستان، شیعر بۆ خۆشەویستی دایک و باوک و مامۆستاکان، بۆ پێشمەرگەی دلێر و پاڵەوان کە بووونە بە سیمبولی بەرگری و قارەمانێتی لە جیهاندا، بۆ ئافرەتە قارەمانەکانمان، بۆ بەرگریو کۆڵنەدان، بۆ ئازادی و ئاشتی، بۆ ئاڵای رەنگینی کوردستان، بۆ قەد و باڵای شاخە سەرکەشەکانمان، بۆ زمانی شیرینی کوردیمان، بۆ ئازایی و، بۆ ناودارانی گەلەکەمان، بۆ پاک وخاوێنی،بۆ یاری و خۆشی ، ... هتد.

شایانی باسە زۆربەی ئەوانەی شیعر و سروود و گۆرانی بۆ منداڵان دەنووسن، مامۆستا بوون و یا مامۆستان، چونکە مامۆستایان زیاتر لە جیهانی وەنەوشەیی و لە هیوا و حەز و خەونە سەوزەکانی منداڵانەوە نزیکن، زیاتر لە راز و نیاز و ناخی دڵی پاکیان، لە ئارەزوو و لە هیواکانیان دەگەن، زیاتر گوێیان لە زمانی شیرینیان دەبێت، زیاتر گوێیان لە راز و نیازی پاکیان دەبێت، بۆ نموونە ئەم شاعیر و نووسەرانە کە شیعر و چیرۆکیان بۆ منداڵانیکورد نووسیون .. مامۆستا بوون، یا مامۆستان : ( فایق بێکەس، زێوەر، گۆران، عەلی عەبدوڵڵا شەونم، عومەر عەبدولڕەحیم، فەریدوون عەلی ئەمین، عوسمان محەمەد هەورامی، جەزا عەلی ئەمین، حەمە کەریم هەورامی، کەریم شارەزا، عومەر عەلی ئەمین، رەزا ساڵح، رۆستەم باجەلان، جگەرسۆز پێدرۆیی، ئیسماعیل رۆژبەیانی، کازم کۆیی، ئیبراهیم ئەحمەد شوان، عەلی حەمەڕەشید بەرزنجی، عەبدولڕەحمان فەهیمی، ئەحمەد ئسماعیل ئیسماعیل، رۆستەم باجەلان،... هتد).

بەڵام ئەمە مەرج نییە، چونکە کەڵە شاعیرانی منداڵانی وەکو : لەتیف هەڵمەت، کاکەی فەللاح، سەبریە نوری قادر ( دایکی سۆلاڤ )،محەمەد بەرزی، ئەمانە مامۆستا نین، بە ڵام سۆزێکی هەستێکی مامۆستاییان هەیە، لە میانەی شیعرە ناسکەکانیانەوە بۆ منداڵان، وا هەست دەکەین کە چەندین ساڵ مامۆستا بوونە و، تەمەنیان لە ناو منداڵاندا بەسەر بردوونن.

پۆلێنکردنی شیعری منداڵان:

١ـ شیعری فۆلکلۆری : ئەو شیعرە میللییانەن، کە خاوەنەکانیان نەناسراون، گەل بە خاوەنی ئەو شیعرانە دەزانرێت، زۆربەیان کراون بە گۆرانی .. لە نێو گەنجینەی دەوڵەمەندی شیعری فولکلۆری کوردیدا، بە سەدان گۆرانی و شیعری فۆلکلۆری سادە و ناسکیان تێدایە، پشکی منداڵانیش کەم نین لەم سامانەدا، بە دەیان لای لایە و شیعری فۆلکلۆری و گۆرانیمان هەیە، کە بە تایبەتی بۆ منداڵان وتراون، هەندێکیان تایبەتن بە کچانەوە، هەندێکی تریان تایبەتن بە کوڕان، بە زۆریش هاوبەشن بۆ کچان بۆ کوڕان دەشێن، منداڵان بە گۆرانی و جووڵە و یارییەوە ئەم گۆرانییانە دەڵێنەوە.

٢ـ شیعری فێرکردن ( فێرکاری ) : جۆرێکە لە شیعری منداڵان، بە مەبەستی فێرکردنی منداڵان نووسراون، لەوانەش ( نوبارا بچوکان) ی ئەحمەدی خانی و، ( ئەحمەدی )ی شێخ مارفی نۆدێی، فەرهەنگوکەکەی شەهید شاکر فەتاح، بە دەیان پارچە شیعری فێرکردنی تری شاعيران ترمان.

ئەم شیعرەی ( زێوەر )بە ناوی ( ژمـارە) نموونەیەکە لە شیعری فێرکاری:

یـــــــــەک و دوو .... داری ســــــێو و داری تـــــوو
سـێ و چــــــــوار .... هاتـــم بۆ مەکـــتەب بە غــــار
پێــــنج و شــەش .... هەستامە سەر تەخـتەی رەش
حەوت و هەشـت .... چـووم بۆ هەورامان بە گەشت
نـــــــــــــــۆ و دە .... یارمــــەتی هــــــــاوڕێت بــــدە.

٣ـ شیعری نیشتمانی : پانتاییەکی زۆری لە شیعر و سروودی منداڵانی کوردا گرتۆتەوە.. گۆشکرنی منداڵانی کوردمان، بە هەستی کوردایەتی و بە کوردستانپەروەری .. گرنگترین ئامانجی شاعیرانی کوردمانە، چونکە بەشێکی زۆری کوردستان، تا ئەمڕۆش لە لایەن داگیرکەرانی رەگەزپەرستەوە داگیرکراوە، بۆیە بەر لە هەموو ئامانجێک شاعیرانی منداڵانی کوردمان، تەنانەت ئەو شاعیرانەی بۆ گەورەکانیش دەنووسن . خۆشەویستی و شیرینترکردنی کوردستان لە دڵی منداڵانی کوردا بە پێویست و بە ئامانجێکی پیرۆز دەزانن .. شاعیرانی نیشتمانیمان، منداڵان هاندەدەن کە تێبکۆشن بۆ ئازادی کورد و بۆ رزگارکردنی کوردستان لە داگیرکەران، گەشبینی و هیوای سەرکەوتن دەخەنە دڵی منداڵانی کوردەوە .. شیعری بەرگری و ئەو شیعر و سروودانەش کە بۆ قارەمانێتی پێشمەرگەی کوردستان نووسراون، بەشێکی گرنگن لە شیعری نیشتمانی .. تا ئەمڕۆش شان بە شانی خەباتی سیاسی و رۆشنبیری، پیویستیشمان بە چەک هەیە .. بۆ پاراستنی خاکی کوردستان لە دوژمنان .. ئەمە کۆپلە شیعرێکی نیشتمانی جوانە، ناوی نووسەرەکەی نازانم:

خەریـتەی هەمـوو خـــاکیکوردســـــتان
دایــــک بە دەرزی و دەزوو و درومــان
بکێـشێت لەسـەر، سەربێـــشکەی مــناڵ
هـــەر بە کوردســـتان بێـــــتە گـڕوگـــاڵ
لە بێشـــکەی وایا چــاو هــەڵ نەهێـــنێ
درۆیــــە هەســـــتێ و تۆڵـــــــە بســێنێ.

ئەمەشە پارچە شیعرێکی ( لەتیف هەڵمەت )ە لە ژێر ناوی ( نیشتمان):

وەک چــــــــــــــۆن باڵــــــــــــــدار
لانــــــــەی هەیـــــە لەســــەر دار
وەک چۆن پەپوولەی جوان جوان
لانــــــە دەکــــەن لە نــــــاو گوڵان
وەک چـــــۆن مانــــــگی تابــــــان
ماڵــــــی هەیـــــــــە لە ئاسمـــــان
وەک چـــۆن مـــاسی و حەزیــــــا
ماڵـــیان هەیـــە لە نـــاو دەریــــــا
منیش نیشـــتمانم هەیـە نیشـــتمان
نیشـتمانم کوردسـتانە کوردســـتان.

کەڵە شاعیری گەورە و نەمری گەلەکەمان، خوالێخۆشبوو ( شـێرکۆ بێـکەس ) هەستی بەرگری بە چەک لە دڵی منداڵانی کوردا دەڕوێنێ .. کە گەورەبوون نەک هەر بە پێنووس و سیاسەت بەرگری لە خاکی کوردستان بکەن .. بەڵکو پێویستە ئامادەشبن كە چەک هەڵبگرن و درێژە بە شۆڕش بدەن تا کوردستان لە داگیرکەران رزگاردەکەن ..ئەوەتا لە شیعری ( وێنــەیەک ) دا، منداڵی کورد چەک دەکەنە شانی پیاوانی کورد، بۆبەرگری کردن لە خاکی پیرۆزی کوردستان:

چوار مـناڵی تـورک و فـارس و عـەرەب و کـورد
بە هەر چـواریان وێـنەی پیـاوێکیان دروست کرد
یەکەم : ســــــــــــــــــــــــەری
دووەم : دەســـــــــــــــــــــــتی
سێیەم : لەشی و قاچــــەکانی
چوارەم : چـەکی کردە شــانی.

٤ـ شیعری پەروەردەیی : بەشێکی گرنگە لە شیعری منداڵان،وەکو : پەروەردەیی کۆمەڵایەتی، مرۆڤایەتی، ژینگەیی، وەرزشی، ئایینی، تەندروستی، دەروونی، بەزەیی بە ئاژەڵ و باڵندە ...هتد، لەسەر هەریەکە لەم جۆرانەش،بە دەیان نموونە شیعری پەروەردەیی جوان وخۆشی کوردیمان بۆ منداڵان هەیە .. ئەمەشنموونەیەکە، لە شيعری پەروەردەیی بە ناوی( درەخـت ) ، لە نووسینی شاعیر و چیرۆکنووسی بە توانای بواری منداڵان،ئەندازیار (محـەمـەد بــەرزی) کە تا ئێستا کۆمەڵێک شیعر و چیرۆکیخۆشی لە پێنج کتێبدا بۆ منداڵان چاپ کردوون:

درەخـــــــتم زۆر خۆشـــــدەوێ
بـۆم دەگــرێ ســێو و هــەرمێ
هەڵــــوژە و قــــۆخ و قەیســی
ئـای چـــەند خۆشـــە گێــلاسـی
هەنـــــــار و گوێــــــــزی زۆرە
لانـــــــــــەیـە بۆ ســـــــــــمۆرە
بۆ ریشـــــــۆڵە و پاســــــــاری
بەهەشــــــتێکە پــــڕ یـــــــاری
بۆ ئێـــــــــمەی بچـــــــــکۆلانە
خـۆی دەکـات بە جـــــــــــۆلانە
مەرجــــــە تاکـــــــو بمـــــــێنم
لــــق و پــــۆپینەشکــــــــێنم.

١٨\٤\٢٠١٥ - نەرویج
ماڵپه‌ڕی ره‌زا ساڵح