|
١١\١٢\٢٠١١
دیوێکى دیکەى حەکایەتە نەنووسراوەکان.
خوێندنەوەى: هاشم سەڕاج
  دەکرێ
بگوترێ تۆمارکردنى چرکە جوان و ترسناکەکانى
دنیاى ئاڵۆزى یادەوەرى بەدایساندنى حاڵەت و لە کەشوهەوایەکى فەنتازى و
میتۆلۆژیدا دیارترین سیفات و خەسڵەتى ئەم ڕۆمانە بێ، فەنەرى
یادەوەرییەکان لەڕێگەى یادگەى نائاگاییەوە هەڵدەکرێ
و بەهۆى دەرکەوتنى شتگەل و بوونەوەرى جیاجیا کۆمەڵێک ڕووداوى پڕ خۆشى و
ناخۆشى و دیمەنگەلێکى سەردەمى منداڵى وەبیردێننەوە، بەم جۆرە کردە
نۆستالژییەکان ڕوو لە داڕژان دەکەن و هێدى هێدى هێما میتۆلۆژییەکان
دێننە ئاخافتن و سرووتگەلێکى ترسناکى ترسناکى خورافى دەخرێنە ڕوو،
ئەگەر دوورگەى (سین)، سەر بەکۆمەڵێک بنەماو پرەنسیپى میتۆلۆژى و یۆتۆپى
بێ، هاوکات خەسڵەت و تایبەتمەندى و هەڵسوکەوت و ڕەفتارى خەڵقەندەکانى
بەشێکى سەرەکى کۆمەڵگەى مرۆڤایەتى پێکدەهێنن، بەتایبەتى کۆشک و تەلارى
"کڕاڵ"و چەوساندنەوەى کۆیلەکان.
(بۆ یەکەمجار، تابووتێک فڕێدرایە نێو ئەو تاکە ڕووبارە بێکۆتاییەى
کەدوورگەى "سین"ى دەکردە دوو کەرتى یەکسان و هاوتاو هاوشێوە، بەچەشنێک
کە لەبەشێکى دوورگەکەدا گەڕابایت، وات دەزانى لەبەشەکەى تردایت)..ئەى
هەردوو کۆشکەکەى "کڕاڵ" کە دەکەوێتە پشت هەردوو پەرستگاکەوە،
کۆشکى"کڕاڵ" لە شانزە منارەى بەرز و هەشت ساختمانى بازنەیى پێکهاتبوو،...تاد.
لەدەستپێکى ڕۆمانەکەوە هێماگەلێکى تەوراتى خۆى بە خوێنەر دەناسێنێ،
لەوانە هەڵدانى تابووتێک بۆ نێو ڕووبارە بێکۆتاییەکەى دوورگەى"سین". کە
ئاماژەیە بۆ تابووتى پیرۆز و نهێنى گەلێک لەڕێنماییەکانى بونیادنانى
هەیکەلى دێرینى تێدا باسکراوە، هەروەها چێکردنى"کەپرەشینە"ى جووەکان
لەوەرزى پاییزدا، تا مڕازیان حاسڵ بێ، دواجار گۆڕینى ناوى کاراکتەرى
ڕۆمانەکە لە"دارۆ"ەوە بۆ "مووسا"، یان بەپێچەوانەوە..هەندآ لەهێما
تەوراتییەکان بەشێوەو شێوازێکى نوێ
مامەڵەیان لەگەڵدا کراوە.. بەتایبەتى تابووتى پیرۆز و
سەرگوروشتەى"مووسا"ى پەیامبەر.. ئیتر تادآ کردەى نووسین بەشێوەیەک
هەوڵى فەراهەمکردن و ڕەخساندنى کەشوهەوایەک دەدا، تا لەڕێگەى وەسفکردنى
فەزا و بارودۆخى دوورگە خورافییەکانەوە هێزى چرکەساتە نۆستالژییەکان
لەلاى کاراکتەرى سەرەکیدا بتەقێنێتەوە، بۆیە هەست دەکەین
یادەوەرییەکانى "دارۆ-مووسا"، پانتاییەکى بەرفراوان لەجیهانى نۆڤڵێتەکە
داگیردەکەن.. بەتایبەتیش سەگوروشتەى باپیرى دارۆ و زوڵم و ستەمى
عوسمانییەکان و نووسینەوەى کتێبە ئەفسانەییەکە لەلایەن باپیرییەوە،
هەست دەکەین یادەوەرییەکانى سەردەمى منداڵى بەلەز دادەڕژێن و کۆمەڵێک
حاڵەتى لێوڕێژ لەئولفەتى بەرائەتئامێز دەخەنەڕوو ( تا لەڕۆژێکى هاویندا
کاتێک لەسەربانە گڵینەکەى ماڵى باپیرەمدا کۆلارەم هەڵدەدا، داپیرەم
لەحەوشەکەوە هاوارى لێکردم و گوتى"مووسا" تەپ و هوڕ مەکە، باپیرت
لەژوورەکەدایە).. یان هەڵڕشتنى بیرەوەرییەکانى سەردەمى قوتابخانەو
ڕەفتارى هەریەک لە مامۆستایەکان،.. بەڵام کآ ئەو دوورگە ئەفسانەییەى
دۆزیییەوە، ئەى کێ "کڕاڵ"ى لەشێوەى
دیکاتۆرێک پێگەیاند، تا نەوە لەدواى نەوە حوکمڕانى ئەو دوورگە
ئەفسانەییە بکا.. ڕاستە -شەهموز- وەک جەربەزەترین و سەرکەشترین
دەریاوانێکى گەڕۆک بەدواى دۆزینەوەى دوورگەیەکى ئاوا ئەفسانەیى شەیدا و
عەوداڵە، بەڵام -شەهموز- سەر بەکڕاڵێکى ترەو پێویستە پلانەکانى ئەو
جێبەجآ بکا، ئەگەر نا گەڕانەوەى مەحاڵە، واتا -شەهموز- کە دوورگەکە
دەدۆزێتەوە کۆڵۆمبسێکى سەربەست و ئازاد نییە، یان ڕێبوارێکى بوێر،
بەڕێکەوت ئەو دوورگەیەى دۆزیبێتەوە، هەر لەبەر ئەمەشە هەمان شێوەى
دەسەڵات حوکمڕانى بۆ دوورگەکە دەگوازێتەوە.. ڕۆمانى ( دیوێکى دیکەى
حەکایەتە نەنووسراوەکان) کە لە نووسینى "یوسف عیزه‌دین رووف"ە تیایدا
کردەى نووسین زۆر بەوردى لەتایبەتمەندیی دوورگەى -سین- دەدوێ
و لەڕێگەى شێوازى واقیعیەتى سیحرى و میتۆلۆژى گوزارشت لەڕووداو و شتگەل
و بوونەوەرەکان دەکا و هاوکات مۆرکى گێڕانەوە و دەنگى کەسى یەکەم
بەردەوامى بەهەناسەى نووسین دەبەخشێ و چەند
بەشێ لەدیمەنە ترسناک و ئەفسانەییەکانى
تێکستەکە بەکەشوهەوایەکى هێماکارى دەخرێنە ڕوو، بەتایبەتى وەسفى شوێن و
فڕندە و پەلەوەرە سەیر و سەمەرەکان، کاتێ
شکڵ و شێوەو قەبارەیان دەبەزێنێ، یان وەسفى
ڕووبارە ئەفسانەییەکان و دوورگە میتۆلۆژییەکەى-سین- چەند مەفتەنگەلێکى
سیحر ئامێزى ڕۆمانەکانى "مارکیز" مان دێننەوە یاد، هەروەها درکاندنى
سەرگوروشتەى "مووسا"ى خەڵکى شارى -هۆرا- و گەیشتنى بە دارستانەکانى
چیاى"زاگرۆ" و هەوڵى دەربازکردنى کۆیلەکانى دوورگەى "جالۆ"و..یان
ناوهێنانى کۆمەڵێک شوێن و دەڤەرى ترى وەک وڵاتى -کزر- و پردى -مرۆخ-
و شارۆچکەى -هاجوول- ئەمانە چەندین شوێنەوارى مێژووین و
هەندێکیان لەسیفرەکانى "تەورات"دا ئاماژەیان پێدراوە و لەزەمەنى
نووسینى ئەم بەرهەمەشدا بوونەتە بەشێکى شاراوەى شوێنەوارە سەیر و
سەمەرەکانى دوورگەى -سین-، بەڵام بەنیسبەت زەمەنى تێکست واتە زەمەنى
نووسینى ڕۆمانەکە، لەڕێگەى کەرەستەگەلێکى دێرینى میتۆلۆژى و ڕووداو
گەلێکى نۆستالژیدا خۆى دەدۆزێتەوە و هاوکات گێڕەوە بەهۆى زەمەنى
گێڕانەوە، زەمەنى گوتار پشتگوآ ناخا و گوزارشت لەکێشە و مەرگەساتەکانى
ئێستا دەکا، بە تایبەتى ڕەفتارە توندوتیژ و نامرۆڤەکانى کڕاڵەکانى
سەردەم و لەخشتەبردن و چەوساندنى مرۆڤە سادە و بێتاوانەکان.. ئیتر لەو
دیو تێکستى حەکایەتە نەنووسراوەکاندا، هاڵاوى ئاگرێکى بڵێسەدار هەس و
پەیوەستە بەساتەوەختەکانى عیشقى -نەوا-ەوە.. -دارۆ- بەم شێوەیە وەسفى
ڕووخسارى -نەوا- دەکا:( ڕەشپێستێکى قژ لوولى چوار شانەى باڵا بەرزى لچ
ئەستوور بوو، قامکەکانى گەورە و درێژ و قەوى بوون، چاوەکانى کز و گچکە
و پووکاوە بوون، جگە لەوەى تیل بوون.. ڕیزێ
ددانى بەشى سەرەوەى تاقم و ڕیزەکەى خوارەوەشى چەند ددانێکى لێ دەربچێت،
زەرد و کلۆر و ڕەش داگەڕاو بوون.. ئەو تاقانەى داک و بابێکى هەژار بوو،
کە بەبنەچە دەچوونەوە سەر ئەو خێڵەى کە بەناچارى پێش چل پەنجا ساڵێک
لەمەوبەر پاش ئەوەى ماڵ و حاڵیان هەڕاجکردن، بۆ هەتا هەتایە بەشێکى
زۆریان شاریان جێ هێشت).
-نەوا- زارى هەڵهینا و گوتى: ( کەمنداڵ بووم، باوکم لەدەستپێکى هەموو
پاییزێکدا، بەچرپە بانگى دەکردم و دەیگوت: وەرە باپێکەوە کەپرە شینکە
چێ بکەین، بەڵام لاى کەس باسى نەکەیت، باشە
کچى خۆم)...( پاش بەسەرچوونى ساڵێک لە پێوەندیمان کەقەوول بوو وەک
هەموو ڕۆژێک لەکات و شوێنى دیاریکراودا، ئامادە بێت، لەپەنا درەختێکدا
چاوەڕێى بووم، کەچى نەهات؟!! پاش ساڵانێکى دوور و درێژ، بەدار تێلى
یەکێک لەشەقامە لاچەپەکەکانى شارەوە پۆستەرێکى هەڵواسراوم بینى، کە ناو
و وێنەى ئەوى پێوە بوو، هێندەى لەسەر نووسرا بوو: ( نەوا.. لەڕۆژى
سێشەممەى مانگى گەڵاڕێزانى ساڵى لافاوە گەورەکەدا لەشارى بەغدا
لەسێدارە درا).
هەندێ جار یادەوەرییەکان بەدوور و درێژى
دەگێڕدرێنەوە وخوێنەر لەفەزا ئەفسانەییەکانى دوورگەى -سین- دادەبڕێ
و خەریکە هەژموونى لێشاوى یادەوەرییەکان لەسیحرییەت و گەرموگوڕى دەقەکە
کەم دەکەنەوە و مۆرکى واقعییەت بەزەقى دەسەڵاتى خۆى دەسەپێنێ..
شایانى باسە دەقى -دیوێکى دیکەى حەکایەتە نەنووسراوەکان- بەشێوازى
واقیعى و سیحرى مامەڵە لەگەڵ چەندین جۆرە تەیر و تواڵ و جڕ و جانەوەر و
دەعبا و ئاژەڵى کێوى دەکات، لەوانە: قومرى و کوکوختى و کوندەپەپوو و
حەوت ڕەنگیلە و پەپووسلێمانکە و کۆترى حاقوو...یان ڕەنگى جیاواز
جیاوازى شیعریى فانتازیی بەهەندآ لەجانەوەرەکان دەبەخشآ، لەوانە ژیشکى
سپى و سمۆرەى ڕەش.. بەتایبەتى کاتێک وەسفى ڕاڕەوەکەى پشت ژوورى کڕاڵ
دەکات، دیمەنەکە مانەندى تابلۆیەکى تۆقێنەر.. کەشوهەواى تاقیگەى پۆلى
شەشەمى ئامادەیت بیر دەخاتەوە:( ڕاڕەوێکى تابڵێى دوور و درێژ و پان
هەبوو، کە لە زۆر شوێندا حەوزى تایبەت بەماسى عەجایب و شووشەى
سەرداخراوى پڕ لە دووپشک و مار و قرژاڵ و مشکى سپى و ڕۆبیان و کرمى
ڕەنگا و ڕەنگ و لوولپێچ دانرا بوو.. بێجگە لە شووشەیەکى زۆر گەورەى پڕ
لەسەرە مێکووتە، کەخرابووە سەر مێزێکى بەرز،.. وێڕاى مامەڵەکردنى
پرۆسەى نووسین لەگەڵ چەندین چەشنە گوڵ و ڕووەک و گژ و گیاى دەگمەن و
ناوازە کە لە دوورگەى -سین-دا و لە ڕۆخ ڕووبارە سیحراوییەکەدا بەرچاو
دەکەون، هەروەها سوود وەرگرتنى تێکست لە دنیاى مۆمیا و خەواندنى
موگناتیسى و چەندین جۆرە داب و نەریتى ناوچەکانى گەرمیان، نەخوازەڵڵا
هەندآ لایەنى خەیاڵ و فەنتازیا ئامێزى حەکایەتەکانى گوێ
ئاگردان، وەک لەڕۆمانەکەدا هاتووە : ( داپیرەم پێش گێڕانەوەى هەر
حەکایەتێک، فەقێیانەکەى توند دەکردەوەو مێخەک بەندەکەى ملى بۆن دەکرد و
فێسەکەى سەرى ڕاست دەکردەوە.. پاشان پریاسکەکەى دەردەهێنا، کەپڕ بوو
لەموورووى عەجایب و چەندین پارچە زێڕ و زیو و یاقووتێک کە بەدرێژایى
ساڵانى تەمەنى کۆى کردبوونەوە، دواى ئەوەى کە لە سەر دەستەسڕێکى
ئاوریشمینى گوڵ گوڵى هەڵیدەڕشتن... سپییەکان موورووى ڕزق و زەردەکەیان
موورووى بەختەوەرى و شینەکەیان موورووى چاوەزار و ڕەشەکەیان موورووى
ئەقڵ و قاوەییەکەشیان موورووى تەمەن درێژى بوو).
ئیتر دیوێکى دیکەى ڕۆمانەکە، یان ئەو دیوى حەکایەتە نەنووسراوەکان،
بەشێوەیەکى ناڕاستەوخۆ ئاماژە بە جەور و ستەمێک دەدا کە سەرتاسەرى
ژیانى مرۆڤایەتى داگرتووە و کڕاڵەکانیش کاریگەرترین سەبەبکارى ئەم
مەرگەساتەن، ئەوان نەوەى نەوە دواى نەوە، دێن و بەردەوامیى بەم
کارەساتە هەمەجۆرانە دەدەن و مرۆڤە سادە و بێگوناهەکانیش هەمیشە و
بەردەوام دەبنە سووتوو و خۆڵەکەوەى ئامانجە بێهوودەکانى کڕاڵە
ستەمکارەکان و تادآ کاراکتەرەکان دووچارى جۆرێک لەنیگەرانى و ڕاڕایى
دێن، هەتا کاهینى پەرستگەکانى دوورگەى -سین- لەناخ و گیانڕا دژى ڕەفتار
و هەڵسوکەوتى کڕاڵ دەوەستن و ناڕازین لەکردەوە نالەبارەکانى،
نەخوازەڵڵا لە چەوساندنەوەى کۆیلە و سۆزانییەکان.. یان ئەو ئافرەتە
شەنگانەى بە زۆرە ملێ مومارەسەى سێکسیان لەگەڵ دەکرێت و هەندێ
جار هەوڵى خۆ دەربازکردن دەدەن.. بۆیە کاراکتەرى سەرەکى تێکستەکە،
بەردەوام لەگەڵ چرکە خۆشەکانى یادەوەرى دەژى، واتە سەرتاسەرى گیانى
بۆتە پارچەیەک لە نۆستالژیا و بەتایبەتیش یادەوەرییەکانى لەگەڵ -نەوا-
و ئەو ساتەوەختانەى لەگەڵ باوک و باپیرەى لەبازاڕى شار و شارۆچکەکانى
گەرمیان دەسووڕانەوە و بازاڕى ئاسنگەر و زەرەنگەڕ و وردەواڵە فرۆشەکان...
ئەو ئولفەت و هۆگرییە جۆرێک لە ئاسوودەگى پێ دەبەخشآ و هەست دەکا.. تا
دێ ساتە وەختە بەختەوەرییەکان لەدەست دەچن و
ژیانیش دەبێتە دۆزەخێک لە ئاگرەکانى زوڵم و ستەم.. کەواتە لەو دیو
تێکستى حەکایەتە نەنووسراوەکاندا، زەمەنێکى ونبوو و لەدەستدراو هەس، کە
سەر بە سەردەمى منداڵى "مووسا-دارۆ"یە و بەشێکى تەواوى چرکەساتى خۆشى و
ئارامى و دڵنیایى لەگەڵ خۆیدا هەڵگرتووە.
_____________________________________
ناوى کتێب: دیوێکى دیکەى حەکایەتە نەنووسراوەکان.
بابەت:
رۆمان.
نووسینى: یوسف
عیزه‌دین.
چاپخانەى شڤان
- چاپى یەکەم: سلێمانى ٢٠٠٦.
ماڵپه‌ڕی یوسف عیزه‌دین
|
