٦\٣\٢٠١٢
ژان ئهلایسۆن (جیگرێ بان ک
-
مۆن):
ئەز پرسگرێکێن گەلێ کورد ژ نێز ڤە دشۆپینم.
ئامادەکار: بەشر کاڤاک
کەڤنەدیپلۆماتێ
سوێدی ژان ئهلایسۆن بوو جیگرێ سەکرەتەرێ گشتییێ نەتەوەیێن یەکبوویی و
پشتی بان ک-مۆن دبە کەسێ ھەری ب ھێزیێ رێخستنێ. د ھەڤپیەڤینەک ب زایەلە
رە ئهلایسۆن خەمبارییا خوە دەرھەقێ بێدەنگییا جیھانێ دە تینە زمێن و
دیار دکە کو ئەو پرسگرێکا گەلێ کورد ژ نێز ڤە دشۆپینە.
کەڤنەدیپلۆماتێ سوێدێ و وەزیرێ کارێ دەرڤەیێ بەرێ ژان ئهلایسۆن بوو
جیگرێ سەکرەتەرێ گشتییێ نەتەوەیێن یەکبوویی و ب ڤی ئاوایی ئەو د
ھییەرارشییا نی دە دبە زلامێ دویەمیێ خوەدیخەبەر. پشتی داگ ھاممارسکöلد
کو د سالێن ١٩٥٠-٦٠ی دە سەکرەتەریا گشتییا نی کربوو ئەڤ مەقامێ ھەری
بلندە کو سوێدییەک د ڤێ رێخستنا جیھانی دە وەردگرە.
مە ژی ب تایبەتی ل سەر پرسا کوردی و سەدەما بێدەنگییا جیھانێ
ھەڤپەیڤینەک ب ژان ئهلایسۆن رە کر. لێ بەریا ئەم دەرباسی سەر نێرینا
وییا ل سەر بێدەنگییا جیھانێ ببن ئەم گوھێ خوە بدنێ بێ ئهلایسۆن
سییاسەتا دەرڤەیا سوێدێ دەربارێ سووری و ئیرانێ دە چاوا دنرخینە:
- نیشاندانا پشتگرییێ ژ بۆ ھێزێن کو دەمۆکراسی و مافێن مرۆڤان دخوازن
پر گرینگە. د ھن قادان دە سوێد ڤێیا دکە لێ ل جارنا کێماسی ھەنە و سوێد
دکارە بێھتر بخەبتە. بەس، سییاسەت ھەردەم وھایە. بەندەوارییا سەرەکەیا
گەلێ سوێدێ ژ ھوکوومەتا سوێدێ پشتگرییا دەمۆکراسی و مافێ مرۆڤانە،
دبێژە جیگرێ نوویێ سەکرەتەرێ گشتییێ نی ژان ئهلایسۆن.
سەکرەتەرێ گشتییێ نەتەوەیێن یەکبوویی بان ک-مۆن دبێژە سەدەما کو
ئهلایسۆن بوویە جیگر ئەوە کو ژ بلی کو ئهلایسۆن وەزیرتیا دەرڤەیا
سوێدێ کریە و دەمەکێ سەرۆکێ جڤاتا گشتییا نی بوو، تەجرووبەیەک
ئهلایسۆنیا گەلەک بەرفرەھ د ناکۆکییێن جیھانێ دە ھەیە. ب ڤان گۆتنان
بان ک-مۆن بالێ دکشینە سەر ئەزموونا ژان ئهلایسۆنیا د ناکۆکییێن
جیھانێ دە.
شێورمەندێ پالمە بوو.
ژان ئهلایسۆن یەک ژ سیاسەتمەدارێن سوێدێیێ ھەری کەڤنە و د ھکوومەتێن
سۆسیالدەمۆکرات دە وی د ئاستا بلند دە وەزیفە وەرگرتنە. ھینا د سالێن
٧٠، ٨٠ی دە ئەو یەک ژ کەسێن ھەری نێزیکیێ ئۆلۆف پالمە بوو. د شەرێ
ناڤبەرا ئران و ئراقێ دە کو پالمە ژ بۆ راوەستاندنا شەر ژ ئالیێ نی ڤە
وەک ناڤبەینکار ھاتبوو ھلبژارتن دە ژان ئهلایسۆن شێورمەندێ پالمە بوو.
د سالێن ٩٠ی دە ژی د شەرێ ناڤبەرا ئەرمەنیستان و ئازەربەیجانێ دە ژان
ئهلایسۆن ناڤجیتی کر و ل سەر دەستێ وی شەر ھات راوەستاندن. و خویایە ب
ڤێ ئەرکا نوو د ناڤ نی دە ئەڤ رۆلێ ئهلایسۆن وێ بەردەوام بە.
ئەز پر ب بالداری پرسگرێکێن گەلێ کورد دشۆپینم.
جیھان ب گشتی و نەخاسم رۆژھلاتا ناڤین ب لەزووبەز تێ گوھەرتن و دکەڤە
چەرخەک نوو دە. رەژمێن گەلەک دەولەتان د ڤان دو سالێن داوی دە رووخیانە
و ھالێ ھازر ل سووری شۆرەشەک بەردەوامە. دەولەتا ترکی ژی ھەم جیرانێ
سووری ھەمیێ ئیرانێیە لێ د ناڤ خوە ب خوە دە پرسگرێکا ب کوردان رە
چارەسەر نەکریە. بەرۆڤاژی چارەسەریێ د ڤان دەمێن داوی دە ل ترکی رەوش
ئالۆزتر بوویە. ب تایبەتی د وارێ خوەیفادەکرنا ئازاد و مافێ گەلێ کورد
دە، ب سەدان سیاسەتمەدار و رۆژنامەڤان ھاتنە گرتن. ئەلیاسسۆن ئەشکەرە
دکە کو ھێڤییێن ئەورووپیان ب ھوکوومەتا ئاک پارتییێ مەزن بوون لێ ب ڤان
بوویەرێن داوی رە نھا ئەو ب فکارن.
- دڤێ پێڤاژۆ ب ئاوایەک ئەندیشە بێ شۆپاندن. ھێڤییێن مەزن ھەبوون و نھا
ژی ھەنە کو ترکی دەورەکە مەزن و باش بلیزە و ھەتا دەڤەرەکێ د سییاسەتا
سووری دە ڤی رۆلی دلیزە ژی. لێ ھەلبەت د ھەمان دەمێ دە دڤێ ترکی د ناڤا
خوە دە رێزێ ژ مافێ مرۆڤان رە بگرە. ئەز پر ب بالداری پرسگرێکێن گەلێ
کورد ل ترکی دشۆپینم، دبێژە ئهلایسۆن.
بالکێشیەک مەزن ژ بۆ پرسا کورد ھەیە لێ…
دگەل ڤێ فکار و ئەندیشەیا سییاسەتمەدارێن جیھانییێن وەک ژان ئهلایسۆن
ژی، ل سوێدێ و د رایا گشتییا ناڤنەتەوی دە دەرھەقێ پرسا کوردی دە
بێدەنگییەک ھەیە. گەلۆ ژان ئهلایسۆن ڤێ بێدەنگییێ ب چ ڤە گرێ ددە؟
- ب من بالکێشیەک مەزن ژ بۆ پرسا کورد ھەیە، لێ رۆژەڤا جیھانێ ئەوقاس
لسەرھەڤ و ئینتەنسیڤە کو دھێلە گۆتووبێژێن ل گەلەک وەلاتان ناڤخوەیی
بمینن. و پرسگرێکێن ترکی د گۆتووبێژێن ناڤنەتەوی دە ل پاش دمینن. لێ ب
رایا من دڤێ ئەم بێھتر بالدارییێ بدن سەر ترکی و تێکلیێنیە ب ترکی رە.
ل سەر تێکلییێن ناڤبەرا ترکی ویە ژی ئهلایسۆن ب دبێژە:
- ئەز باوەرم دڤێ دەریێیە ژ بۆ ترکی ڤەکریبن ژ بۆ کو ترکی بکاربە ببە
بەشەک ژیە، ھەلبەت ئەگەر ژ ھێلا وان ب خوە ڤە ئەڤ خوەستەک ھەبە. لێ د
ھەمان دەمێ دە دڤێ دۆز ل ترکی بێ کرن دا ئەو ب تەمامی رێزێ ژ مافێ
مرۆڤان رە بگرە. ئەڤ پێڤاژۆ دڤێ ب بالداری بێ شۆپاندن. لێ مخابن و ئەز
ب خوە ژی خەمگینم کو گەلەک پرسێن ناڤنەتەوی ژ بەر سەدەما بوویەرێن دن
وندا دبن. پرسا کورد ژی یەک ژ وانە.
Besir.Kavak@sr.se
|