٩\٢\٢٠١٤
پیرۆز بێ ٨ی مارس
رۆژی جیهانیی ژن!
عوسمان رەحمانی
زیاتر لە سەد ساڵ لەو کارەساتە تال و دڵ تەزێنە تێدەپەڕی کە تێیدا ١٤٠
ژنی کرێکار بە هۆی ئاگر کەوتنەوە لە "تیانکەل"ی شاری نیویورک و لەبەر
نەبونی سیستەمی پاراستنی شوێنی کار و خراپیی هەلومەرجی کار، گیانیان لە
دەستدا. لەو کاتەوە تا ئێستا بە بەردەوامی هەڵاواردن و ستەم، توندوتیژی
و کوشتار، کۆیلاێەتی سێکسی و ڕەگەزی لە دژی ژنان پەیڕەو کراوە و
تایبەتمەندی و ڕوتینی ڕۆژانەی حاشا هەڵنەگری کۆمەڵگای ژێر دەسەڵاتی
پیاوسالاریی و سیستەمی سەرمایەداریە.
سەرەڕای ئەوەش کە هەشتی مارس وەک رۆژی جیهانیی ژن لە ساڵی ١٩٧٥ دا لە
لاێان ڕێکخراوی نێونەتەوەییەوە بە ڕەسمی ناسرا و پەسەند کرا، بەڵام
زوڵم و تەعەدا و تاوان لە هەمو دونیادا لە دژی ژنان بەتایبەتی لە
وڵاتانی ئایینی و دواکەوتودا بەردەوامە و رۆژانە ژنان دەکاتە قوربانی.
لە ڕۆژی ٨ی مارسی هەر ساڵیکدا ژنان لە سەرتاسەری جیهان دا لە دەوری یەک
کۆ دەبنەوە تا ڕیز لە دەستکەوتەکانی خەباتیان بگرن و پەیمان نوێ
دەکەنەوە کە تا گەشتن بە ئازادی و بەرابەری لە هەمو بارێکەوە و لە هەمو
جیهاندا، بەردەوام بن لە خەبات و بە هانای یەکترەوە بچن. بەم حاڵەشەوە
دیسانەکە ستەم و هەڵاواردن و توندوتیژی لەسەر ژنان هەر بەردەوامە و
تەنانەت بەشیک لە خودی ژنانیش دەستیان لەم زوڵم و زۆر و تاوانانەدا
هەێە دژ بە خۆێان.
ژنان بە بەردەوامی لە هەمو کۆمەڵگاکانی ئەمڕۆی جیهاندا و لە بواردەکانی
ئابوری، سیاسی و کولتوری و کۆمەڵایەتی و خێنزانیدا زولم و ستەم
وتوندوتیژیان بەرانبەر دەکرێت. لە هەمو بارێکەوە نابەرابەرن و تەنانەت
لەو نەختە مافە سوکەش کە پیاوان هەێانە، بێ بەشن. تەنانەت لە کۆمەڵگا
مودێڕن و پێشکەوتوەکانیشدا، نابەرابەری ژن و پیاو یەکیكە لە
تایبەتمەندی و بنچینەییەکانی سیستەمی سیاسیی حاکم. بەکار هێنان و
چەوساندنەوەی ژنان، تەنها باری ڕەگزیی ژنان ناگرێتەوە، بەڵکو بەرینایی
ئەم زولـمە مێژوییەی بەشەر زۆر لەوە بەرینتر و فراوانترە کە قسەی لەسەر
بکرێت.
لە هەمو کۆمەڵگا دواکەوتو و پێشکەوتوەکاندا، هەر هەمو باس لە مافی ژنان
دەکەن. ئەم باس کردنانە تەنها بۆ فریودان و سوئیستفادە و بەهرە وەر
گرتنە لە ژنان و هێزی کاریان. بۆ نمونە لە هەڵبژاردنەکاندا حیزبە
سیاسیەکان بە دانی بەڵێنی نەهێشتنی ستەم لە سەر ژنان و دابین کردنی
مافەکانیان، مامەڵە بە سەر ئازارەکانی ژنانەوە دەکەن. هەروەها بۆ
بەدەست هێنانی هێزی کاری هەرزانتر و گوێڕاێەڵتر، هەرهەمو پیاوانی
دەوڵەتی و سەرمایەگوزاران و خاوەن کارخانەکانەکان باسی مافی ژنان و
ڕیزگرتن لە ژنان دەکەنە خۆراکی پروپاگاندەی خۆیان. کاتێک کە
بەرهەمەکانی ئارایش کردن، لەش ساغی، پاک و خاوێنی، ڕازاندنەوە،
جوانکاری و هەر شتێک کە بتوانێ لەگەڵ پێشوازیی ژنان یان ڕێکلام لە
لاێان ئەوانەوە، قازانجی زۆر بۆ خاوەن کومپانیاکان و دەڵاڵەکان
دەستەبەر بکا، بە لێشاو دەڕژێنرێتە ناو بازاڕەکان. بەڵام لە کردەودا لە
بابەت دەستەبەر کردن و پاراستنی مافی ژنان هیچ کەسێک، نە ئەوانەیکە لە
کاتی هەڵبژاردندا بەڵینیان دا و گەشتە پلە و پۆستی دەوڵەتی، نە پیاوانی
هەڵسوڕینەری دەوڵەت و نە سەرمایەدارانی پشتگریکەر لە مافی ژنان، نە
بەرهەم هێنەران و دەڵاڵەکانی هێنان و هەناردەی بەرهەمەکان بۆ بازار،
دەنگی قیژە و هاوار و سکاڵا و ئازاری ئارام ئارام وردوخاش بونی
کەسایەتی و هەویەی ژنیان نەبیست و نایبیسن.
بێگومان مافە ئینسانیەکانی ژنان بە بێ هاتنە مەیدانی خۆیان و بە بێ
هوشیاری و ناسینی ڕیشەی ئەم نابەرابەری و ستەم و زوڵمانە، بەدەست ناێەن
و ناپارێزرێن. ژن دەبێ خۆی وەک ئینسانێکی سەربەست و خاوەنی مافی یەکسان
جێ و شوێنی کۆمەڵایەتی خۆی بناسێت و بۆ پاراستنی تێبکۆشێت! ژن دەبێ خۆی
نرخی خۆی بزانێت و ڕیزی لێ بگرێت و باوەڕی بە خۆی بێت کە هیچ گومانێکی
تێدا نیە لەم بارەیەوە. بەڵام بە داخەوە تەوەرێکی سەرەکیی شاراوە هەیە
کە گەورەترین هۆکاری چەوساندنەوە و ژیر دەستیی ژنانە. زۆربەی ژنان
بەردەوام بەرهەمی دێننەوە و ناتوانن دەستی لێ هەڵبگرن. خۆێان بونەتە
ئامرازی سەرکوت و دەمکوتی دەستی سیستەم و باوەڕی دژی ئینسانیی
پیاوسالاری و ئەم کوشت و کوشتارەێان. بۆ ناسینی ئەم تەوەرە دزیو و
زیانبارە هەر ئەوەندە بەستە کە ئاماژە بە کارەکانی خودی ئەم ژنانە
بکەین کە شانازیشی پیوە دەکەن و خۆێانی پێوە با دەدەن:
ئاێا چەند ژن لە کەس و کار و نزیکان و دەراوسێ و دەوروبەر و دۆست و
ناسروای خۆتان دەناسن کە بە دانستە کارگەڵێک دەکەن کە لە بەرژەوەند و
قازانجی ژنان و تەنانەت خۆشیاندا نیە؟ چەند ژن دەناسن کە لە قسە و وتار
و کۆر و کۆبونەوە و وتووێژ لەگەڵ میدیا و تەلەڤزیون و ڕۆژنامەکاندا وەک
ژنێکی هوشیار و تەواو تێگەشتو لە مافەکانی ژنان خۆیان نیشان دەدەن،
بەڵام لە کردار و کاتی هەلوێست گرتندا کە دەبێ بیسلەمێنن چاوپۆشی لە
هەمو مافەکانی ژنان دەکەن و بە پێجەوانەوە ملکەچی خواست و یاساکانی
پیاوانی ماڵ و دەستگاکانی دەولەتی و کولتورین. ئەم ژنانە کە بە قسە و
وتار و ڕواڵەت هیچیان نەهێشتوەتە، بەڵام لە کرداردا ڕاست وەک ئەو
ژنانەی کە بە هۆی هەژاری و یان دواکەوتویی کولتوریەوە لە ژێر باری زوڵم
و ستەمی خێزانەکەی خۆیدا واتا مێرد، باوک و برا کە دەبی دابین کەری
ئەمنیەتی گیانی و ژیانی بن، مل بە هەر توندوتیژی و ژێر دەستی و
سوکایەتیەک دەدەن. چەند ژن دەناسن کە هوشیارن و بە تەواوی لە مافە
ئینسانی و یەکسانەکانیان تێگەشتون، بەڵام بۆ بەدەست هێنانیان و
سەپاندنیان هیچ کارێک ئەنجام نادەن؟ ئەم ژنانە هەمو تەعەدا و سوکاێەتی
و هەڵاواردنێک قەبول دەکەن بە مەرجێک بڕێک زێریان بۆ بکڕن کە دەکاتە
قیمەتیان و هیچیتر.
ئەم تەوەرە سەرکیە کە ئاماژەی پێ کرا، "هەست و سۆز و عاتیفەیە" یانی
شتیک کە بە دریژایی مێژوی پیاوسالاری هیچکاتێک فام نەکرا، نەبینرا و
چاوپۆشی لی کرا و بێ وڵام مایەوە. ئەگەر نەختێک زەحمەت بدەین بە خۆمان
و لێ ڕامێنین، دەبینین کە ئەم "هەست و سۆزە" یەک لاێەنەێە وەک خۆرکە
ژنانی خواردوە و کۆیلە و دەستمۆی کردون. هەست و سۆزی دایکی، هەست و
سۆزی هاوسەر، هەست و سۆزی کچ بون، هەست و سۆزی خوشکاێەتی، هەست و سوزی
ماڵدار، هەست سۆزی قەومی و ئایینی و ... ئەم هەست و سۆزانە بە شێوەێەکی
وەها بە سەر بونی ژندا زاڵ بوە کە هەستی ژن بونی تێدا کوشتوە و ڕێگای
لێ گرتوە کە بیرێک لە خۆی بکاتەوە و تێبگا کە، بەرلەویکە کچ، خوشک،
دایک، هاوسەر و یان هەر ناوێکی دیکە کە کراوەتە تەوقی گەردەنی هەیبێت،
بە خۆی بڵێت: تۆ "ژنیت"!! ئینسانێکی ژنیت و مافی تەواوی ئینسانی و
یەکسانت هەێە لەگەڵ پیاو. ئەم بڵاێە واتا هەست و سۆز کە ژنی نابود
کردوە، زۆربەی هەرە زۆری ژنانی ناچار بە بێدەنگی و خۆ خواردنەوە،
تەعامول و تەحەمول و چش لە خۆ کردن، وە خۆ کردنە قوربانی کە، بەم
حالەشەوە هیج حەسابێکی بۆ ناکرێ و بە کالای سێکسی و ئامێری ڕابواردن بۆ
پیاوان و بەشیک لە مڵک و ماڵی پیاو دادەنرێت.
هەست و سۆزی ژن تەوق و کۆت و کەلەبچەێەکی مێژوییە کە ژنان کردویانەتە
ئەستۆی خۆێان و مرۆڤ بونی خۆێانیان پێ نابود و سڕیوەتەوە. تا ژنان واز
لەم خەڵاتە قیزەونە نەهێنین کە پیاوسالاری بڕیویەتی بە باڵاێاندا، قەت
ناتوانن بگەن بە کەمترین مافە ئینسانیەکانیان.
ماڵپەڕی عوسمان رەحمانی
|