په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌رۆشنبیرییلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک

١٦\٨\٢٠١٤

سدیق عەلی:

بە خوێندنەوەی هەندێک دەق غەمبارییم دەگاتە ئاستی گریان بۆ ئەدەبی کوردی.

 
دیمانە: بەنگین پیرۆت نورى

ئەو لە ساڵى ١٩٩٧وە دەنوسێت و لە شارى ڕانیە دادەنیشێت، لە ژیانى ئەدەبى خۆیدا چوار کتێبى چاپکراوى هەیە، خاوەنى دە خەڵاتى ئەدەبییە، ئێمە نازانین چ ناوێک لە شیعرەکانى سدیق عەلی شاعیر بنێین چونکە شیعرەکانى، وەک خوناوى بەیانیان هەمیشە تەڕ و تازەن. ئیستاتیکاى شیعرەکانى پەلکێشى گفوگۆی کردین لێم پرسى:

 

پ/ جارێکیان پێت ووتم : شیعرى ئێستا تەنیا شیعرێکە شاعیر بۆ خۆى نوسیوە،کەسێکى تر خۆى تێیدا نابینێتەوە، ئێستاش هەمان بۆچونتان هەیە؟
و: پێم وایە وتبێتم کە شیعر بەرەو ئەوە دەڕوات ببێتە پرۆسەیەکی (زاتی) خۆیی، ئەم رایەشم پشت ئەستورە بە سەرنجدانم لە سەدەها تێکستی بڵاوکراوە، کە پێم وایە تەنیا نوسەرەکانیان لێیان رازین، تەنانەت هەندێک لەو تکێستانە شایەنی سەرنجدانو وردبونەوەن، کەچی دیسانەوە ئەوانیش تەنیاو تەنیا بە دڵی خاوەنەکانیانن، تەواو دڵنیام زوربەی دەستخۆشیەکان لەبەرخاتری نوسینەکان نین، یان وەڵامن بۆ دەستخۆشی، یان بەهۆی پەیوەندیە جۆراو جۆرەکانەوەن، چەندین تێکستم بینیوە کە پێم وایە تەجاوزی زمانی گفتوگۆیان نەکردوە، کەچی نوسەرەکانیان گلەییان هەیە کەبۆچی دەستخۆشیان لێناکرێت! بۆیە دەتوانم جارێکی دیکە ئەوە دووپات بکەمەوە کە شیعر بەرەو زاتی بون دەچێت و ئەگەر دۆخەکە بەو شێوەیە بەردەوام بێت، هەر کەسەو بۆخۆی دەنوسێت و بۆخۆشی دەخوێنێتەوەو دەستخۆشی و رەخنەش ئەرکی خۆی دەبێت.


پ/ دەبێ شاعیر چ کەرستەیەک بەکار بهێنێ بۆ نوسینى شیعرێکى نایاب؟
و/ کەرەستەی نوسین زۆرو جۆراو جۆرن، ئەوەی جیاوازیەکە دروست دەکات ئاستی دەوڵەمەندی ئێمەیە لەو کەرەستانە، هەندێکمان زۆرترمان هەیەو هەندێکمان کەمتر، هەندێکمان وەستایانەتر ئەو کەرەستانە دەکەینە بینایەکی شعری، هەندێکمان ناشیعرى ، من پێم وایە تا زیاتریش لە ئاستی خۆمان رازی بین، خراپتر خزمەتی شیعر دەکەین، زۆرێکمان تاکە کەرەستەیەک کە لەبەردەستمانە بۆ نوسین، تەنیاو تەنیا حەزی ناوو خۆ نواندنە، بۆیە حاڵی شیعر بەو ئاستە گەیشتوە.


پ/ شاعیر بە شیعر شاعیرە یان شیعر بە شاعیر شیعرە؟
و/ شیعر و شاعیر دوانەیەکی جیانەکراوەن، ناکرێت بەبێ بونی شاعرێکی کارامە، دەقێکی جوان بەرهەم بێت، بە هەمان شێوە کاتێک لەسەر شاشەی تەلەفزیۆن و رووپەڕی رۆژنامەکاندا تەزکیەی کەسێک دەکرێت بەوەی شاعرێکی خاوەن ئەزمون و دەقی ناوازەیە، پێویستە ئەو کەسە شتگەلێکی وای نوسیبێت شاعیربونەکەی بسەلمێنێت.


پ/ مەرجە شاعیر ڕۆشنبیر بێت بۆ نوسینى شیعرێکى چاک؟
و/ رۆشنبیری نەک هەر بۆ شیعر، بگرە بۆ هەمو قسەو جموجوڵێک پێویستیەکی حەتمیە، کاتێک قسەش بێتە سەر شیعر بە دڵنیاییەوە بەبێ رۆشنبیریەکی فراژوو بوو تۆکمە، مرۆڤ ناتوانێت بنوسێت، ئەگەر بشنوسێت ناتوانێت تەجاوز بکات، ئێمە نوسەرمان زۆرە، زۆریەک کە لە دەرەوەی پێویستدایە، بەڵام ئەوانەی داهێنان دەکەن بە جۆرێک کەمن کە ئاساییە خوێنەر توشی رەشبینی ببێت.


پ/ شاعیر بەبێ خۆشەویستى بۆ ژن دەتوانێ شیعرێکى چاک بنوسێ؟
و/ ژن لە ئەدەبیاتی ئێمەدا بەشی شێری کاریگەریەکانی بەر کەوتوە، ئەمەش بەهۆی ئەوەی هەمیشە ژن نیوەکەی تری پیاوەو بەپێی تیۆرەکەی بافلۆف ژن و پیاو دوو نیوەی مرۆڤێکن، تا نەگەن بە یەک مرۆڤێک پێک نایەت، ئەو کاتەش هەستیان کردوە بە یەک گەیشتنیان ئەستەمە بە خەیاڵ ئەو جیهانەیان وێنا کردوەو ئەوانەشی کە توانای نوسینیان هەبوبێت بە شیعر، یان هەر جۆرە داڕشتنێکی دیکەی ئەدەبی، گوزارشتیان لێ کردوە، بۆیە دەبینین زوربەی زۆری شاعیرەکانی ئێمە لەسەر رەگەزی بەرامبەریان تێکستیان هەیەو نەیانتوانیوە خۆی لێ ببوێرن.

 

پ/ ئەکرێ بۆچونتان بزانین دەربارەى هەڵسەنگاندن بۆ شیعرى ئەمرۆ؟
و/ من خۆم پێویستیم بەوە هەیە هەڵبسەنگێندرێم، بەڵام بەپێی دونیا بینی من لە حاڵی ئێستادا دەقی ناوازە زۆر کەمەو زیاتر وشەریزکردن و پیشاندانی حاڵخراپی و جۆرێک پاڕانەوەی دووبارەو زمانی ناو نامەی دڵداری و هەندێک جار سەرلێشێواندنی خوێنەرو چەندین جۆری تری ستەمکردن لە شیعر دەبینم، خەڵکێک دەبینم داوا دەکات بە نوسینی دەقی کرچء کاڵ ستەم لە شیعر نەکرێت، بەڵام خۆی یەکێکە لەو کەسانەی دەقەکانی بە کەڵکی خوێندنەوە نایەن، من پێم وایە لە ئاکامدا ئەوانەی دەچنە مێژوەوە ئەو نوسرانەن، کە خەمی خزمەتکردنی ئەدەبی کوردی و بەرەوپێشبردنی وای لێکردون بنوسن، نەک هەڵپەی ناو پەیاکردن و هەندێک قازانجی دیکە.

پ/ دواى خوێندنەوەى شیعر هەست دەکەى ئاسودەى یان غەمبار دەبیت؟
و/ وەک وتم بە خوێندنەوەی هەندێک دەق غەمباریم دەگاتە ئاستی گریان بۆ ئەدەبی کوردی، هەندێک دەقی تریش وام لێدەکات پەلە بکەم لە دەربڕینی دەستخۆشی و پشتگیری بۆ نوسەرەکەی.


پ/ خوێندنەوەى شیعرەکانى خۆت چێژ بەخشە بۆت یان شیعرى شاعیرانى تر؟
و/ من حەزم لە خوێندنەوەی هەموو ئەو تێکستانەیە کە توشی وەستانم دەکەن، جا هی خۆم بن یان خەڵکی دیکە، نوسەری دەق لای من گرنگ نیە، ئەوە شیعرە خۆی دەسەپێنێ بۆ خوێندنەوەو رامانو لێوردبونەوە.


پ/ بەشیعرى کێ سەرسامى
و/ من بە هەمو شیعرێک سەرسامم، بەتایبەت ئەو شیعرانەی راستگۆییان تێدایەو لەسەرو ئەمەشەوە خۆدووبارەکردنەوەو خەڵک دووبارەکردنەوە نین.

 

ماڵپەڕی بەنگینە پیرۆت نوری

 

 

 

 

په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌رۆشنبیرییلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک