٣\٤\٢٠١٥

ئایا ئەمەریکا، کۆماری ئیسلامی ئێران دەڕووخێنێ؟

سەباح تاھیر    

لە هەلومەرجی دوای رووخانی رژێمی بەعس، باسێكی گەرم هەبوو لەسەر رووخانی كۆماری ئیسلامی ئێران. ئەوەش بەتەواوی لای خەڵكانێك بووە مەترەح كاتێك وڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمەریكا، كۆریای باكور، سوریا و ئێران ی خستە لیستی میحوەری شەڕ(بەرەی ئاشوب).

بەڵام من پێموابوو ئەمەریكا نایەوێت كۆماری ئیسلامی ئێران برووخێنێت، تەنها مەبەستی ئەمەریكا نەهێشتنی ئێرانە لەبەدەستهێنانی چەكی ئەتۆمی. زۆر لەوانەی ئەوكات تاوتوێی ئەم باسانەمان دەكرد، پێچەوانەی من بیریان دەكردەوە، ئەوان چاوەڕێی كاتیان دەكرد بەزووترین كات كۆتایی بەم رژێمانەی میحوەری شەڕ دێت.

ئەوەی تۆزێك ئاگاداری روخانی رژێمی شای ئێران بێت، دەبێت پرسیارێك لەخۆی بكات ئەم هەمو ئاسانكاریانەی بۆ رابەری كۆماری ئیسلامی و یاریدەرەكانی لەهیچوخۆڕایی نەبوو لە فەرەنساوە بۆ تاران، هەر چەندە شای ئێران خزمەتكارێكی گەورەی رۆژئاوا بوو لەناوچەكە بۆ پاراستنی بەرژەوەندیەكانیان، بەڵام هەڕەشەی گەورەی خزینی شۆرەوی و كۆمۆنیزم بۆ رۆژهەڵاتی ناوەراست و بەتایبەتی کەنارەکانی کەنداوی شادەماری وزەی جیهان، وایكرد رۆژئاوا بیر لەرێگایەكیتر بكاتەوە بۆ پاراستنی بەرژەوەندیەكانی، گومانی تێدانییە رژێمی شا روخانی كارێكی حەتمی بوو بەهۆی حوكمڕانییە ستەمکارییەکەی و بەرزبوونەوەی دەنگی ناڕەزایی و بەهێزبوونی حیزبی تودەی ئێرانی و هەروەها زیاتر لەسنورێكی ئێران بە یەكێتی شۆرەوییەوە لەلایەک پێگەی جیۆپۆلیتیکی سروشتی سەر کەنداوی دەوڵەمەند بەنەوت، بەتایبەتی دوای ئەوەی هێزەكانی شۆرەوی وڵاتی ئەفغانستانیان داگیر كرد.

هیچ سەیر نییە ئەگەر ئینگلیزەكانی بەریتانیا كاتی خۆی بۆ رووبەڕوبوونەوەی بیری كۆمەنیزم پشتگیری دروست بوونی رێکخراوێكی دینی بەناوی ئیخوان موسلمین بن لەمیسر، بۆ رێگاگرتن لەبڵاوبوونەوەی بیری سۆسیالستی لە میسر و ناوچەی عەرەبی، هەمان بیرۆكە لەشوێنێكیتر و بۆ هەمان مەبەست دووبارە بكرێتەوە لەلایەن ئینگلیزەکانی ئەمەریکا، چ رێگریەک هەیە...

پرسیارەكە لێرەوە دەست پێدەكات، دەباشە ئێستا ئێمە لەسەردەمی دوای نەمانی شۆرەوی داین، گرنگی پێگەی ئێران لەچی و لەکوێ؟

د‌ەبێت ئەو راستیە بزانین دوای نەمانی شۆرەوی، رۆژئاواییەکان بیری شمولی ئیسلامی بەگەورەترین هەڕەشە دەزانن. جگەلەوەش نابێت ئێمە رووداوی یانزدەی سەبتەمبەر بەدووربگرین لەم تێڕوانینەی ئەمەریکا و رۆژئاوا بەگشتی. ئێرانیەکان کە رابەریەتی شیعە دەکەن لە ژێر ئاڵای ئیسلام دا، ئەوەش گرنگی خۆی هەیە بۆ بە دوو پارچەکردنی ئیسلام.

‌جگە لەوەش لەدوای کردارە خۆکوژییەکەی لوبنان دژ بە ئەمەریکیەکان لە سەرەتای هەشتاکانی سەدەی رابردوو، ئێران بەرێکەوتن یان بە ....... وازی لەم کردەوانە هێنا، هەر دوای ئەوەش ئاشکرا دەبێت کە هاوکاری لە رۆژئاواوە بە کۆماری ئیسلامی ئێران دەگات، رەنگە (ئێران گێت) یەکێک بێت لەم هاوکاریانە. دەکرێ سیاسەتی ئیحتوای مزدەوج ی جەنگی هەشت ساڵەی عێراق/ئێران هاندەرێکی باش بێت بۆ درێژەدان بەم بیرۆکەیە.

‌وەک باسمانکرد لەدوای روخانی شۆرەوی پرسگەلێک کە باسی لێوە دەکرا پێکدادانی شارستانییەکان بوو، ئیسلام یش ئەگەر لە یەکێک ئەگەرەکانیش نەبووبێت، ئەوا هێرشەکەی سەر هەردوو تاوەرەکانی نیویۆرک و ئەمەریکا لە سەبتەمبەری ٢٠٠١ وایکرد پلەبەندی باڵای پێبدرێت.

‌بەئاشکرا رێکخراوی قاعیدە رایگەیاند دوای شکستی شۆرەوی لە ئەفغانستان، ئەمەریکاش پێویستی بەلووت شکاندن بوو، ناکرێت ئەوەش لەیاد بکەین ئەم هێرشە یەکەم هێرشی دوژمن بوو بۆسەر خاکی وڵاتە یەکگرتوەکانی ئەمەریکا. بۆیە رەنگە گرێیەکی دەروونی بۆ ئەمەریکیەکان دروست کردبێت، وابزانن لە هەیبەتی زلهێزیی کەمکردۆتەوە، هەربۆیەشە یەکەم وتاری سەرۆکی وڵاتەیەکگرتوەکانی ئەمەریکا بەوە دەست پێدەکات، ئەوەی لەگەڵ ئێمە نەبێت لە بەرەی دژمانە واتە دوژمن.

‌ئێستا کە ناوچەکە لەهەموو کات زیاتر کێشە مەزهەبیەکانی سوننە و شیعە بارگاوی بووە بە ململانێی سیاسی لە ناوچەکە، هەڵدانەوی لاپەڕەیەکی خوێناوی مێژوە بۆ خوێن رشتنێکی زۆرتر و دابەش بوون و کەلێنی زیاتر لە نێوان خودی ئیسلام دا. هیچ گومانی تێدانییە درزی یەکەمی نێوان شیعەو سوننە دەستی دەرەکی تێدا نەبووە بگرە رەنگە کێشەیەکی خێزانی بووبێت و سەریهەڵدا بۆ جیاوازییەکی قولتری تێڕوانین و بۆچونە لە خودی یەک ئیسلام ی، موحەمەدی پەیامبەری ئەم دینە، بەڵام سوود وەرگرتن لەم درزە لە سیاسەت و هاوکێشە و ململانێکانی شتێکی نامۆ نییە.

‌ئێستا هێلەکانی ململانێ سیاسی و سەربازییەکانی سوننەو شیعە ئاسانتر دەردەکەوێت لەدوای دەستوەردانی ناوەندی سوننە بە رێبەرایەتی سعودیە لە دژی حوسیەکانی شیعە پاڵپشت بە ئێران و هێزە شیعیەکان لە حزب للە تادەگاتە میلیشاکانی شیعە لەعێراق... هتد.

‌پاکستان بەفەرمی هاتە نێو جەنگەکەوە، تورکیا لەبەرزترین ئاستەوە کە سەرۆکی کۆمارە دەستێوەردانی ئێرانی سەرکۆنە دەکات.

‌رۆڵی زلهێزە نێودەوڵەتیەکان لەم جەنگە بەتایبەت ئەمەریکا و رووسیا گومانی تێدانییە ، ئەمەش دەبێتە بەشێک لە گەمەی نێوانیان هەرچەندە ئیحتوکردنەکە لەبرژەوەندی هەردوولایەنە چونکە رووسەکانیش بەدەست توندڕەوەکانی قەوقاز دەناڵێنن کە لەلایەن رۆژئاواوە بە موجاهید زۆر کەڕەت نێو دەبرێن.

‌جگە لەوەش خەتەری ئیسلامی سیاسی وکردەوەکانی تیرۆرستی دوور دەکەوێتەوە لە سەر خاکەکانیان و بازاڕی چەک و تەقەمەنیان گەرم دەبێت وبەرژەوەندی هەریەکێکان لەلایەک پارێزراو دەبێت.

‌نەک ئەوەندە بگرە ئێستا هێزەکانی ئەمەریکا لە عێراق پالپشتی لە شیعە دەکەن لە دژی تونڕەوکانیسوننە ، وەک راشی دەگەیەنن هاوکاری گەردەلولە سعودیەکەیان کردوە دژە حوسیە شیعەکان لەیەمەن؟

ئەی چارەنوسی کورد لەم ململانێیە چی، کاتی خۆی لەنوسێنێکم ئاماژەم پێدا دوو مەترسی گەورە لەسەر نەتەوەی کورد دەبێت، یەکیان ئەگەری خزینی ئەم جەنگە مەزهەبییە بۆ ناو کورد و دابڕان یان دوو بڕبوونی شیعەو سوننە کوردەکان بۆ هەریەک لە بەرەی سوننی و شیعی ئەوە لەلایەک ، لەلایەکیتربەهۆی دابەشبوونی خاکی کوردستان بەسەر هەردوو بەرەدا ، دوور نییە رێکەوتنێکی پاراستنی بەرژەوەندی هاوبەش دیسان مەسەلەی کوردو مافە رەواکانی لە نێوانەدا ببێتە قوربانی بەرژەوەندی هەردوولا.

ماڵپه‌ڕی سەباح تاهیر