ئایا لیستی گۆڕان یەکسانە بەبزوتنەوەی گۆڕان؟

عه‌بدوڵا مەحمود

بەدوای دەرکەوتنی لیستی گۆڕان و بەشداریکردنی لە پرۆسەی هەڵبژاردنەکاندا، باسی وەڕێکەوتنی بزوتنەوەیەکی نوێ بەناوی بزوتنەوەی گۆڕان، هاتۆتە ئارا. تیپێک لە نووسەران و کەسایەتیە سیاسیەکانی کوردستان، هاتنە ئارای لیستی گۆڕان یەکسان دەکەن بە بزوتنەوەی گۆڕان، ئەمەش بە فاکتێکی تازەی واقعی کۆمەڵگای کوردستانی نیشان ئەدەن.

دیارە نکۆڵی لەوە ناکرێت، کە شتێک بە واقعیەتی سیاسی کۆمەڵگای کوردستان زیاد بووە بەتایبەتیش لە سنوری پاریزگای سلێمانیدا. ئەویش هێزیکی سیاسی تازەیە. بەڵام پرسیار ئەوەیە ئایا ئەو هیزە سیاسیە تازەیە، کە تا ئێستا ناوی لیستی گۆرانە بەرهەمی چ واقعیەتێکە؟ وەئایا ئەمە بەڕیکەوتنی بزوتنەوەیەکی نوێیە بۆ گۆڕانی سیستەمی سیاسی و کۆمەلایەتی؟ لەم وتارە کورتەدا هەوڵئەدەم وەڵامی ئەم پرسیارانە بدەمەوە و دیدیکی تر نیشان بدەم کە پێچەوانەی دیدی تائێستا زاڵی ناو نوخبە "ئیلیت"ی سیاسی و ڕۆشنبیری کۆمەڵگایە، کەخەریکن بەوێنەی جۆریک لە شۆڕشی ئایدۆلۆژی تیۆریزەی لیستی گۆران بە بزوتنەوەی گۆران دەکەن.

لەکەس شاراوە نییە کە یەکێتی نیشتمانی کوردستان ماوەی چەندین ساڵ بوو بەدەست گرفتە ناوخۆیەکانی خۆیەوە دەیناڵاندو ئێستاش هەردەناڵێنی، گرفتە ناوخۆیەکانی یەکێتی بەشێوەیەک چڕ بوونەوە کەچەندین پرۆژەو نامەو نامەکاری و پێشنیار بۆ دەرچوون لەو ئەزمەیە خرانە ڕوو، بەڵام بەوهۆیەوە کە کێشە ناوخۆیەکانی یەکێتی قوڵترو بەرینتر لەو ڕوانگەو دیدو پێشنیارو پرۆژانە بوون، بۆیە هیچ کام لە گرفت و نەخۆشەیەکانی ناوخۆی یەکێتی نیشتمانی کوردستانی نەک بەرەو چارەسەر وسارێژکردن نەبرد، بەڵکو بەرەو قوڵبونەوەی زیاتر برد.

قوڵبونەوەی گرفتە بناغەیەکانی ناو یەکێتی نیشتمانی کوردستان بەجیا لە گرفتە ڕێکخراوییەکانی خۆی، بەوێنەی باڵێکی دەسەڵاتبەدەستی بزوتنەوەی قەومی کورد، ئاکامی ئاڵوگۆڕەکانی سەر ساحەی سیاسی دنیاو ناوچەکەو عێراق کوردستان بوو. ڕاپۆرتی بیکەر هاملتۆن، پاشەکشەی ئەمریکا، فەشەلی بەکردەوەی فیدرالیزم، بنبەستنی مادەی 140، تێکچونی هاوسەنگی هێز لەگەڵ هێزگەلی قەومی و ئیسلامی بەغدا، تێکچوونی رێکەوتنامەکان، هاتنە پێشەوەی گرفت و کێشە لە پەیوەند بە مەسەلەی بودجە، ناوچە کێشە لەسەرەکان، یاسای نەوت و غاز، چونە ژێر پرسیاری پۆستەکانیان لە حکومەتی مەرکەزی، مەسەلەی پێشمەرگە، سنور، پرسی هەموارکردنی دەستور، پەیوەندی بە دنیای دەرەوە،....تاد، جگە لەهەموو ئەم گرفتانە کە پارتیش لەگەڵ یەکێتیدا گیرۆدەیان بوو، هاوکات ڕۆژ بەڕۆژیش لاسەنگ بوون و لاوازبوونی جێگاو ڕێگای یەکیتی لەبەرامبەر پارتیدا، یەکێتی نیشتمانی کردە قەوارەو هێزێکی ئامادە بۆ تەکتول بازیەکی نوێ و سەر ئەنجام یەکێتی بە ئاقاری ئینشیقاق "لێکترازان"دا پەلکێش کرد.

سەرئەنجام یەکێتی نیشتمانی کوردستان لێکترازاو شەق بوو، خۆشبەختانەش بەهۆی کراوەی دنیای ئەمرۆ و چاولەسەر بوونی دنیا لەسەر عێراق و کوردستان سەرباری هەرەشەو چاوسورکردنەوەو نانبڕین و... بەڵام لێکترازان و شەقبوونێکی سارد ڕوویدا و دوور بوو لە پێکداپژانی چەکدارانە.

لەم شەق بوونەدا بەشێکی زۆری سەرکردایەتی و بەرپرسە حزبی و حکومی و عەسکەری و ئیداریەکانی یەکێتی بوونە دووبەش، بەشێکیان لەگەڵ نەوشیروان مستەفاو باقیاتەکەی لەگەڵ تاڵەبانی و خەتی ڕەسمی مانەوە.

دیارە لەتبوونی هێزێکی گەورەی جەماوەری وەکو یەکێتی نیشتمانی کوردستان بەو بنکە جەماوەریەوە لە ڕێکخستن و لایەنگرانییەوە، بەتایبەتی لە سنوری پاریزگای سلێمانیدا، بوو بە هۆی لەتبوونی ئەم بنکە جەماوەریە لە ڕێکخستن و لایەنگرانیشیاندا بەسەر دوو بەرەدا، بەرەیەکی تازە کە بۆ هەڵبژاردنەکان ناوی خۆی نا لیستی گۆران و لەگەل یەکێتی نیشتمانیش.

گەمە و کەش و هەوای بانگەشەکانی هەڵبژاردن و هێنانە گۆڕی دروشم و بانگەشەو بەڵێنی هەمەڕەنگی لایەنەکان، دەروازەی کردەوە تا بەرەی جیابووەوە لەیەکێتی، بەتایبەتیش ڕیزێک نووسەر و رۆشنبیرو کەسایەتی سیاسی بەناحەق ناوی لیستی گۆڕانیان، کە باڵی جیابوەوە بوو لە یەکێتی کەوتنە تیۆریزەکردنی ئەوەی کە بزوتنەوەی گۆڕان لە کوردستان هاتۆتە مەیدان و داینەمۆکەش لیستی گۆرانە. هێنانی 25 کورسیش لەهەلبژاردنەکاندا بەدەنگی بزوتنەوەی گۆڕانخوازی بزانن، لەکاتێکدا هیچ لەوە ڕۆشنتر نییە دەنگی ئەندامان و لایەنگران و جەماوەری یەکێتی بوو بەدووبەش و بەشیکی لیستی گۆران بردی، ئەمەش هیچ پەیوەندی بە بزوتنەوەی گۆران!!ەوە نییە.

دیارە لە کەش و هەوای گەرمی هەلبژاردنەکاندا، خەڵکانێکی بیلایەنیش هەبوون دەنگیان داوە بە لیستی گۆڕان. بەڵام ئەمە ڕەتکردنەوەی دەسەلاتی یەکێتی و پارتی و ناڕەزایەتی بووە لەوان، نەک قبوڵکردن و هەڵبژاردنی لیستی گۆران بەوێنەی باڵێکی جیابوەوەو هەڵگری گۆڕانخوازی.

هەروەکو بۆ هەموو کەسێکی هوشیاریش چاوەڕوان دەکرا، ڕیزێک لە نووسەرو قەڵەم بەدەستی ناسیونالیستء ڕاستڕەو، وەکو هەمیشە ڕاستەوخۆ یان شەرمنۆکانە بوونە بەشێک لەگەمەی هەڵبژاردنەکان لەو نێوەشدا ڕیزێک لەم نووسەرو قەڵەم بەدەستانە بە قازانجی لیستی گۆران و کەوتنە بەخشینەوەی وەهم و خۆشباوەڕی بەوەی کە بزوتنەوەی گۆڕان دەستی پێکردووە، بێئەوەی بە وشەیەکیش بێت، ناوەڕۆکی بزوتنەوەی گۆڕان، سیماکانی، پێشینەکەی، دروشمەکانی، تایبەتمەندیەکانی، کەسایەتی و ڕابەرەکانی، پەیامەکان و جیاوازیە بنەڕەتیەکانی.... ڕابگەیەنن. بەم ڕەدوکەوتوویە سیاسییەش بوونە یەکەمین قوربانیانی ئەم گەمە سیاسی و لیکترازانەی یەکێتی نیشتمانی.

وتنەوەی ئەوەی کە قڵشت کەوتۆتە نێوان دەسەڵات وخەڵک، حزب دەستی ناوەتە بینەقاقای هەموو جومگەکانی ژیانی کۆمەلایەتی و سیاسی و ئابوری وفکری و کەلتوری و وەرزشی و ....حزب گوێ ناگرێت، گەندەڵی و دزی و تاڵانی ء هەڵوشینی داهاتی کۆمەڵگا حزب دەیکات، لاوان بە فەرامۆشی سپێردراون... ئەم عیبارەتانە بوون کە پێشتر نووسەرانی ئازادیخواز و ڕادیکاڵ چەپ و ئەنتی ناسیونالیست، بەوپەری جەرائەتی شۆرشگێڕانەوە بەیانیان کردبوو نیشانیان دابوو، وە لەوەش واوەتر خەڵک بۆ ناڕەزایەتی دەربڕین بەم دۆخەو ڕەتکردنەوەی دەیان خۆپیشاندان و مانگرتنی وەڕێخستبوو، خەڵک لە پێناویدا نانی بڕابوو، زیندانی کرابوو، تەقەی لێکرابوو، قاچیان بڕابۆوەو کوژرابوو.

ئەم بەڕێزانە بەهۆی پاشکۆیی وتەنگەنەفەسی و کورتبینی سیاسیان ناڕەزایەتی جەماوەری و خواستی گۆرانی خەڵکیان لێببوو بە بزوتنەوەی گۆڕان. لەکاتێکدا ناڕەزایەتی و خواستی گۆڕان لەگەڵ بزوتنەوەی گۆران مەودایەکی فراوان لە نێوانیاندا هەیە.

بزوتنەوەی گۆران، چۆن ناتوانێ بزوتنەوەیەکی خۆبەخۆ بێت، ئاوهاش ناتوانێ بزوتنەوەیەک بێت هەڵگری هەمان پەیام دروشمی زاڵ و گشتی ناو کۆمەڵگا بێت. بزوتنەوەی گۆڕان بە پێچەوانەوە بزوتنەوەیەکە بۆگۆڕینی کاراکتەرو دروشم و ختابی زاڵی کۆمەڵگا، بە خیتاب و دروشمی تەواو پێچەوانەی ئەوەی تائێستا بووە، وە هەوڵێکی لەخوارەوەی خەڵکە بۆ بازدان و "عبور" تێپەراندی دۆخی باو و زاڵ.

بەکورتی بە بزوتنەوەیەک ئەوترێت بزوتنەوەی گۆڕان، کەلەسەر ئاستێکی کۆمەڵایەتیدا بۆ ئاڵوگۆرێکی ڕیشەیی وەڕێکەوتبێت.

بەداخەوە لەگەڵ ئەوەی کەخواستی گۆڕان لە کوردستان خواستێکی کۆمەڵایەتییە، بەڵام ئەمە بۆ بوونی بە بزوتنەوەیەکی بەکردەوەی گۆڕانخوازی لەگەڵ دەیان گرفت و هێزگەلی کۆنەپەرستی قەومی- عەشیرەتی و و قەومی میلتانتی-عەشیرەتی و هێزگەلی کۆنەپارێزی ئیسلامی ڕوبەڕووە.

لەونێوەدا لیستی گۆڕان، نەک هیچ پەیوەندیەکی بە خواستی گۆڕان و بەو هەوڵانەوە نییە بۆ وەڕێخستنی بزوتنەوەی گۆڕان کە چەندین ساڵە لە ئارادایە، بەڵکە وەکو باڵێکی جیابوەوەی توندڕەو لەیەکێتی، زۆر لە خەتی ڕەسمی یەکێتی دواکەوتوترو دەست و دامێنگیرتری کۆنەپەرستییە.

وە بێگومان یەکێک لە کۆسپەکانی بەردەم گۆڕان و بەردەم هەر هەوڵ و تەقەلایەک بۆگۆڕانی واقعی و ڕیشەیی، ڕوانیین و دیدی کارکتەرەکانی لیستی گۆڕانە.

دیارە لیستی گۆڕان، بۆ درێژەدان بەخۆی و مانەوەی پێویستی بەوەیە لە زوترین کاتدا ببێتە قەوارەیەکی سیاسی و چواچێوەیەکی ڕێکخراوەیی بۆچونە ناوکایە و ململانێی سیاسی بەخۆی بدات. ئەگەر نا لایەنگران و هێزەکانی دەگەرێنەوە ناو ماڵە باوانیان یان سەرگەردان ئەبن. هەروەها لیستی گۆڕان ئێستا تێکەڵەیەکە لە بیروبۆچون و هێڵی فکری و سیاسی جیاواز جیاواز بەیەک و تەنانەت دژ بەیەکیش، ئەم تێکەڵەیەش ئەگەر بۆ بەرەیەک یان پێکهاتەیەک بۆ کاری هاوبەش لەسەر چەند مەسەلەیەکی هاوبەش دروست بێت، بەلام بۆ حەیاتی ڕێکخراو حزبی سیاسی، نەشیاو نەگونجاوە و بەیەکەوە هەڵکردنیان لەگەڵ یەکتری تەمەن کورتە. بۆیە ئەم رەوتە جیابوەوە لەیەکیتی نیشتمانی لەگەل خۆیدا هەڵگری زۆر ناکۆکییەو هاوکات رەوتیکی پرقەیرانە.

بە کورتیەکەی واقعیەتی تازەی کوردستان، بە تایبەتی لە پارێزگای سلێمانی لەتبوونی یەکێتی نیشتمانییە، ئیتر پارێزگای سلێمانی هەر یەکێتی نیشتمانی کوردستان تیایدا باڵادەست نییە، بەڵکە لیستی گۆرانیش بەشێکە لە هێزێکی سیاسی تازە کە لەیەکێتی نیشتمانی کوردستان جیابۆتەوە. بەقەبارەی خۆیشی لە ئەندام و لایەنگرو جەماوەری یەکێتی نیشتمانی بۆ خۆی بردووەو ئەم 25 کورسیە کە بەدەستی هێناوە بەرهەمی ئەم لەتبونەی یەکێتی یە، نەک هاتنە مەیدانی بزوتنەوەیەک بەناوی بزوتنەوەی گۆڕان کە لیستی گۆران بەشێک لەداینەمۆکەی بۆبێت.

وە لیستی گۆڕان تا ئەم ساتە وەختە لە پەیوەند بەهیچ کام لە پرسەکان و کێشە سەرەکیەکانی خەڵکی کوردستاندا، هەڵگری هیچ پەیام و ڕێگاچارەو ختابێکی جیا لە هێزە قەومیە کوردیەکان نییە، بەڵکە ئەمیش باڵێک و لقێکی تازەی هەمان بزوتنەوەی قەومی کوردە، بەوینەی یەکێتی و پارتی و زەحمەتکیشان و حسک....کە هەریەکەیان لقیکی بزوتنەوەی قەومی- عەشیرەتین. بۆیە چاوەڕوانی لەوەی کە لیستی گۆڕان بتوانێت کارێک بکات کەجیاوازی بنەڕەتی و تەنانەت بەرچاوی هەبێت لەگەڵ باقی هێزگەلە قەومیەکانی تری کوردستان، چاوەڕوانیەکی بێهودەیە.

ئەرکی نووسەران و ڕوناکبیرانی ئازادیخوازو پێشکەوتنخواز ئەوەیە، ئەم ڕاستیانە بەیان بکەن، وە ببنە هەوڵێک بۆ وەڕیخستنی بزوتنەوەیەکی واقعی بۆ گۆڕانی ڕیشەیی، کە کۆی سیستەمی سیاسی ئێستا ژێرەو ژور بکات و سیستەمێکی پێشکەوتنخوازو پشت بەستو بە ئیرادەی خەڵک لە جێگایدا دابمەزرێنێت، نەک ژمارەی حزبەکان بەهەمان ناوەرۆکەوە زیاد بکات.

وە پێویستە ئەوڕاستییە بە کۆمەڵگا رابگەیەنرێت کە لیستی گۆڕان، تەنها لیستی جیابوەوەکانە لە یەکێتی نیشتمانی نەک شتێکی تر، هەروەها ئەم لیستە بە زیانی بزوتنەوەی ناڕەزایەتی خەڵکی کوردستانە، چونکە کەم نین ئەو کەسانەی خۆشباوەرکراون و لایان وایە لیستی گۆڕان، گۆڕان دەکات. بۆیە لە خۆشباوەریان بۆ ئەم لیستەو بانگشەکانیان ئەگەر بۆماوەیەکی کورتیش بێت ئەم لیستە ئەتوانێت ئیحتیوای ناڕەزایەتیەکانی خەڵکی کوردستان بکات.
ئەوە ئەرکی رۆشنبیرانێکی پێشکەوتنخوازو شۆرشگێڕە، کە ڕێگە نەدەن خەڵکی کوردستان خۆشباوەری بێت بەم لیستە و بانگەشەکانی. وە نابێ ڕێگە بدرێت هێزێکی تر بەهەمان ناوەڕۆکی یەکێتی و پارتیەوە بۆ چەندین ساڵی تر بەڕەنگ و ناوێکی ترەوە خەڵکی کوردستان بکاتە زەخیرەی ئامانج و دروشمەکانی کە لە بنەڕەتدا جیاوازیەکی ڕیشەیی لەگەڵ یەکێتی و پارتیدا نییە.

13-8-2009
abdulla.mahmud@gmail.com