|
|
|
١٩\۴\٢٠١٠ ئایا ناکرێ چەپەکان خۆیان رێکبخه‌نه‌وه؟؟!!
عومه‌ر شاورى
مێژووی سەرهەڵدانی چەپی دیمورکراتی لە کوردستاندا هەلومەرجی تایبەتی خۆی هەبوو. لەخەباتی نیشتمانی رزگاری کوردستاندا سەرەراى ئەوەى گەلی کورد لە کوردستان پەنای بۆ زۆر رێبازی سیاسی و چەکداریی بردووە لە پێناو رزگارى گەل و نیشتمانەکەیدا لەدوای رووخانى حوکمى رژێمی بەعسى لە عێراق چەپی دیموکراتی تەشەنەی کردەوە بەتایبەت لە کوردستان لەراپەڕینی بەهاری 1991 لەگەڵ ئازادیی خەڵکی کوردستان ئاوێتەبوو بۆ بنیادنانی سیستەمی دیموکراسی و سیستەمی هەڵبژاردن لە کوردستاندا ئەمەش بەو مانایە دێ لەگەڵ پاشەکشەی دەسەڵاتی دیکتاتۆری دیموکراسی دێتە ئاراوە. بەپێچەوانەشە وە کاتێک دیموکراسی نائاماده بێت، ئەوا دیکتاتۆری خۆى دەسەپێنێ بەهەرحاڵ ئەوەى ئێمە مەبەستمانە ئەورێبازە چەپانەیە کە لە کوردوستاندا پەیدابوونە و ئێستا هەن یاخود خۆیان بە چەپ دەزانن، هەرچۆنێک بێ ئەو لایەنە چەپانە نەیانتوانیووە بە پێى پێداویستى قۆناغەکە خۆیان بگونجێنن و گە شەبکەن هه‌وا نەیانتوانیووە تینوێتى لایه‌نگرانى بشکێنى. زمانحالى شەقامى کوردی و خەڵکى کوردستان و کریکاران و جوتیاران و چین و توێژەکانى کۆمەڵگاى کوردستانى بن و نەیانتوانیووە وەکو ئۆپۆزسێونێکى راستەقینە رۆلى خۆیان بگێرن و بۆیە بەردەوام جەماوەریان بەرەو کەمبوونەوە و بێ هیوا رۆیشتووە تا ئەم رۆژگارەى ئەمرۆشى لەگەڵدابێ .دەبێ بپرسین بۆ.؟ ئایە چەپ بنکەى جەماوەریی نەماوە.؟ یاخود بنکەیەکى زۆرى جەماوەرى هەیە، بەڵام بەداخەوە متمانەیان بەوانە نەماوە کە رابەرایەتییان دەکەن..
بۆیە رۆژبەرۆژ ئەم هێزە چەپانە بەرەو لاوازیی دەچن؟ ئەوەى هەشە تا ئێستا پەرتەوازەیە . دەبێ بپرسین ئایە بەم شێوەیە دەتوانین متمانەى جەماور بۆ لاى خۆمان رابکێشینەوە؟ دەتوانین تەعبیر لە ڕا و خواستى شەقامى کوردى بکەین دەتوانین ببینە ئۆپۆزسیۆنێکى راستەقینە. یان نا.. ئەگەر ناتوانین ئەوا دەبێ بزانین ئەو بەرنامەیەى گرتوومانەتەبەر نامانگەیەنێتە هیچ شوێنێک.. تەنها ئەوە نەبێ رۆژبەرۆژ پەرتەوازتر و نابووتترد ەبین ،لیرە و لەوێێ حیزبەکانمان لاواز و پەرتوبڵاو دەبین و رۆژانە لپارچه‌پارچه‌بوونمان لێ روودەدا. ئێستاش هیچ قورسایەکى ئەوتۆى جەماوەریمان نەماوە وەکو لە هەڵبژاردنەکانى ئەمدوایانە بینیمان. لە رابردوئێستاش چ لەروى ریکخستن و هەڵکردن لەگەڵ کۆمەڵگادا زۆربەى هیزە چەپەکانى کوردستان هەڵە بوون هەر لە سەرەتاوە. هەڵسەنگاندنێکى ڕەشبینانەى هەلومەرجەکانیان دەکرد، و ئەم جۆرە شێوازانە پەرە بە مەسەلەى شۆڕشى سۆشالیستى و چینى کرێکار نادا بەڵکو بە پێچەوانەوە ئەم شێوازە کۆن و سەرەتایانە لە خەباتکردن بێ کەڵک دەبێ لە ململانێى ڕامیاریی و ئابووریی و کۆمەڵایەتییدا.
بۆیە من لێرەدا دەلێم چەپەکان پێوستیان بەخۆ رێکخستنەوە هەیە بە هەموو ئاراسته‌کانیانەوە. بە رێبازێکى سەردەمیانە خۆیان فۆرمات بکەنەوە تابتوانن لەململانێى سیاسیو ئابوریو کۆمەڵایەتى بەرەوپێشبچن ومتمانەى گەل بۆخۆیان بەدەست بێنەوە هەرچەندە هەریەکەو پێناسێکى بۆخۆى هەڵِگرتوە بەڵام هەمویان ئەتوانن لەچوار چێوەیەکى دیاریکراودا یەک بگرن ..چونگە هەرهەمویان لەبنەڕەتدا بۆ چەسپاندنى دیموکراسى و یەکسانى و سۆسیالزم تێدەکۆشن، کەواتە دەتوانین بڵێین چەپی دیموکراتی و لیبرالی و رادیکاڵى و کلاسیکی کەهەموشیان لەبنەرتدا یەک سەرچاوەن جەختیان کردۆتەوە لەسەر ئازادیە ئابوورییەکان ،ئازادى تاکەکەس وکارى رێکخراوە مەدەنیەکان بەرامبەر بەدەوڵەت ئۆتۆکراتی بن، وەداواى نزمترین ئاستی حکومەت دەکەن. دەرگای حکومەت کراوە و شەفاف بێت بۆ پێدانی تەواوی زانیاریەکان لەرووی ئیداری و بەڕێوەبردنەوە ،کەئەمەش لەگەڵ بنەماکانى دیموکراسیدایە.
بۆیە خۆ نوێکردنەوە و دەرچون لەو قاڵب چەق بەستوە زۆرپێویستە. ئەوەی لێرەدا جێگاى دڵخۆشییه وگرنگە ئەو شەپۆلە نوێیەی بونیادنانی دیموکراسیەیە کە لەنەوەدەکانی سەدەی رابردووە خاڵێکی دەستپێکی بەکەڵکی دروستکرد بۆئەوەی لایەنە چەپە ناکۆکەکان ى سیاسیى وئایدۆلۆجێکان بەرەو جۆرێک لەپێکەوە هەڵکردن بەرێت لەوانەیە بە دیموکراسیکردنی زیاتر رێبازێک بێنێتە ئاراوە بەرەو چارەسەری ناکۆکیەکان بەشێوەیەکى ئاشتیانە، ئەوەی ئەم دوو ئاراستەیە لەیەک نزیک دەکاتە تەنهاوبەس دیموکراسیە وە پابەندبونە بەبنەماکانى ئەوەی لێکیشیان دوور دەکاتەوە تەنها مەسەلەی ململانێی نادیموکراتیانەیە. هەمومان دەزانین ئەمڕۆ سیستەمی دیموکراسی بۆتە پێشەنگی خەباتی گەلانی ئازادیخواز، دیموکراسی سیستەمێکی دانسقەی خەباتی گەلی کوردبووە لەوپێناوەدا تێکۆشاوە. ، لەبەرنامەى کارى چەپەکانى کوردوستاندا دیموکراسیخوازی لەهەریەکەیاندا رەنگدانەوەی هەیە، چونکە هزر لێکیان گرێدەدات، دەتوانن لەئایندەشدا پێکەوە بمێننەوە؟ئەمە کارێکی زۆر گرنگ دەبێت چەپەکان لەپەرتەوازەییەوە کۆبکاتەوە، بەلام ئەمەش هەرلەخۆیەوەنایەتەدى پێویستى بەدانیشتنو راپرسی و گفتوگۆ و رێکەوتن هەیە.
کاتێک باس لە ڕێکەوتنی پارتەکان دەکرێت، رێککەوتن چەند جۆرێکی هەیە. هەموو جۆرەکان بەبیردا دێن، رێکەوتن هەیە بەشێوەیەکی ئاسان و خۆرسکی دێتەکایەوە، رێکەوتنیش هەیە دوای چەندین دانیشتن و کۆبوونەوە دێتەئاراوە. رێکەوتنیش هەیە بەهۆی پەیدابوونی بار و دۆخێکی نائاسایی دێتەکایەوە.ئەم ریکەوتنانە جارى وایە دەبێتە یەک گرتن لەنیوان ئەوحزبولایەنانە ئەمە کارێکى ئاسایە کە لەرویى هزر وئایدۆلۆجیاوە لەیەکتروەنزیکن وە دەگەنە ئەو ئەنجامەی کەلەپێناویدا رێککەوتوون بەڵام ئەم راستیەش دەبێت بزانین زۆرجاری وایە ریکەوتن لەنێوان دوو یان سێ حزبى لەیەکترى جیا و لەهەمورویەکەوەلە هزرو،بۆ چونو،لەئایدۆڵۆجیاوئاین. هاوپەیمانى پێک دەهێنن تەنها بۆ پاراستنى بەرژەوەندییەکانیان.ئەم ریکەوتنانە تەنها بۆکاتیکى دیارى کراوە هەرکاتێک بەرژەوەندی نێوانیان نەما هاوپەیمانەتیەکەش نامێنى ئەزموونی پێشووش ئەوەی سەلماندوە جاری وادەبێت رێکەوتنی نێوان پارتەکان لەوانیە بەنەمانی بار و دۆخی نائاسایی پێکەوە نەمێنن و رێککەوتنەکە هەڵبووەشێتەوە.بەلام. جاری واش هەیە ئەو رێکەوتنانەی لەنێوان پارتەکاندا دەکرێت، بەردەوام دەبن، کارکردن بۆ بۆچوونی هەرلایەنە و لەڕوانگەی خۆیەوە بۆ تێڕوانینی لەچەپبوون، جا چ چەپى دیموکراتی یان چەپى نەتەوەیی بێت،یان چەپى رادیکاڵى بێت یا ناکۆکی لەسەر فۆڕمی نەتەوەیی بوون و یان فۆرمی بەجیهانى بون بێ بەهۆى.دیموکراسیخوازى کە ئەمڕۆ لەسەردەمی عەولەمەدا و پێکەوە گرێدراونەتەوە دیمۆکراسی جێگاى هەموئەمانى گرتۆتەوە وەکوسیستمێکی سیاسی بەو مانایە دێت کە مافی تاک تاکی مرۆڤەکان لە کۆمەڵگەدا، لەباری یاساییەوە پارێزراو بێت و دەزگا فەڕمییە دەسەڵاتدارەکانیش ئەرکی پیادە کردنی ئەو مافانەیان لە بەرانبەر کۆمەڵانی خەڵکدا لە ئەستۆدا بێت، وەکو ئەمرۆى وڵاتانى خۆرئاواپەیرەویى دەکەن بۆیە دیموکراسى بۆچونێکى ورد وزانستیانە وفەلسەفیە بۆباشتر کردنى بارى مرۆڤایەتى لەهەمەبوارەکانى ژیان بێ ئەوەى جیاکارى لەنێوان نەتەوەوئاینومەزهەبو رەگەزدابکات دژى چەوسانەوەى مرڤە لەلایەن مرڤە وە بانگەشەى یەکسانى ودادى کۆمەلایەتى دەکات و بەهیچ شیوەیەک لەگەل مافى بریاردانى گەلانى ژێردەستە وماف خوراو ناکۆک نیە بەڵکو هەموکات باورى بە نوێبونەوەو بەگۆرانى بەردەوام دەبێت هەردم لەگەڵ گۆرانکاریەکانداخۆیى دەگونجێنێت، هەمیشەلەسەنگەرى پێشەوەى بەرگری وداکۆکى کەراندادەبێت..
بانگەشەی دیموکراسی لە واقعی ئەمڕۆدا پێداگرتنە لەبەمەدەنیکردنی کۆمەڵگە و دیموکراتیزەکردنی ژیانی رۆژانەی خەڵک لەبواری ئازادی تاکدا. بەئەنجام گەیاندنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی بۆ دارشتنى یاسایەکی پێشکەوتووی هاوچەرخ. دامەزراندن و گەشەپێدانی نەقابە و رێکخراوی مەدەنی جۆراو جۆر. ریفۆرمی ئیداری و ئابووری باری ژیانی هاوڵاتیان بازاڕی ئازاد. ئەوەی زۆر گرنگە سەرخستنی ئەزموونی دیموکراسی وەک شێوازی فەرمانڕەوایی و سەربەخۆیی دەسەڵاتی دادوەریی. نەهێشتنی هەموو جۆرە جیاوازی نەتەوەیی و تایەفەگەری و ئاینی و مەزهەبی لە مومارەسەکردنی کاروباری ژیانی رۆژانەی کۆمەڵگەدا. پەرەدان بەپاراستنی ژینگە و بەڕۆشنبیری و پەروەردە و فێرکردن. یەکسانیی بۆ رەگەزی مێ و نێر لە هەموو کاروبارەکانی نێو وڵاتدا دەبێ، بۆیە یەکخستنەوەى هێز و تواناى چەپەکان ئەرکى هەموو خەمخۆرانى ئەم رێبازەیە بە شێوەیەکى سەردەمیانەى پێشکەوتنخواز و دیموکراسییخواز..
omarshawree@yahoo.com
|
