|
٦\٩\٢٠٢٣
ئازادیی و
مامۆستایی!
دارا خونچە
 ئازادیی
بەدەر لە لایەنە گەردوونییە بابەتییەکەی کە لە نێو سروشت و
پەیوەندییەکانی لەگەڵ زانستە بنەڕەتیی و پوختەکانی وەک فیزیا و کیمیا و
بایۆلۆژیی هەبوونەکی تایبەتمەندی خۆی هەیە.. دەستەواژەکی ناجێگیر و
ناڕەهای فەلسەفیی و هزریی و رامیارییە ئەوەش لەبەرئەوەی مرۆڤ هەمیشە بە
پێی ئاوەز و بە گوێرەی قۆناغ و جێدەمەکانی ژیان و ژیاری سەردەمەکەی خۆی
وەک یەک چەمکی لاستیکیی رەنێوی هانیوە و مامۆستایی بەسەرەوە دەکا..
ئیدی وەک یەک بەرگی ئامادە کە هەم خۆی بەڕادانی دەدا و هەم خۆی
''بڕیار''* و دورمانەکەی
ئەنجامدەدا سەرەنجامیش بە جۆرەکی رووکەشانە بە بەری خۆیدا دەکا.
لە رووی فەلسەفییەوە هەر ماڵوێرانییەکە لۆ خۆی.. دەکارین بێژین
گەڕەلاوژێیەکی وەهایە هیچ کەس سەری خۆی تێدا ناناستەوە؛ دەگەڵ دەستپێکی
پەیدابوونی ئەفسانەکان و بتپەرستیی (لە نێویشیاندا خودایە جۆراوجۆرەکان)
تا نهۆ هەر فەیلەسووف و فەلەسەفەیەک (دینیی یان نادینیی) هات و کلکەکی
رەپ و گێیەکی قنجی لۆ دەستەواژەی ئازادیی چێکرد.. ئیدی ژیربێژیی لە
سەری دەڕژێتەوە و هێندەک جاریش دەفیڕکێنی!
لە لایەنە هزرییەکەشەوە کۆڕەکان هاڵاویان لێهەڵدەستی و لێکۆڵینەوەکان
فڕکانفڕکانێیانە.. هەر بابایە ئەسپی خۆی بەرەو رەوسەکە تاودەدا.. لەبەر
بیرمەندان و توێژەران لە نێو دوو کەوانەدا رێ بەبەر رێداری ناکەوی!
هزرەمەنیی و ئەکادیمیاوانیی چاوی مرۆڤی خۆشباوەڕ و سەوداسەر دەردەهانی!
لە راستییدا گاڵتەجاڕییەکە لە رووکار و گۆڕەپانە رامیارییەکەوە زۆر
خەستوخۆڵترە؛ رامکەر خۆی پێ زانستکار و هونەرمەندە کەچی سوود و
بەرژەوەندییە تاکگەرییەکەی خودی خۆی لە سەری سەرێی هەر تشتەکی دیکە
دادەنێ.. کە بە وەخۆنازینیشەوە ئێژی ''لە رامیارییدا دۆست و
هاوپەیمانیی نییە.. بەرژەوەندیی هەیە'' وەدەزانی زۆر بە چڕیی و بە
زیرەکی و لێزانییەوە خەریکی رامیارییە.. قسەش بێتە قسەی؛ چەند
دەستەواژەیەکی رووکەشی نێوەڕۆک پووچی وەک دیموکراسی و مافی مرۆڤ و
ئاشتی و ئاسایش و دادپەروەریی و سەروەریی... تد بە یەخەی پارتیەکەی
وەدەکا و هەر لە بنچینەشدا ئایدیۆلۆژیایەکەی بە تاقە خاوەنیان دەزانی!
خۆ فەلسەفەی یەکسانییخوازییش هات و گۆتی: ئێستا هەموو تشتەکان رۆشنن و
پڕاوپڕ تێگەیشتین.. چیدی پێویستمان بە لێکۆڵینە و راڤەکردن نییە.. ئیدی
باشترین هەنگاو ''گۆڕان''ە.. با ئەو تشتانە بگۆڕین کە چەوسانەوە
بەرهەمدەهینن و رێگرن لە بەرانبەر وەدەستهینانی یەکسانیی، لێ ئەو
بیرۆکەیە هێشتا هەر لە سەرەتادایە چون هێشتا زۆرینەی مرۆڤەکان ئەو
ئامادەییەیان تێدا نییە.. ئەوەش لەبەرئەوەی سەرجەم ئازادییەکان لە
لایەن ئەو سیستەمە باوەی ئێستا بەرزەفت کرانە کە لە رووی ئابوورییەوە
لە بن دەستی کەرتی تایبەت و بانکەکان - کۆمپانیایەکان - دایە لە رووی
رامیاریی و کۆمەڵایەتییشەوە لیبرالیستەکان لە رێی (دەزگەی هەواڵگریی +
پارتییەکان و دەنگدەرانیان + فەرمانبەرە بەکرێگیرایەکان ''دەسەڵاتەکان'')
بەڕێوەدەچن.
کەوایە گۆڕان لە پێناو یەکسانیی بە بێ ئازادیی و ئازادبوون وەدەستنایێ،
ئەوەی هیچ گومانیشی تێدا نییە ئازادیی بە بێ تێکۆشان کاری یان خوو و
رەوشتی ئەو ''مامۆستا''یانەیە کە هەمیشە ئامۆژگاریی خەڵک دەکەن کە چ
بکەن تا ئازاد بن ئەویش تەنێ بە مەبەستی خۆدەرخستن.. لێ خۆیان ئامادە
نین لە پێناو ئازادیی یەک خولەک لە کاتی خۆیان بگرن.. یەک درۆپە ئارەقە
بڕێژن.. یەک دینار خەرج بکەن.. یەک و یەک و... تد!
تکایە با دەستبەرداری ''مامۆستایی'' ببین و هەموومان دەست لە نێو دەستی
یەک بنێین و لە یەکەوە فێربیین.. دەتوانین بە کاری بەکۆمەڵ و بە
هەرەوەزیی هەموو ئامانجە مرۆڤپەروەرییەکانمان وەدەستبنێنین، ئاسۆیەکی
گەش و پڕشنگدار چاوەڕوانمانە!
__________________________________________
* بڕیار:
واتە بڕینی ئەو پارچە پەڕۆیەی کە بە نیازی دروستکردنی پارچە جلکەک
نەخشەکەی داڕێژدرایە.. هەر بەو کەسەی کە بڕینەکەش ئەنجامدەدا پێی
دەبێژن ''بڕیار''. من پێشنیار دەکەم ''بڕیار'' لەجیاتی ''دیزاینەری
جلوبەرگ'' بەکاربێ چونکێ رێک ئەو واتایە دەگەیەنی.
تێبینیی:
ئەو بابەتە بە شێوازی ئەکادیمایایی دانەڕێژرایە چونکێ لەمێژە ئەکادیما
دمبکی کۆتاییپێهاینانی خۆی لێدەدا و ئێستا تەنێ تووتییەکی زۆرگۆیە لۆ
هیچ نەگۆتن! سوودیشی لەو دەستەواژە رفۆکە زمانییانەی زمانی ئینگلیزی
وەرنەگرتیە چونکێ نەک هەر دەستەواژەکانی لەو رووەوە لەسەر بنچینەی
رێکاری ململانێ و بەرخوردە گەردوونیی و سروشتییەکان چێنەبوونە بەڵکە
زۆرترینی پەیڤەکانیشی بە دەستلەملانێی لۆژیک و پشتئەستووریی بە هێزی
خۆسەپێنەرانەی داگیرکاریی فەرهەنگیی لە لایەن زمانەکەوە رۆندرانە و
داسەپێندرانە!
ماڵپه‌ڕی دارا
خونچە
|
