په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌ئێمهلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک

 

 

به‌ناوی کوردستانی گه‌وره‌ 

با نزیکه‌ی بیست‌وپێنج میلیۆن ئافره‌ت نه‌خه‌ینه‌ په‌راوێزه‌وه‌!!!

 

ح.س.سۆران    

هه‌وا وا روون و بێگه‌رده‌ ، ئه‌ڵێی جێ خێڵی په‌ریانه‌ ،

که‌ یارم ته‌قیه‌ ئه‌شکێنێ و که‌ په‌رده‌ی عاده‌ت ئه‌دڕێنێ ،

له‌ مه‌یخانه‌ی سه‌داقه‌ت دا ، هه‌وێنی باده‌یی ره‌نگین ،

ته‌واوی ره‌نگی دو ره‌نگی و ریا کاری ئه‌به‌تلێنێ .

                                        ح.س. سۆران

 

هه‌روه‌ک ده‌زانین ،  کورده‌واری ناوچه‌ی ده‌سته‌ڵاتی پته‌وی خێلی نێرینه‌یه‌ و له‌ هه‌مو بوارێک دا ، ده‌سته‌ی مێوینه‌ له‌ ژێر پاکوتی نێرینه‌ دا، ورد و خاش بوه‌ . یانی ده‌کرێ بڵێین بیر‌ی کوردیش ‌، بۆخۆی هه‌ بیرۆکه‌یه‌کی نێرینه‌ییه‌ و ئه‌م شته‌ ، له‌و لای دروشم دان و ئه‌وانه‌وه‌،  کارێکی وای کردوه‌ که‌ نیوه‌ی کۆمه‌ڵی کورده‌واری ، یانی نزیکه‌ی 25 میلیۆن ئافره‌ت ، بکه‌ونه‌ په‌راوێزی ته‌سکه‌وه‌ ‌ و هێز و توانای کورد نیوه‌ی به‌ فیڕۆ بچێ   . ئه‌م کاره‌ساته‌ش زۆر تر له‌ ژێر ته‌وژم و سێبه‌ری فه‌رهه‌نگی زاڵی عاره‌ب دا خۆلقاوه‌ ، ده‌نا کورد ‌ به‌ر له‌  هێرشی ناجوامێرانه‌ی نزیکه‌ی 1400 ساڵ پێشی عاره‌ب  ‌، به‌م له‌ونه‌ "نێرینستان" نه‌بوه‌ . ته‌نانه‌ت له‌ زۆر جێگه‌ ،  بۆ وێنه‌ له‌ ناوچه‌ی مه‌نگوڕان ، که‌ ده‌که‌وێته‌ کن مه‌هاباد‌ ،  ئه‌گه‌ر پڕکێشی نه‌که‌ین بێژین مێو سالاری بوه‌ ، نێر سالاریش نه‌بوه‌ و تا ئه‌م به‌ینانه‌ش و ره‌نگه‌ هه‌ر ئێستاش ، هۆزه‌ کان هه‌ر به‌ ناوی ژنه‌کانه‌وه‌ ناو ده‌به‌ن ، بۆ وێنه‌ : هۆزی شه‌م ، هۆزی مروه‌ت و ...  .

 

دیاره‌ هۆی ئه‌وه‌ی که‌ کۆمه‌ڵگه‌ی کوردی بوه‌ به‌ کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی نێرینه‌ ، به‌ ته‌نیا هێرشی عاره‌ب نه‌بوه‌ و هۆکاری سه‌ره‌کی دیکه‌شی هه‌یه‌‌، که‌  داروله‌له‌( پاڕامێتر) گه‌لی هاوبه‌شی نێوان زوربه‌ی  گه‌لانی رۆژهه‌ڵاتی نێوه‌راستن ، به‌ڵام  ته‌وه‌ره‌ی ئه‌م نووسراوه‌یه‌ ، به‌ هیچ کلۆجێک راڤه‌ کردنی ئه‌م کاره‌ساته‌ نیه‌ .

 

له‌ لایه‌کیشه‌وه‌  ئه‌گه‌ر له‌ من ئه‌م پرسیاره‌ بکه‌ن :" بۆچێ  له‌ زوربه‌ی جیهان مرۆڤی نێرینه‌ ( کوڕ و پیاو) ، ‌ که‌یخودان ؟" ، وه‌ڵامم ئه‌وه‌یه‌ ، که‌ پیاو به‌ چه‌شنی مام نێوه‌ندی ( نه‌ک ناوه‌ندی) ،هێزی  له‌ش و فیزیکی پتره‌ و هه‌ر ئه‌مه‌ بوه‌ته‌ هۆی زلهێزبوونی نێرینه‌ و زاڵ بوونی به‌سه‌ر مێوینه‌دا . ته‌نانه‌ت زوربه‌ی ئه‌وانه‌ش که‌ وتویانه‌ پێغه‌مبه‌رین،  هه‌ر پیاو بوون و له‌ ئایینه‌ برایمیه‌کان دا ، ناوی تاقه‌ پێغه‌مبه‌رێکی ژنم  نه‌ ژنه‌وتوه‌ و زوربه‌ی یاسادانه‌رانیش ، هه‌ر نێرینه‌ بوون ، بۆیه‌ که‌لامگه‌لی ئاسمانی و یاساگه‌لی مرۆڤ ، زۆرتریان به‌ قازانجی نێرینه‌ن‌ . یانی نێرینه‌ بۆ خۆی هه‌م بڕیویه‌تی و هه‌م دووریویه‌تی ‌ .    

 

لێره‌ دا من ده‌مه‌وه‌وێ رووناکی بخه‌مه‌ سه‌ر چه‌ند خاڵی هه‌ڵ قوپاو، که‌ دیارده‌ی زه‌قی نێرینه‌بوونی کۆمه‌ڵگه‌ی کوردیه‌  :

 

 

  • کورده‌واری هێنده‌ نێرینستانه‌ ، که‌  ته‌نانه‌ت هێندێک له‌ سه‌رۆکانی کورد ، ‌ کاتێک ده‌یانه‌وێ ئاماژه‌ به‌ شتێ بکه‌ن ،  له‌ روانگه‌یه‌کی نێرانه‌وه‌ سه‌یری ده‌که‌ن و مێوینه‌کان له‌ قه‌ڵه‌م ده‌خه‌ن ، بۆ وێنه‌ ده‌فه‌رموون " له‌گه‌ڵ براده‌ران  ئاخه‌فتن مان کردوه‌ یا براده‌ران ده‌بێ ئه‌مه‌یان له‌ به‌ر چاو بێ " ، ئیدی باسێک له‌ خوشکان نیه‌ ، که‌ ئه‌وانیش کوردن و وه‌ک براده‌ران به‌شیان به‌م کۆمه‌ڵگه‌وه‌ هه‌یه‌ .

 

 

  • سه‌باره‌ت به‌ ناسناوی پلله‌ی زانستیش هه‌ر  واین ، بۆ وێنه‌ به‌ نازه‌نین خانمی ده‌رس وێژیش هه‌ر ده‌ڵێین " ماموه‌ستا نازه‌نین " ، هه‌مو ده‌زانین ماموه‌ستا ( نه‌ک مامۆستا ) ، له‌ دو به‌شی" مام+وه‌ستا "، پێک هاتوه‌ و مام وشه‌یه‌کی نێرینه‌یه‌ . دیاره‌ ئه‌ز مافی ئه‌وه‌م نیه‌ ، که‌ له‌هیچ  بوارێک ‌دا  رێوشوێن و داروله‌له‌ داسه‌پێنم ، به‌ڵام ئایا ناکرێ له‌ باتی ئه‌وه‌ی ناسناوێکی زانستی نێرینه‌ بو نازه‌نین خانم به‌ کاربه‌رین بڵێین " خات وه‌ستا " که‌ بریه‌تیه‌ له‌ دو به‌شی خات+وه‌ستا ، واته‌ وه‌ستا خانم  ، یا شتێکی شیاوی دیکه‌ی جێی په‌سه‌ندی زمان ناسان  ؟؟؟

 

 

  • یا هه‌میشه‌ بۆ وێنه‌ ده‌ڵێن "نه‌شمیل خانمیان داوه‌ به‌ مـیرد "، قه‌ت ناوێژرێ  کاک خه‌باتیان داوه‌ به‌  ژن " ، یانی لێره‌دا ده‌ر‌ی ده‌خه‌ین داده‌ نه‌شمیل ، ده‌ده‌ین به‌ کاکه‌ خه‌بات و ئه‌و ده‌بێ به‌ هی ئه‌م،  نه‌ک ئه‌م ببێ به‌ هی ئه‌و یا هاو پلله‌ بن .  

 

 

  • یا ناوی بنه‌ماڵه‌یی منداڵ ، هه‌میشه‌ به‌ ناوی بابه‌وه‌یه‌ ، نه‌ک دایک . که‌چی ده‌زانین که‌ له‌ روانگه‌ی ده‌روونی ، په‌روه‌رده‌ و هه‌مو شتێکه‌وه‌ ، منداڵ به‌ر له‌وه‌ی هی بابی بێ ، هی دایکیه‌تی  . ته‌نانه‌ت په‌رژینی قایم بێ  ده‌ڵێم بڵێم ،  دایک کارگێڕی ( مودیری) سه‌ره‌کی کارگه‌ی مرۆڤسازی و باب کارگه‌ری ئه‌و کارگه‌یه‌یه‌ ، هه‌ر له‌به‌ر ئه‌مه‌ ‌ وای لێ دێ له‌ زۆر لایه‌نه‌وه‌‌ ، منداڵه‌که‌ زۆرتر به‌ هی دایک له‌قه‌ڵه‌م بدرێ  . ته‌نانه‌ت له‌و به‌شانه‌ی کوردستانیش دا ، که‌ پتر که‌وتوونه‌ته‌ به‌ر ته‌شه‌نه‌ی عاره‌باندن ، منداڵه‌که‌ به‌ ناوی باو و باپیریه‌وه‌یه‌ ، نه‌ک به‌ ناوی دا‌ی و داپیره‌وه‌ . بۆ وێنه‌ " کازم جاسم محه‌ممه‌د "  . 

 

 

  • شتێکی دیکه‌ ، که‌ پێویسته‌ ئاماژه‌ی پێ بکه‌ین ، له‌ زۆر پێگه‌و شوێن ، بۆ وێنه‌ له‌ میرات بردن دا ، به‌ دو ئافره‌ت پیاوێکن و  هتد ، که‌ ‌ ده‌زانین  ئه‌مه‌ فه‌رهه‌نگێکی عاره‌بیه‌ و با بڵێم ئیسلامی .

 

 

  • کاتێک نێرینه‌ و میوێنه‌یه‌ک ، ده‌یانه‌وێ ببنه‌ هاوسه‌ر ، قه‌ت مێوینه‌ مافی ئه‌وه‌ی نیه‌ به‌ بنه‌ماڵه‌که‌ی بڵێ ، بچنه‌ خوازبێنی فڵانه‌ کوڕ ، ته‌نانه‌ت‌ وتنی ئه‌م شته‌  له‌ فه‌رهه‌نگی کوردی دا ، به‌ شووره‌ییش داده‌نرێ  ، هه‌میشه‌ هه‌ر نێرینه‌ مافی  هه‌ڵبژرادن و ناردنه‌ خوازبێنی مێوینه‌ی هه‌یه‌ .

 

 

  • له‌ باری کۆمه‌ڵایه‌تیشه‌وه‌ ، زۆر ئاغا و کوێخای نێرمان دیوه‌ ، به‌ڵام هی مێو له‌ قامکانی ده‌ستیش که‌مترن ، به‌م هۆیه‌وه‌ تا بڵێی ئاغا ژن و کوێخا ژنمان فره‌ بوه‌ ، به‌ڵام قه‌ت نه‌یانوتوه‌  " خانم مێرد "  و " کوێخا مێرد"  !!!. 

 

 

  • یا ته‌ڵاق خواردن : ده‌یانوت زه‌لامێک  بو ، خۆی خێزانی نه‌بو ، هه‌رچی سوێندی ده‌خوارد ، ده‌یوت هه‌ر شه‌رش ته‌ڵاقی کا فه‌تحوللام  که‌وتبێ ، واویه‌ و وا نیه‌ !!! . 

 

 

ده‌یان  شتی دیکه‌ش هه‌ن ، که‌ بۆ پاراستنی په‌رژینی رێزی مرۆڤ و درێژ نه‌بوونه‌وه‌ی نا پێویستی نووسراوه‌که‌ ، به‌ مسقاڵ به‌ لایان دا ناچم ، به‌ڵام ئیدی له‌ هه‌زاره‌ی سێ دا ، کاتی ئه‌وه‌ هاتوه‌ ، " نێرینستان" ، ببێته‌ " شازستان " یا "  مرۆڤستان "،ئه‌ویش به‌ کرده‌وه‌ ، نه‌ک هه‌ر به‌ قسه‌ و باس ، تا له‌وه‌ زیادتر له‌ کاروانی به‌رکه‌وت و سه‌رکه‌وتی جیهانی وه‌پاش   نه‌که‌وین .

 

تکام ئه‌ویه‌  خوێنه‌رانی بیرمه‌ند له‌م  نووسراویه‌ی من وا تێ نه‌گه‌ن ، که‌ داوخوازی ئه‌مه‌ ده‌که‌م ، پیاو ژن زه‌لیل بێ ، پێشنیاری من ئه‌وه‌یه‌ که‌ شاز سالاری له‌ گۆڕی دا بێ ، تا به‌ داب و نه‌ریتی "نێرینستانی " ، ئافره‌تانی وه‌ک مادام کووری ، ژاندارک و ئه‌خته‌ر ، نه‌بنه‌ کۆیله‌ی هی وه‌ک چۆچه‌ی گاوان ( نزمترین پلله‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی پیاو له‌ کورده‌واری) ، به‌شکو کۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌ش  ‌ خێرا ‌تر به‌ره‌و دوندی پێشکه‌وتن ، به‌رکه‌وێ  و زو تر لێی سه‌که‌وێ .          

 

تاران

٥\٦\٢٧٠٨

soransa@hotmail.com