|
٢\١٠\٢٠١٢
باری ئابووریی
بەریتانیا لە خراپەوە بۆ خراپتر دەچێ.
سالار حەمەسەعید
یەکێک لە ڕۆژنامە پڕتیراژەکانی ئەمڕۆی بەریتانیا ٢٤ ی ئەیلولی ٢٠١٢ بەم
شێوەیە بارودۆخی بەریتانیا وەسف دەکات: "هەژاران باجی چاککردنەوەی
بەریتانیای تێکشکاو دەدەن"، رۆژنامەکە دەڵێ کە ژیان و گوزەرانی خەڵک
بەردەوام دژوار و دژوارتر دەبێت و ڕۆژ بەدوای ڕۆژ بەرەو خراپتر دەچی.
ئەم بارودۆخە چەند نووسراوێکی( فردریک ئەنگلز) مان دەهینێتەوە یاد کاتێ
وەسفی قەیرانی بازرگانی ساڵەکانی پاش ١٨٤٥دەکات و دەڵێ: "ئەو قەیرانە
بازرگانیەی کە ئینگلتەرە ئێستا گیرۆدەی بووە لەڕاستیدا زۆر دژوارترە لە
هەرقەیرانێکی پێشووتر" (ئەنگلز، ١٨٤٧:٥٩). لە هەمان سەرچاوەدا بەردەوام
دەبێت و دەڵێ: "ئەم کەسادو داکەوتنەی ئێستا نە لەساڵی ١٨٣٧ و نە لەسالی
١٨٤٢ دا هێندەی ئێستا سەراسەری و هەمەگیرنەبووە، تەواوی بەشەکانی
پیشەسازی و سەنعەتی بەرینی ئینگلتەرەی لەپەلوپۆ خستووە، لە ئەوپەڕی
پەرەسەندن و گەشەکردنی دا(ئێستا) لەمەنگی دایە، لەهەرجێگەیەک کەسێک
بڕوانێ کرێکارانی دەرکراو بۆ سەرشۆستەکان بەولاوە چیدی نابینێ" (
ئەنگلز،هەمان سەرچاوە).
لەئێستادا بەپێی ڕاپۆرتەکان کۆمەک و یارمەتیەکانی کەدەدرێ بەخەڵکانی
بێکار یاپەککەوتەوە لەلایەن دەوڵەتەوە دەبڕدرێ وە یا کەمدەکرێتەوە و
باجی دەرامەت (ماڵیات یاخود زەریبە) بەرزدەبێتەوە و دەبێتە مایەی کەم
بوونەوەی دەرامەتی خێزانەکان بە ڕێژەی ١٥% لە ساڵی ٢٠٢٠ دا. هەرلەم
راپۆرتانەدا هاتووە کە بەهای دەرامەتی ٢٣ هەزار پاوەندی ساڵی ٢٠٠٨
دەکاتە ٢٢هەزارو دووسەد پاوەند لەساڵی ٢٠٢٠دا. هەروەها و پێشبینی
دەکرێت کە ئاستی گوزەرانی خەڵک بێتەخوارەوە وە ئەمەش پشت ئەستوورە بەو
لێکدانەوەیەی کە گوایە ئابووری ووڵات دەگەڕێتەوە بۆ حاڵی گەشەکردن
لەساڵی ٢٠١٥دا و بەردەوام دەبێ لەگەشەو نەشونماکردن تا ساڵی ٢٠٢٠.
کلیلی ئەم پێشبینی هاتنە خوارەوەی ئاستی دەرامەتەکان و ژیان و گوزەرانی
زۆرینەی خەڵکی ئینگلتەرە دەگەڕێتەوە بۆ گۆڕانکاریەک کە دەگونجێ لە
بازاری کاردا ڕووبدات. بەپێی ڕاپۆرتێک کە دەرچووە بەناوی "کێ
لەگەشەکردنی ئابووری سوودمەند دەبێت؟ " دەڵێ: نزیکەی دووملیۆن کاری
ئاست بەرز لە دەرامەت دا دەبێت دەستەبەربکرێ و سەعات کارەکان زیادبکرێ
بۆ بەڕێوەبەران. کاری ئیداری وکاری مەهارەتی (شارەزایی) کارگەو
مانیفاکتۆری کەم دەکرێت یا نامینێت وکاری کەم شارەزایی لەبوارەکانی
فرۆشتن و چاودێری ( کارکردن لە بواری رعایەت و چاودێری کردن) و
گەشتوگوزاردا پەیدادەکرێ.
لە پەیوەند بەم جۆرە قەیرانانەدا ئەنگلز دروست ئاماژەی پێداوە
لەووتارێکی دا کە لە ساڵی ١٨٨٥دا بلاوکراوەتەوە دەربارەی رەوشی ئابووری
سالانی ١٨٤٥ لە ئینگلتەرەدا و دەڵێ: "هەر دەساڵ جارێک ڕەوتی پێشکەوتنی
سەنعەت و پیشەسازی بەشێوەیەکی توند بەری پێدەگیرێ بە داڕمانی گشتی
بازرگانی پاش کەسادو داکەوتنێکی بەردەوام و دوورودرێژ و چەند ساڵێکی
کورت نەشونمای ئابووری و هەمیشەش کۆتایی پێدێت بەفرە بەرهەمهێنانێکی
تاودار و داروخانێکی نوێی بەدوادا هاتووە" (ئەنگلز، ١٨٨٥: ٣٨٦). لێرەدا
دەردەکەوێ کە ئابووری بەریتانیا بەگشتی و ئینگلتەرە بە تایبەتی زیاتر
لە قەیراندا بووە و ماوەی ئێجگار کورت گەشەو نەش و نمای بەخۆیەوە
بینیوە وە دوبارە کەوتۆتەوە قەیرانێکی نوێی ترەوە.
____________________________________________
- ئەنگلز، ف (١٨٤٧). قەیرانی بازرگانی لە ئینگلتەرە، بزوتنەوەی
چارتیستی، ئیرلەندە.
- لە ناو زنجیرە ووتارەکانی مارکس و ئەنگلز دەربارەی بەریتانیا. مۆسکۆ:
دەزگای پرۆگرێس/چاپی ئینگلیزی.
- ئەنگلز، ف (١٨٨٥). ئینگلتەرە لە ساڵی ١٨٤٥ و ساڵی ١٨٨٥ دا. لە زنجیرە
ووتارەکانی مارکس و ئەنگلز دەربارەی بەریتانیا و بلاوکراوەتەوە لە (کۆمۆن
وێڵدا).مۆسکۆ: دەزگای پرۆگرێس.
salar2000uk@yahoo.co.uk
|
