١٤\٨\٢٠١٤

بەڵێ بۆ فەرهەنگى مرۆیی، نا بۆ رەگەزپەرستیی.

نەجم محەمەد     

بە داخەوە هەستى راسیزم لەم و هەلومەرجە نوێیەى کوردستانى پیادا تێدەپەڕێت و دواى ئاوارەبوونى ژمارەیەکى زۆرى هاوڵاتیانى عەرەب بۆ کوردستان زیاتر گەشەى کردو خۆى نواند دیارە ڕاسیزم بە تەنها لە کوردستاندا نییە بەڵکو لە زۆر جێگە وشوێنێکى جیهاندا بوونى هەیە بە ڕێژە و ڕادەى جۆراوجۆر ئەوە بابەتێکى ترەو ناچمە ووردەکاریەکانیەوە قسەى من لە سەر ڕاسیزمە لە کوردستانى باشوور دیارە ئەم هەستە لە هەرچوارپارچەکەى کوردستاندا بوونى هەیە بەهۆى ئەوەى بن دەست و داگیرکراوى دەسەڵاتێکى ستەمکارى ناسیۆنالیست عەرب و توورک و فارس بوون و هەمیشە دەسەڵاتداران و حیزبە ناسیولیستەکان لە پێناو بەرژەوەندى و دەسەڵاتى خۆیاندا باوەشێنى ئەم هەستەیان کردووە و لاى نەتەوەى کوردو عەرەب و تورک و فارس کە پێکەوە ژیاون و هاوسێ و نزیکن لەسەر یەک خاک و وڵاتدا بەداخەوە بە جۆرێک کە ئەم هەستە یان کردۆتە کلتوور و فەرهەنگى باو لە نێو کۆمەڵگادا تاخەڵکى ئەو نەتەوە و زمانانە لەیەک نزیک نەبنەوە وپێکەوە نەژین و یەکتریان قبووڵ نەبێت ویەکتریان خۆش نەوێت و هاوکارى مرۆییانەی یەکتر نەکەن وهەمیشە دژ و نامۆ و دابڕاوبن لە یەکدى هەستى هاوپشتى مرۆییانەیان نەبێت بۆ یەکدى.

 
کەواتە ئەم هەستە کلتوورێکە ڕیشەیەکى مێژوویی هەیە هى ئەمڕۆ نییە هى خەڵکى ئەو نەتەوەانە نییە کە پێکەوە دەژین بەڵکو دروستکراوى دەسەڵاتداران و پارتە ناسیونالیستەکانە کە خەڵکیان بەو فەرهەنگە گۆش و پەروەردە و بار هێناوە بە داخەوە تەنانەت ئەم فەرهەتگ و کلتوورە پڕشەرمەزارى و نامرۆییانەیان شۆڕکردۆتەوە بۆ ناو پەروەردەى خێزان و سیستەمى پەروەردەو بۆناو کۆمەڵگاو بۆناوپەروەردەى سیاسى و پەروەردەی ناسیۆنالیستى و بۆ ناو کایەکانى ئەدەب وهونەرو ڕوناکبیرى وهتد بەڵام دەبێ ئەوەش بڵێین کە ئەم هەستە لاى هەموان بوونى نییە خۆشبەختانە فەرهەنگى هەموان نییە زۆرن ئەو مرۆڤە ئازاد و مرۆڤدۆستانەى کە دژى ئەم هەستە پڕ شەرمەزاریی و نامرۆییەن چ لە ناو کورددا چ لە ناو عەرەبدا چ لە ناو تورکدا چ لە ناو فارسدا خاوەنى فەرهەنگێکى جوانى مرۆڤانەن وبەچاوى ڕێزو مرۆییانەوە دەڕواننە بەهامرۆییەکانى مرۆڤ وزمان و میللەتانى تر وخۆیان بە هاوخەم و هاوسۆزو پشتیوانیان دەزانن لەو کاتانەدا کەتووشى نەهامەتى و کارەسات و ئاوەرەیى وهتد دەبن کێشە کە لە وادایە کە لەکوردستاندا ئەم فەرهەنگە مرۆییە جێکە وتە نەبوە و نەبۆتە کلوتورو فەرهەنگى کۆمەڵگا بەداخەوە لە بەرابەردا پێچەوانەکەى واتە کلتوورو فەرهەنگى ڕاسیزم بەجۆرێک لە جۆرەکان جێکە وتە بوە ئەمەش لەبەر ئەو هۆکارانەى سەرەوە کەباسم کردن لە گەڵ چەندان هۆکارى تر بەداخەوە لەبەرابەریشدا چەپەکان وڕێکخراوە کانى کۆمەڵگاى مەدەنى و ڕوناکبیرى و ئەدەبى وهونەریەکانیش نەیان توانیوە وەک پێویس ببنە هێز و گوشار و خەڵکى لەدەورى فەرهەنگێکى مرۆیی کۆبکەنەوە وگەشە بەم هەستە مرۆییە بدەن و خەڵکى لێ ووشیارکەنەوە وبیکەنە فەرهەنگى کۆمەڵگا ولەم ڕۆوە من پێم وایە دەبێ ئیتر ووردە ووردە هەنگاو بۆ ئەو کارە بنرێت ڕاستە وەک باسم کرد کەئەمە ڕیشەیەکى جۆراوجۆرى مێژووى و سیاسى وهتد هەیە بەڵام ئیتر نابێت بێ دەنگ و دەستە وەستان بێن دەبێ بۆئەو مەبەستە چالاکى و حەرەکەتى جۆراوجۆرى بەردەوام بکەین زۆر بە پشوو درێژیەوە و لە ڕیزى یەکتر کۆبینەوە و هەڵمەتێکى گەورەى هوشیارکردنەوەى خەڵکى دەست پێبکەین لە هەموو مەیدانەکانى کارو ژیاندا ئەمە نەکراوە دەبێت بکرێت من پێم وایە لە م سەردەمە کراوە و جیهانگیرى و شۆڕشى پەیوەندیەکان و لێکنزیکبوونەوە و پێداکێشانى شارستانییەکاندا ئەم ئەرکە خێرا و ئاسان بووە ئەگەر چى ئەرکە کە قورس و گرانە.

بە داخەوە ئەم هەستە پێشتریش پێش ئەوەى بەرابەر بە عەرەبە ئاوارەکان دەربڕێت بەرابەر بە کرێکارە بەنگلادیشى و فلیپینییەکان و هتد دەردەبڕاو داواى دەرکردن و کارپێنەدانیان دەکرا ئەمە لە کاتێکدا کە بە سەدان هەزار مرۆڤى کورد لە وڵاتە جۆراوجۆرەکانى دونیادا کاردەکەن بە داخەوە زۆرێک لەوانەى هەستى ڕاسیزمیان بەرابەر بە کرێکارە بیانییەکان دەردەبڕى لە کوردستان خەڵکانێکى کرێکار و هەڵسوڕاوى و چالاکەوانى کرێکارى و سەندیکایی بوون ئەوى ئەمڕۆ هەستى دەمارگیرى ئەم ڕاسیزمانەى زیاتر گەرم کردووە ئاوارەبوونى ئەو هەموو هاوڵاتیە عەرەبانەیە بۆ هەرێمى کوردستان.

دیارە مرۆڤەکان لە هەر زمان و ڕەگەز و نەتەوەیەک بن لە حاڵەتى شەڕوشۆڕ و مەترسی و کارەساتى سروشتى و هتد دووچارى ئاوارە بوون دەبنەوە ئێمەى کوردیش زۆر جار ئاوارەى ووڵاتانى دراوسێ بووین مامەڵەیەکى مرۆییانەیان لەگەڵدا کردوین نەک مامەڵەیەکى ڕاسیزمانە کە تۆ بەهاناى مرۆڤە ئاوارەکانەوە بچیت و هاوکاریان بکەیت ئەمە ئەرکێکى مرۆییە من خۆم شایەد حاڵێکى زیندووى ئەو مامەڵەکردنە مرۆییەم من لەژیانمدا (چوارجار) ئاوارەى ئێران بووم لەکیمیابارانى هەڵەبجەدا کەئاوارەى ئێران بووین سەرەتا بردیانینە شارە فارس نشینەکانى ئێران من لەو شارە فارس نشینانەدا مامەڵەیەکى زۆر مرۆییانەم بەدى کرد لەلایەن هاوڵاتیانى فارس زمانەوە بەرامبەربەئێمەى کورد زمانى هەڵەبجە و بە هەموو شێوەیەک هاوکاریان کردین و بەهانامانەوە هاتن لە ڕووى مەعنەوى و هاوسۆزى مادى هتد و مامەڵەیان ئەگەر زیاتر مرۆییانەتر نەبووبێ لە مامەڵەى کوردانى ڕۆژهەڵات کەمتر نەبوو.

من لە ڕوەوە بۆ مێژوو دەیڵێم جیاوازیەکى وام نەدى تەنانەت زۆرێکیان فرمێسکى سادقانەى مرۆییانەیان لە دڵ و گیانەوە بۆڕشتین بۆ ئێمەو بۆ ئەوانەى بوونە قوربانى بۆیە لەڕاستى دا ئەگەر دەسەڵاتى ستەمکارو حیزبە ناسیۆلیستەکان بهێڵن واز لەو خەڵکە زمان و نەتەوە جیاجیایانە بهێنن ئەوا ئەو خەڵکە زۆر هاوسۆز و هاوپشت یەکترن و هەستى پێکەوە ژیانیان تیا هەیەومامەڵەى مرۆییانە لەگەڵ یەکدیدا دەکەن بەداخەوە ئەم هەستە ڕاسیزمە ئەمڕۆ لە کوردستاندا لەلایەن زۆر چین وتوێژى جیاجیاوە زۆر بەتوندى دەردەبڕێت لەنێو ئەو چین وتوێژانەدا کۆمەڵێکى زۆر بەناو هونەرمەندان و ڕوناکبیران و ئەدیبان دەبینرێن کەئەمانیش هەڵگرى هەمان مۆڕاڵ و فەرهەنگە نامرۆییانە و شەرمەزاریەن کە دەبووایە ئەمان خاوەنى فەرهەنگێکى مرۆیی بوونایە و لە ڕوەوە پێشڕەو و پێشەنگ بوونایە و خەڵکى سادەیان وشیارکردایەتەوە نەک ئەوانیش هەڵگرى هەمان فەرهەنگ بن من بەو رووناکبیرانە دەڵێم تاریک بیر بەو هونەرمەندانە دەڵێم ڕاسیزممەند ئەم ڕاسیزمانە وەک یەک دەڕواننە جەلاد و قوربانى و تەڕ و وشک پێکەوە دەسوتێنن هەموو عەرەبێک و ئاوەرەى عەرەبێک بە داعش و بەعس و جەلاد دەزانن و تەماشادەکەن کە ئەمەش بۆ خۆى بیرکردنەوە و تێڕوانینێکى هەڵە و ناتەندروست و نامەنتیقیە ئەو عەرەبانە قوربانى دەستى ستەم و تیرۆرن ڕوویان لە کوردستان کردووە نەک تیرۆریست و داعش وبەعسى و جەلاد و ستەمکار حاڵى ئەوانیش حاڵى کوردانى سوریاو کوردانى موسڵ و شەنگاڵ و مەخموور و هتدێیە تۆ بڵێى ئەو کوردانەش هەمویان تیرۆریست و داعشى و بەعسى و جەلاد بن کە ئاوارەبوون بۆ ئاوارەى زمانێکى جیاوازتر لەزمانى کوردى هاوکێشەکە دەگۆڕێت و پێچەوانە دەبێتەوە..

مرۆڤی ئاوارە هەر ئاوارەیە هەر قوربانییە و هەر بەشمەینەتە جائەگەر سەر بە هەر میللەتێک و ئاینێک و ئایدۆلۆجیایەک بێت و هەرڕەنگ و هەر زمانێکى هەبێت هەر ئاوارەیە و هەر مرۆڤە و هەر پێویستى بەهاناچوونەوە هەیە و ئیتر ئەم جیاوازیە بۆ؟!!

دیارە میللەتى کورد ئەمڕۆ بەهەزاران مرۆڤى کورد پەنابەرو ئاوارەى زۆربەى وڵاتانى جیهانە لەو وڵاتانەدا کورد بەهرەمەندە لە مافە مرۆییکانى و بەسەر دەسکەوت و شارستانییەتى خەڵکى ئەو وڵاتانە وە دەژى و کەسێکیش دەریان ناکات ودژایەتیان ناکات لە هەندێ شوێن نەبێت ئەویش بە کەمى لە لایەن ڕاسیزمەکانەوە دژایەتى دەکرێن لێرەدا بەڕاسیزمە کوردەکانى کوردستان دەڵێم کە زۆربەیان براو خوشک وکەسوکاریان یان خۆیان لە دەرەوەن ئایا مامەڵەى ئەو ڕاسیزمانەى ئەورپا بەرامبەر بە کورد و میللەتەکانى تر بە ڕەوا و مرۆیی دەزانن یان بانێکەو دوو هەوا بڕۆن لە هەڵەبجەییەکان بپرسن کەئاوارەى ناوچە فارس نشینەکانى ئێران بوون بابۆتان باس بکەن چۆن مامەڵەیەکى گەورەى مرۆییان لەگەڵدا کردن و چۆن بەهانایانەوە هاتن بڕۆن پرسیار لە(عەلى )بکەن کە مامەڵەى ئەو بنەماڵە فارسە چەندە مرۆییانە بوو لەگەڵیدا کە بەمنداڵى پەروەردەیان کرد دواى چەندین ساڵ لە هەڵەبجەدا بەکەس و کارى حەقیقى خۆى شاد بوویەوە بڕۆن پرسیار لە(تەیموور)ى ڕزگاربوو لە شاڵاوى ئەنفال بکەن تاچیرۆکى ئەو مامەڵە مرۆییە گەورەیەى ئەو بنەماڵەعەرەبە دەوارنشینەى بیابانتان بۆ بکا تا ئەو کاتەى شاد بوویەوە بە کەسوکارى ڕاستەقینەى خۆى بڕۆن پرسیار لەو خێزان و کەسایەتیە ڕوناکبیر و ئەدیب و هونەرمەند و سیاسیانە بکەن کە لە هەفتاکانى سەدەى ڕابووردوودا لە لایەن ڕژێمى ڕووخاوى بەعسەوە دوور خرانەوە بۆ باکوورى عێراق و شارە عەرەب نشینەکان با ئەوان چیرۆکى مامەڵەى مرۆییانەی هاوڵاتیانى عەرەبى ئەو شارە عەرەب نشینانەتان بۆ بگێڕنەوە بڕۆن ژیاننامەى نووسەرى گەورەى عەرەبى عێراقى (هادى عەلەوى )بخوێننەوە بزانن لە کاتى کیمیاباران کردنى هەڵەبجەدا چ هەڵوێستێکى گەورەى مرۆییانەی نواندووە ئەو نووسەرە حاشاى لە ڕەگەزنامە و شوناسنامەى نەتەوەى خۆى کرد وگوتى (شەرمەزارم بە وزمانە قسەدەکەم کەهەڵگرى هەمان زمان و شووناسنامەیەکە هەڵەبجەى کیمیاباران کرد) کەچى ئێمە هەردوابەدواى هەڵەبجە شاڵاوى ئەنفال دەستى پێکرد لەو شاڵاوەدا بە هەزاران جاشە کورد سوورەى بەرلەشکرى بەعس بوون یەک ڕووناکبیر و نووسەرى کوردمان نەدى لە ئاست ئەم تاوانەدا حاشا لە شوناسى نەتەوەى خۆى بکات بڕۆن شبعرو چیرۆک و بەرهەمەکانى زۆرێک لە ئەدیب و شاعیرە کوردەکان بخوێننەوە لە شەستەکان و حەفتاکان و هەشتاکانى سەدەى ڕابردوودا کە پڕە لە شیعر و چیرۆک و بابەت لەسەر (فەلەستین و غەزە) خۆ فەلەستینییەکان عەرەب بوون نەک کوورد بڕۆن ژیانى شۆڕشگێڕێکى وەک (گیڤارا )بخوێننەوە دڵنیام زۆرێکتان خۆتان بە شۆڕشگێڕ دەزانن و پێی سەرسامن و هەندێکشتان وێنەى ئەو شۆڕشگێڕەتان کردووە بەسەرسنگتاندا یان لەسەر تیشێرتەکانتاندایە یان کردوتانەتە وێنەى فەیسبووکەکانتان دەزانن ئەو گیڤارایە خۆى خەڵکى وڵاتێکى تر بوو خاوەن زمانێکى تر بوو بەڵام چووە وڵاتێکى تر و خاوەنى زمانێکى تر بۆ ڕزگاربوونى ئەو وڵاتە لەوێ گیانى خۆى بەخت کرد ئەمەیە هەستى گەورەى مرۆیی و شۆڕشگێڕى نەک هەستى ڕاسیزم ئەمەیە تا ئێستا گیڤاراى بە زیندویەتى و گەورەیی هێشتۆتەوە بڕۆن ژیانى ئەدیب و هونەرمەندێکى وەک(لۆرکاى ئیسپانى) بخوێننەوە کە دەیوت (من پێش ئەوەى ئیسپانى بم خەڵکى سەراسەرى دونیام) بڕۆن ژیانى هونەرمەندێکى سروودخوێنى وەک (جەوهێل) بخوێننەوە کە وەسیتى کردووە لە وەسیەتەکەیدا دەڵێ (ئەگەر مردم بم سوتێنن و خۆڵەمێشەکەم بەسەردونیادا دابەشبکەن وبپرژێنن) بەسیە ئیتر جەلاد و قوربانى یەکسان مەکەن دەسەڵاتدارى ستەمکار و تۆتالیتار یەکسان مەکەن بە خەڵکى سڤیلى لێقەوماو و بەسیە ئیتر تەڕ و ووشک پێکەوە سوتاندن بەسیە ئیتر ڕاسیزم هەستێکى دزێوى ناتەندروستى مرۆییە و شەرمەوارییە بۆ مرۆڤ هەڵگرى ئەو هەستەبێت (گۆرانى شاعیر) سەدەیەک پێش ئێستا لە سەردەمێکى تاریک و پڕ داخراندا زۆر جوان و مرۆییانە لە شیعرێکیدا دەڵێت (براى عەرەبى چاوڕەشم تاڵ بوو بەشت تاڵ بوو بەشم) بەڵێ ئەو عەرەبانەى ئەمڕۆ هاتونەتە کوردستان تاڵ بەشن نەک داعش و بەعس بەڵێ ڕەنگە تاک و تەرا مرۆڤی خراپیان تێکەڵ بووبێ بەڵام ئەمە ناکاتە ئەوەى کە بە یەک چاو سەیرى هەموویان بکەیت و هەموویان بە خراپ بزانیت.

ئەى ئەوانەى هەڵگرى هەستى ڕاسیزمن بۆ تەنها چرکەیەک خۆتان بخەنە جێگەى ئەو ئاوارە عەرەبانە و وادابنێن کە ئێوە ئەو عەرەبە بەش مەینەتە ئاوارانەن ئایا خۆشە مامەڵەیەکى ڕەقى نامرۆییانەتان لەگەڵدا بکرێ ئەو دەمە چۆن هەستێکتان دەبێ؟! خەڵکینە ئەوانیش مرۆڤن وەک ئێوە هەستیان هەیە وماڵ و مناڵیان هەیە مافى ژیان و پەنابەرى و بەهاناوە چوونیان هەیە بەداخەوە ئەم هەستە ڕاسیزمە بەشێوەیەکى فراوان و زیاتر لە شارى سلیمانیدالەپایتەختى ڕۆشنبیریدا بڵاو بۆتەوە ئاخر شارێک چۆن دەبێت هەڵگرى ئەم هەستە دژە مرۆییە بێت کەنازناوى پایتەختى ڕۆشنبیرى لەخۆى نابێ؟! خۆشارێک تەنیا بەنووسینى ڕستەى پایتەختى ڕۆشنبیرى بەفۆنتێکى گەورە لە دەروازەى شارەکەیدا نابێت بەپایتەختى ڕۆشنبیرى یان بەئەنجامدانى چەند چالاکیەکى ئەدەبى وهونەرى وڕوناکبیرى وسیاسى نابێتە پایتەختى ڕۆشنبیرى من نازانم بۆ خەڵکى سلیمانى بێدەنگن لە ئاست ئەم هەستە ڕاسیزمەدا دەبا هەموان ڕاسیزم ڕسواکەین دەبا لەبەهاى مرۆییەوە بڕوانینە مرۆڤ نەک لەبەها نەتەوەیى ومەزهەبى وئایۆلیژیەوە ودەبا مرۆڤ کورتکەینەوە لە مرۆڤ بوونیدا نەک کورتى کەینەوە لە کوردبوون و عەرەب بوون و تورک بوون و فارس بوون و ئینگلیز بوون و فەرەنسی بوون و هتد بووندا هەمووان مرۆیین و خاوەنى کۆمەڵێ غەریزەى هاوبەشى مرۆیین و مافى ژیانمان وەک یەک هەیە.

ماڵپه‌ڕی نه‌جم محه‌مه‌د