٤\١٢\٢٠٢٤

بەرانگژبوونەوەی توندوتیژیی دژی ژنان یان خۆنمایشکردن!؟

دارا خونچە       

لەو دواییانە بەرانگژبوونەوەی توندوتیژیی دژی ژنان برەوی چاکی پەیداکردیە.. بە جۆرەک کە تەنانەت نێرسالارانیش بە تایبەتیی ئەوانەی لە نێو پارتییە جۆراوجۆرەکان و دەسەڵاتدارانن - کە فڕیان وەسەر پرسی ژنانەوە نییە - ناچارن دەمامک بپێچێن و بە شێوەی خۆیان لە کۆڕ و کۆبوونەوە و راگەیاندنەکانی بۆنەکانی دژ بە توندوتیژیی بەشداربن و هەندەک جاریش فرە تاکتیکبازانە خۆیان بە خاوەنیشیان دابنێن!

هەڵبەتە پایەداریی و هەژموونی ئەو بەرانگژبوونەوەی توندوتیژیی - کە ئەنجامی کۆشانەکی دوورودرێژی یەکسانییخوازانە - فرە دڵخۆشکەر و ئاسوودەبەخشە.. چون گەلەک بە رۆشنیی گوزارشت لەوە دەکا کە تێکۆشانی ژنان و پیاوانی ئازادییخواز لە پێناو گەیشتن بە (یەکسانیی وەک یەک) لە هەردوو رووی گفتار و رەفتارەوە تا رادەیەکی چاک بەرجەستە و جێکەوتە بووە، لێ هاوکاتیش نێرسالاران و نەریتپارێزانی نێو سەرجەم ئاراستە هزریی و رامیاریی و فەلسەفییەکان توانیویانە بە شێوەیەکی بەرنامەڕێژ و پیلانگێڕانە هەم لە رێی وەگەڕخستنی خولیای ''تاکگەریی و جەندەریزمی لیبرالیستە نوێیەکان'' هەم لە رێی چەکەرەپێکردنی چەندین ''بزاڤی فێمێنیستی عەنتیکە و نامۆ'' ژنانەکی بەرچاو لەخشتەببەن و گەڕەلاوژێیەکی گەورە لە نێو ئەو دیاردەیەی بەرانگژبوونەوەیەی دژ بە توندوتیژیی چێبکەن و بە لارێیدا ببەن!

هەر لەو گۆڕەی نییە ئێستا لە کوردستان بە ناوی بەرانگژبوونەوەی توندوتیژیی و وەدەستهێنانی ماف و ئازادییەکانی ژنان کەسانەک هەن؛ لە پێناو پاراستنی دەسەڵات و بەرژەوەندییەکانیان چەندین رێکخراو و دامودەزگەی ساختە بە ژنانەک دەڕازێننەوە کە نازانن و هەستناکەن بەکاردێن یان دەیزانن و لەبەر پارە و ناوبانگ پێی لێدەخشێنن.. یان بە بێ شەرم بڕوایان بە فرەژنیی هەیە و بە شێوەی سەردەمییانە کڕین و فرۆتن بە ژنانەوە دەکەن.. یان بە پێی دەقەکانی (شەرع) و رێسا و رێنماییە دینییەکان کە بە رەفتاریش پەیڕەوی دەکەن ژن بە مرۆڤی تەواو دانانێن.. یان نەریتپارێزن و بە پێی زۆربەی زۆری داب و نەریتە باوەکانی نێو کۆمەڵ ژنان بە پاشکۆ و بە کەمتر لە پیاوان دەبینن.. و... تد.. ئیدی بە چ جۆر و شێوەیەک دەکرێ و دەشێ ئەو کەس و لایەنانە جێی بڕوای ئازادییخوازان بن!؟ بەرخوردکردن لەگەڵ هەموو ئەوانە و چەندین جۆری دیکەی لەو بابەتانە رێک وەک ئەوەیە بێژین:
- فەرموو ''مام شێر'' خۆت سەرپەرشتیی شۆڕشی ئاشتی و نەهێشتنی توندوتیژیی دژی ئاژەڵان بکە!
ئیدی ''مام شێر''یش ئاڵایەکی سپی و رازاوە بە هێمای کۆتر و چڵە نێرگز هەڵدەکا.. لێ هاوکاتی ئەوە ئاڵایەکەی دەکاتە پەردەیەکی ئەستوور و سەرجەم دڕندەییەکانی لە هێرشکردنە سەر ئاژەڵان لە ژێریدا دەشێرتەوە!

خۆ لە وڵاتانی باکووری گۆی زەویش بە شێوەیەکی گشتی - کە بە ناو پێێشکەوتنخواز و مرۆڤدۆستن! - هێشتا ژنانەکی زۆر رۆژانە تەنیا بە هۆی مێبوونیان هەراسان دەکرێن و لە هەزاران ماڵپەڕی نمایشکردنی جەستە کڕین و فرۆتنیان پێوە دەکرێ و لە هەردوو رووی دەروونی و جەستەیی ئازار دەدرێن.. لە زۆر شوێن مووچەی کاری رۆژانەیان لە ئی پیاوان کەمترە و زۆربەی کارە لاوەکیی و کارەکەرییەکان بەوان رادەپەڕێنن.. بە زەبری پارە مێزی خواردنەوە و سەماگە و رابواردنی شەوانەیان پێ دەڕازێننەوە.. هێشتا مافی ئەوەیان نییە هەر کات بیانەوێ کۆرپەڵەی نێو زگی خۆیان لەبارببەن.. ئەوە بێجگە لەوەی زۆربەی بڕیارە گرنگ و چارەنوسسازەکان لە دەستی پیاوانن بەڵام بە رووکەش وەها پێشاندەدەن ژنانیش هەمان مافیان هەیە و بگرە باڵادەستریشن! تەنانەت هێشتا مەژیی و فەرهەنگی پیاوان لەو ئاستە دایە ئەگەر ئاودەستی ژنان و پیاوان تێکەڵاو بکرێ ئەوە ژنان هەراسان دەکەن و زۆر بە ئاسانیی تووشی گێچەڵ و گرفتانیان دەکەن! لێ دەەگەڵ هەموو ئەوانەش هێشتا ئەوە بەو واتایە نییە کە ئاستی ئازادیی و یەکسانیی ژنانی ئەو وڵاتانە وەک ئی ژنانی زۆربەی وڵاتانی ئاسیا و ئەفەریقا و ئەمەریکای نێوەراست و ژێرییە بەڵکە زۆر زۆر بەرزترە و هەر بەراورد ناکرێ.

سەرەنجام هۆکارەکانی ئەو گەڕەلاوژێیەی بەرانگژبوونەوەی دژ بە توندوتیژیی سەر ژنان زۆر زۆرن لێ دەکرێ لەو چەند خاڵە چڕیان بکەینەوە:

● هێشتا زۆربەی هەرە زۆری ژنان لە سەرجەم جیهان لە رووی ئابوورییەوە سەربەخۆ نین و بە بێ پیاوان مافی ئەوەیان نییە تەنانەت دارەک لەسەر بەردەک دابنێن.. هەموو ئەوەشی کە دەیبینین ژنانەکی زۆر کاردەکەن و خاوەن پارە و هەژماری بانکیی و سامانی خۆیانن و پێداویستییەکانی ژیان دەکڕن و سەرپەرشتییکەری خێزان و ماڵن.. گوایە جۆرە سەربەخۆییەکی ئابوورییان هەیە تەنیا رووکەشییەکی تاکتیکبازانەن و بە هیچ شێوەیەک ژنان ناکەنە خاوەن بڕیاری خۆیان بەڵکە بە پێچەوانەوە گەڕەلاوژێیەکەی بەرانگژبوونەوەی دژ بە توندوتیژیی پتر و پتەوتر دەکەن!
● ژنان بە شێوەیەکی گشتیی لە هەموو جیهان نەخش و بەشدارییەکی زۆر لاواز و لاوەکییان هەیە لە کاری رامیاریی و بەڕێوەبردنی جومگە سەرەکییەکانی دەسەڵاتی بەڕێوەبردنی میللەت، ئەو ژمارە کەمەی ژنانیش کە دەگەنە دەسەڵات و پێشتر ژنایەتییەکی مرۆڤپەروەرانەیان تێدا بووە لە کاتی بەڕێوەبردنی دەسەڵات ناچاردەکرێن ئەو ژنایەتییە لە خۆیان دابماڵن و دەستبەرداری تێکۆشانی یەکسانییخوازانە ببن.. بە کورتییەکەی دەبی وەک هەر پیاوەکی نێرسالار بەرخورد دەگەڵ پرسی ژنان بکەن ئەگینا فەرامۆش دەکرێن و پاش ماوەیەک وەلادەخرێن! سەرەنجام کۆششی ژنان لە پێناو گەیشتن بە دەسەڵات لە نێو ئەو سیستەمەدا وزە و تونایەکی زۆری ژنان وەفیڕۆدەدا هاوکاتیش ژنان تووشی بێبڕوایی و بەدبینییەکی ئەوتۆ دەکا کە زیان بە کۆی پرسەکە و پێڤاژۆیەکەی بگەیەنی.
● لە رووی هزریی و فەرهەنگییەوە؛ بە پێی سەردەم و سیستەمی ئێستای ژیان ''سەرمایە'' وەک پێوەری رەوشت و کەسایەتی هێندە زاڵە کە نەک هەر تەنیا هزر و بیرکردنەوەی گەمارۆ دایە بەڵکە هەست و سۆز و ئەندێشەی زۆربەی هەرە زۆری مرۆڤەکانی داگیرکردیە، سیستەمەکی لەو جۆرە لە رووی بیردۆزەییەوە هەر ئەو فەرهەنگە بەرهەمدەهێنی کە لە رێی خولیایە لیبرالیستیەکانیەوە پرسی ژنان و فێمێنیزم - کە لە بنچینەدا بزاڤەکی ئازادییخوازانەی ژنان و پیاوانی یەکسانییخوازە - وەسەر چەندین رەوتی وەک (کەتوارگەرایی، بێهوودەیی، تاکگەریی، ئەکادیمیاگەرایی، مێسالاریی، دینیی و ئەفسانەگەریی، دیموکراسی و سێکۆلاریزم، و... تد تەخشانوپەخشان بکا.. ئیدی زۆرینەی ژنە ساکار و ساویلکەکانی نێو کۆمەڵ لە گرۆ و دەستە و رێکخراوە جۆراوجۆرەکانی بە ناو ژنان رێکخدەکا و بە پێچەوانەی رەوتی پرسەکەی خۆیان وەکاریاندەبا.

سەرەنجام ئەگەر یەکسانییخوازانی پرسی ژنان بتوانن تەلەکەبازیی رامیاریی و لە خشتەبردن و هاوشوهووشی میدیایی و شێوە بەرهەمێنانی لایەنە مادیی و فەرهەنگییەکانی سیستەمەکە بناسن.. ئەوە پرسەکە زۆر سادە و ئاسان و رۆشنە؛ ئەویش تەنیا یەکسانییکردنی ماف و ئازادییەکانی ژنانە بە ئی پیاوان.. لێ دوور لە کارتێکردنی پارتییەکان و رامیاربازیی دامودەزگەکانی دەسەڵاتدارانی نێو سیستەمی ئێستا و تێکڕای ئەو ئایدیۆلۆژیایانەی کە بە رووکەش ئازادییخوازن و لە نێوەرۆک و رەفتاردا رەگەزپەرست و نێرسالارن و هەموویان دژ بەو ئایدیۆلۆژیایە یەکسانییخوازە راستەقینەیە یەکیانگرتیە کە راشکاوانە لە پێناو یەکسانیی (وەک یەک)ی نێوان ژنان و پیاوان تێدەکۆشی و ئەو هەژموونەی ''بەرانگژبوونەوەی توندوتیژیی دژی ژنان''ی بەرجەستە و جێکەوتە کردیە لە نێو کۆمەڵ، ئەوەش تەنیا بە رێکخستن و یەکگرتنی ئازادانەی ژنان و پیاوانی یەکسانییخواز و بەرانگژبوونەوەیەکی راشکاوانەی رۆژانە لە شوێنی کار و لە نێو خێزان و شوێنی ژیانی خۆیان وەدەستدێ.. نەک تەنیا لە بۆنەیەکی وەک رۆژی بەرانگژبوونەوەی توندوتیژیی و بۆنەکانی دیکەی ژنان کە سیستەمەکە لە بایەخ و بەهایەکانی خۆیانیانی رووتکردیتەوە و بە جێژن و ئاهەنگگێڕانەک وەڕێیاندەکا کە تێیدا سەرچۆپییەکە دەدەنە دەست کۆمەڵە ژنەکی خۆنمایشکەر و بەرژەوەندخوازی مەژیی پووچ و دەموچاو ئارایشتکراو!
 

١\١٢\٢٠٢٤

ماڵپه‌ڕی دارا خونچە