|
٢٢\١٢\٢٠١٠
بەیەکدادانى
کولتوورە جوایەزەکان لە رۆمانى بەفردا.
غەمگین بۆڵى
سەرەتایەک بۆ تیۆرى رۆمانى
هاوچەرخ:
لەدیدگاى هیگڵەوە ڕۆمانى هاوچەرخ لەکۆتایى سەدەى هەژدە و سەرەتایى
سەدەى نۆزدەوە دەستى پێکردووە ،وەلێ لەسەدەى نۆزدە زیاتر بوونى خۆى
لەنێوەندى ئەدەبیاتدا سەلماندووە، داهێنانەکانى گێرانەوە لەڕۆماندا
زیاتر لە دەرئەنجامى زیاد پێوەنانەوە بووە "ئەمە لە ڕۆمانى کۆندا" ،
وەلێ ئەم گێڕانەوەش بەند بووە بەو کارو کردەیەى کەوا ڕووى داوە ، دەشێ
بەدەرئەنجامى ڕووداو گەلەکانیش ناوزەندى بکەین ،هەرچەندە جوایەزیش هەیە
لە نێوان ئەوەى کەوا ڕوویداوە و ئەوەى کە چیرۆکخوان دەیەوێت بیگەیەنێتە
گوێگر "کەسى وەرگر" ،هەربۆیە دە ستەوا ژەکان دەمانبەنەوە بۆبەردەم ئەو
پرسیارەى کەوا ڕۆمان چییە؟، چۆن ڕۆمان هاتە بوون؟، سەرەتاکانى
سەرهەڵدانى ڕۆمان چۆن بووە؟، ئەمانەو چەندین پرسیارگەلى تر عەوداڵى
ئەوەن کەوا هەمیشە ڕاڤە لە دەلاقەى لیبراڵیەتەوە بکرێت ،کەوا تیۆرى
ڕۆمان ڕاڤەگەلى جودا وازى گەرەکە.ڕۆمان بوونى لە ناوەوەى هەموو
مرۆڤێکدا هەیە،کە سروشتێکى تایبەت بە مرۆڤبوونەوە بە یەکەوەیان
دەلکێنێت ، ڕۆمان لە دەرەوەى ئەم سروشتەشەوە بوونى هەیە، دەشێ لە م
دیدەوە وەها بڕوانین کەوا ڕۆمان لە گەڵ پتەو بوونى پەیوەندییە
مرۆڤدۆستییەکان و پەیوەندییە ژیاندۆستییەکان سەرى هەڵداوە،هەربۆیەش
رۆمان لە دوێنێ و ئەمڕۆدا خۆى دە دۆزێتەوە ،دەلوێت لە شرۆڤە کردنى
تیۆرى ڕۆماندا وەها هەڵوەستە بکەین ،کە ڕۆمان ئەو ژانەرە فرە ڕەهەندەیە
کە خەیاڵگەریى و گەڕانەوە بۆخودو سەفەرە پۆخڵەوا تچییەکان وبەیەککەوتنى
دەنگ و ڕووداوگەل لە نێوییدا بوونیان هەیە،کە ئەویش خۆى بەسەر ئەقڵى
خوێنەرگەلى ئەمرۆدا سەپاندووە، ڕا گەلیِک هەن کە گوایە: ڕۆمان لە هەموو
تیۆرەکانى ترى ئەدەبى تێپەڕاندووە،ئەگەرچى شیعر سەربەهان بنچینەى
رۆمانەوەیە،وەلێ بۆ پشت رٍاستکردنەوەى ڕاکانییان نموونەى ئەوە
دەهێننەوە کە زۆر بەى ئەو نووسەرانەى کەوا خەڵاتى گەورەى ئەدەبیاتى
نۆبڵ بەدەست دەهێنن لەڕگەى ڕۆمانەوەیە.هەربۆیە ڕۆماننووسى چاپوک و
جوانبین بۆ ڕۆمانێکى هاو چەرخ ڕووى جیهانێکى ترو لەدید گایەکى هونەرى
تازەترەوە ،ستایلێکى سەرەنج ڕاکێش بەرهەم دەهێنێت.
ئۆرهان پاموک لە گێرانەوەى رۆمانى (بەفر)دا.
هەڵگرى خەڵاتى مەزنى نۆبڵى ئەدەبیاتى جیهانى ساڵى(2006) ڕۆمانى بەفر ى
ڕۆماننووسى تورک ئۆرهان پاموک ،کە نووسەر بەو پەرى وردبینییەوە لەبارەى
ڕەهەندگەلێکى ئاڵۆزکاو ورووژاوە، سەرەراى ئەوچەمکانەى کردوونیەتى بە
کۆڵەکەى ڕۆمانەکە ،چەمکگەرێکى هەستیار و پڕهێنى بەو پەڕى جوانبینییەوە
باسییان لێوە کراوە، وەک چۆن ڕاوکەر سەرەتا خۆى لەنیشانەکردنەکەى
بەرامبەر بە نێچیرەکەى دڵنیا دەکاتەوە ئەو سا دەتوانێت ئەنجامێکى باشى
هەبێت ،ئۆرهان پاموکیش لەم ڕۆمانەیدا سەرەتا لە کێشەو ململانێیەکان و
چەمکە هەستیارەکان و بارەکانى دەرەوەى ویستەکان و ناوەوە ورد بۆتەوە
وسەیرى تەواوى ململانیًیەکەى کردووە،ئەو سا کار بۆ کرۆکەکەى
کراوە،هەربۆیە لە ڕووبەرى ڕۆمانەکەدا مەخلوقێکى شەرانگێز وململانێیەکى
ئاڵۆز بەدى دەکرێت ،وەلێ ئەمانە هەموو ى بە زمانێکى هێمن وبێگەرد
نووسراونەتەوە.ئەگەرچى ئۆرهان پاموک تەنیا لەو دیوى کێشە کولتوورییەکان
و ململانێیە سیاسییەکان و گروپە ئیسلامییەکان هەقیقەتێکى جوان
دەنووسێتەوە ، وەلێ وەک چۆن (کافکا) کارە داهێنەرە ئەدەبییەکانى تۆمەتى
ئایدەلۆژیاى زایۆنیزمى خرایە پاڵ ، تەنیا لەبەر ئەوەى کافکا سەر بە
ئاینى جوولەکە بوو، ئۆرهان پاموکیش لەلایەن ڕژێمى تورکیاوە بۆ قێزە ن
کردنى ناو و بەرهەمەکانى بە شێوازگەلى جوایەز دەیان ویست لکەدارى بکەن
،ئاخر نووسەرى ڕاستەقینە باکى بەوەنییە کەوا بەر بەستى هەیە ، چۆک دا
نادات بۆ هیچ سیستەم و دەسەلات و حیزبێکەوە ، هەر بۆیە وەرگرتنى خەڵاتى
نۆبڵ پەیامێکى مەزن بوو بۆ نەیارانى پاموک. کافکاش بەرلە مردنى
ئەڵمانییەکان و دەو ڵە تە ڕۆژ ئاواییەکان درکییان بە بلیمەتى ئەو کەڵە
نووسەرە نەکردبوو، لە دوایى مردنى شاکارەکانى کەوتنە بەر تیشکى ڕەخنەو
توێژینەوە. زۆر مومکینە ڕۆمانى بەفر شرۆڤەگەلێکى جوایەزلە زۆر
ڕەهەندەوە لە خۆدەگر ێت ،هەر بۆیە منیش بە پێى خوێندنەوە م ودیدگام بە
ڕووى رشۆمانەکەوە هەوڵدەدەم لەبارەى پرسکەلێکییانەوە بدوێم.چیرۆکى
ڕۆمانەکە لەو کاتەوە دەست پێدەکات ،کاتێک (کا)ى ڕۆژنامەنووس و شاعیر
دوایى تێپەرینى دوازدە ساڵ ژیان بەسەر بردن لە لەتاراوگەى شارى (فرانکفۆرت)ى
وڵاتى (ئەڵمانیا) بۆ وڵاتەکەى خۆى دەگەڕێتەوە،دوایى پشویەکى چەند رۆژە
،لەلایەن رۆژنامەیەکى ئەو شارەوە پێشنیار دەکرێت بۆ ئەنجامدانى کارێکى
رۆژنامەگەریى لەبارەى خۆکوشتنى کچان وژنان و هەڵبژاردنەکانى شارەوانى
شارى (قارس)ى وێران و هەژار ،کە هەموولایەک پێشبینى ئەوە دەکەن
ئیسلامییەکان تێیدا سەرکەوتن بە دەست بهێنن،لەدەرئەنجامى هامووشۆکردنى
(کا)لە گەڵ بنە ماڵەى کچان و ژنانى خۆکوشتوودا ،دەکەوێتە نێو تەنگەژەى
سیاسەتەوە،کەچى (کا)ى رۆژنامەنووس و شاعیر بە خەیاڵى ئەوە رووى لە شارى
قارس کردووە ،کە یەکەم ئەڤینى سەردەمى زانکۆى بدۆزێتەوە ، کەلەپێناویدا
وێڵ دەبێت و بەدەم لێکدانەوە و هۆنینەوەى شیعرەکانى تروسکایى جوانتر لە
ئاسۆکانى ئایندەى بەدى دەکات ، لێرەوە بۆمان ڕاڤە دەبێت : کەوا ئەدەب
لەکایەکانى ترى ژیانیشدا ، وەک بەفر سپى و هێمن و بێگەردە ، بەفریش وەک
تەوەرێکى سەرەکى پانتایى ڕۆمانەکەى داگیر کردووە و بۆتە بڕبڕەى پشتى
ڕۆمانەکە ، خوێنەر ى ژیر لە قوڵبوونەوەى ڕۆمانى بەفردا هەست بەوە دەکات
،کەوا بەفر چەشنى شیعرە و شیعریش هەروەک بەفر نەرم و نیانەو بەرائەتى
لێدە چۆڕێت.
رێگەگیران بە هۆى زۆرى بارینى بەفرەوە ،مەوداکانى ڕۆمانەکەى درێژتر
کردۆتەوە،نووسەر زیرەکانە سودى لە مەوداکان وەرگرتووەو توانا کانى کارە
ئەکتەرەکانى لە نێویاندا نەخش کردووە، پاموک بۆ ورد کردنەوەى
چیرۆکەکانى نێو رۆمانەکەى ، پێویستى بە وزەیەکى زۆر هەبووە ، تا بە
قوڵى ئاوێتەى وردە کارییەکانى بە یەکدادانى گەلەکان ببێت و لە ڕەهەند
گەلى جوداوازەوە کۆدە نهێنییەکانى رۆمانەکەى حەشارداوە ، هەر بۆیە لەم
دیدگایەیەوە لوتکەى تەکنیککاریى ڕۆمانەکە بە ڕوونى هەست پێدەکرێت ،مومکینە
تەکنیک بە بەفر تەنیا بە هانەیەک نەبێت،بەڵکو بەریەککەوتنى کوکتوورە
جیاوازەکاننى نێوان دەوڵەت ونەتەوەو شار و مرۆڤە ،کەئەم جیاوازبوونى
کولتوورییە وهەڵوەستە لەسەر کردنى هێندەى تر ڕوانیینەکانى
پرشندارکردووە و فرە شەنگى بە جوانییەکانى ڕۆمانەکە بەخشیوە،لەگەڵ
ئەوەشدا خەفەتى گەڕانەوە بۆ خودبوون وترسى تاڵاوى تاراوگە و
سەفەرلەنێوان هەردووک شارى فرانکفۆرت و ئەستەنبۆڵدا بەهاوبەشى لەگەڵ
یاخیبووە کوردییەکان و ڕووداو گەلە کۆنەکانى ئەرمەنى و گروپە
ئیسلامییەکان وپارتە سیاسییەکان دەبنە کۆدى بەفر.هەر بۆیە بۆکردنەوەى
کۆدەکانى ئەو ململانێیە ئاڵۆزە ئۆرهان پاموک لاى وایە" کۆچ هەڵهاتن
نییە لە دەست زۆردارەکانى نیشتمان ،بگرە ڕێگەیەکیشە بۆ تێگەیشتن بە
قوڵایى ڕۆمان" ،هەربۆ جوانیناسى ئەم ڕەهەندەییەوە کۆچ و گەڕانى (کا)
هەم بۆدۆزینەوەى خودبوونییەتى و هەمیش بۆ نێزیکبوونەوەى ڕۆحیەتى بە
ئەدەب و عەشق و بەرائەت. هەرچەندە لە دەستپێکى چیرۆکەکەدا ، تا نیوەى
یەکەمى لەزەت (چێژى دەق)کەمتر بوونى هەیە ، دەشێت لەنیوەى یەکەم
بەولاوە قوڵبوونەوەى (کا) بۆنێو پرۆسەى عاشقبوون و شەیداگەریى بە (ئیپەک
) بێت، چێژى چیرۆکەکە زیاتر دەکات ، هەرغەشقى ئیپەکیشە دەبێتەبەربەستێک
بۆ کێشە کۆمەلایەتى و کولتوورییەکان و ململانێیە سیاسی و دینییەکان ،ئەوە
عەشقە وا لە (کا) دەکات زیاتر رەگى خۆراگرى لە رۆحى ڕۆبچێت و زیاتر دڵى
بە ژیانەوە بێت، هەموو ئەوانەى بە رۆح عاشق دەبن ،حەز دەکەن لە پێناوى
عاشقبوونییان زیاتر بژین ،هەرلەم دیدگایەشەوە (کا)لەپێناوى ئیپەکى
خۆشەویستیدا بێ ئەندازە قوربانى دەدات، لەگەڵ تەواوى وردبوونەوەکانى
لەجوانى و شەنگى ئیپەک و شارى قارسى هەژارو وێراندا ،حەسرەت لەپێنوو س
و پەنجەکانیەوە فیچقە دەکات ، عەشق و شیعر و حەسرەت ئاوێتەى لێکدانەوەى
فانتازیا و هەڵچوونە بەردەوامەکانى نۆستالیژیاى دەبێت ،(کا)ى حەسرەتبار
ى ئیپەک وتێنووى سێکس ،لە خەیاڵێکى شیریندا ، خەونێکى تاڵ
دەیباتەوە،جووتبوونى (کا)لەگەڵ ئیپەک ئومێدى زیاتر بە (کا) دەبەخشێت ،ئەم
ئومێدبەخشییەش هەنگاوەکانى خوێنەر بە سەر پلیکانەکانى بیناى ڕۆمانەکەدا
خێراتر دەکات، ئۆرها ن پاموک ئەگەرچى لەنێوبەفردا کێشەکانى ئاڵۆزکاون ،وەلێ
لەبارەى خۆشبەختى (کا)ى شاعیرەوە "کەخۆیەتى" دەڵێت((شاعیرانى ڕاستەقینە
لەژیاندا تەنیا لە ساتەکانى ئیلهام بۆهاتندا دەتوانن
بەختەوەربن))،هەروەک ئاماژەمان بۆى کرد لە رۆمانى بەفردا خوێنەر ى
هۆشیار هەست بەوە دەکات کە بەفر چەشنى شیعرە و شیعریش هەروەک بەفر نەرم
و نیانە، (کا)خۆى وشیعر و یادە وەرییەکانى ئیپەک و خەم دەگەڕێتەوە
تاراوگەى فرانکفۆرت ،دوور لە ئیپەک خەو لە چاوى عەرام دەبێت و کۆتایى
چیرۆکە کە جوایەز دەکەوێتەوە"بەپێى هەنگاونانى خوێنەر بە سەر
پلیکانەکانى بیناى رۆمانەکە)،تراژیدیاى کۆتایى چیرۆکەکانى بەفروبێ
ئۆقرەیى (کا)و خواردنەوەى مەى تا ئەو پەڕى مەستى و قووتدانى حەپى خەو و
حەسرەتى ئیپەکى خۆشەویستى ،کۆتایى بە چیرۆکى بەفر و(کا) دەهێنن.
کولتوورى لاسایى و لێکچوونى چیرۆکەکان.
کولتوورلە ڕۆمانى بەفردا بوونى هەیە،کولتوورێکى ناتەندروست،کە کولتوورى
تورکییە،کەئەوەندەى عەوداڵى لاسایى کولتوورى ئەوروپایى لاگەرەکە ،
مومکین نییە ئەوەندە لە کولتوورى خۆیاندا جوانیناسى و جوانکارى تێدا
بکەن، دیارە کولتوورى لاسایى و ئەدەبى لێکچوو،یان کولتوورى تەپیو و
ئەدەبى لەو چوو"دەکرێت بێژین ئەدەبى لێچوویش" لەنێوان نەتەوەکاندا
بەئاشکرا بوونیان هەیە،بەدرێژایى مێژوو کولتوورەکان کاریگەرییان بە
سەریەکترەوە هەبووەوهەیە،ڕۆمانى (چارەنووس)ى نووسەرى ناودار (ڤۆلتێر)
ئەگەرچى شاکارێکى مەزنە و ئەستێرەیەکى پرشنگدارە بەئاسمانى ئەدەبیاتى
فەرەنسییەوە دەدرەوشێتەوە ، وەلێ کاریگەریى تەواوى چیرۆکى (یوسف و
زولەیخا) ى بەسەرەوەیە ،ئەم لێچوونەش هەم لە ڕووى چاپوکى کارەئەکتەرە
سەرەکەکیانەوەیە ،کە وێڵبوون و ئاوارەیى و بلیمەتى و قسەنەستەقەکانى
هەردوو کارە ئەکتەرە سەرەکییەکان بۆتە خاڵى هاوبەشى لێچوون ،واتە(لێچوو)
و (لەوچوو) سەودارەرن. دیارە ئەدەبیاتى کوردیش لەمە بەدەرنییە ،ئەوەتە
(سەفەرنامە)ى (هیوا قادر) کە باڵاترین بەرهەمیەتى لە زۆر لایەنەوە
بەتەواوى لەژێر کاریگەریى ڕۆمانى (بەیادى سۆزانیە غەمبارەکانم)ى
ڕۆماننووسى بەناوبانگ (گابرێل گارسیا مارکیز) و ڕۆمانى (نانى رووت) ى (محەمەد
شوکرى)یە،لە ئەدەبیاتى تەواوى نەتەوە جوایەزەکاندا رووى لێکچواندن هەیە،
وەلێ گرینگ ئەوەیە نووسەرى جوانبین و جواننووس لەژێر کاریگەریى
لێکچواندندا لەو چووە کەى ، لە لێچووەکە تێبپەرێنێت ، یخود بتوانێت
بەهۆى جوانیناسییەوە بیکاتە بەرهەمێکى نایات و دەقێکى شیاو، سەفەرنامە
بۆیە پڕ چێژە ، چۆن نووسەر لە ژێرکاریگەریشەوە توانیویەتى خۆیى و
یادەوەرییەکانى لە جوانیناسى هەنووکەیدا بدۆزێتەوە .ڕەهەندێکى ترى
لێکچوون لە ئەدەبدا هەیە ،کە ئەویش ئەوەیە :نووسەر بۆچوون و دەستەواژە
کۆنەکانى دووبارە بکاتەوە ،بەمانایەکى تر هەورى کۆن بە ئاوێکى تازە
بشێلێتەوە ،کەئەم دیاردەیە لە ئەدەبیاتى کورییدا بە (خۆجووینەوە) ناو
زەند کراوە، کە ئەویش پەتایەکى ترى لێچووندنە، نووسەرى مەزن (ماکسیم
گۆرکى ) ئەگەرچیش بەراى زۆرێک لەڕەخنە گران و توێژینەوانى ئەدەبى ،
بەرهەمەکانى کاریگەرییان بەسەر یەکەوە هەیە ،وێنە و رووگەلەکانى نێو
چیرۆک و رۆمانەکانى خۆیان دەجوونەوە ولە بەرهەمە تازەکانیدا
کاوێژدەکەنەوە ، وەلێ چونکە گۆرکى وێنەو رووداوگەلە تازەکان لەهى
سەرەتاکانى تێدەپەڕێنێت ،هەمیشە بەرهەمەکانى جێگاى مشت و مڕن ،کە
دواجار بەنەمریش دەیان هێڵێتەوە.
رەخنە و رۆمانەکانى ترى ئۆرهان پاموک و
دەرئەنجام.
من وەک خوێنەرێک ،دڵخۆشم بەوەى کەوا وەرگێرێکى ترى بەتواناى بوارى
ئەدەبیات ،بەکارە جوانەکانى خۆى خزاندە ناوەندى ئەدەبیاتى کوردییەوە ،
دیارە بۆمن کە هیچ زمانێکى تر نازانم ،کە ئەمەش پەتاى خوێنەر و نووسەرى
دوایى نەوەتەکانە، هەربۆیەش پرۆسەى
وەرگێراندنى سەرکەوتوو جێگاى فەخرە، (بەکر
شوانى) وەرگێرێکى بە سەلیقە و بە توانایە ،زمانى بەکوردى کردنەکەشى
جوانە،پێم وایە ئەم وەرگێرە لە دا هاتوودا دەبێتە وەرگێرێکى
گەورە،دیارە ئەمە ماناى ئەوەنییە کەوا بەرهەمێکى کامڵە،من پێم وایە لە
ژیاندا هیچ شتێک بوونى نییە کە کامڵ بێت، بەکر شوانى وەرگێر لە رۆمانى
بەفردا دەڵێت((سەیرى تەلە فزیۆنى ڕەش و سپیى قەد دیوارە کەى دەکرد، (کا)
ئامادەبوو جگە لە چاوى ئیپەک ، سەیرى هەموو شتێکى تربکات، بۆیە چاوى لە
فیلمى ناو تەلە فزیۆن بڕى ،لەو فیلمەدا، ژنە ئەکتەرێکى چاو شین و قژ
زەردى تورک بەمایۆوە بەسەر لمى کەنار دەریادا ڕاى دەکرد))،ئەگەر لاى
وەرگێر بریاربێت ،تەلە فزیۆنەکە ڕەش و سپیى بێت ،ناشێت شتە نمایشەکانى
سەر شاشە ڕەنگاو ڕەنگ بن ،بەمانایەکى تر تەلە فزیۆنى رەش و سپیى چاوى
شین و قژى زەردى ئەکتەرە ژنەکە بە ڕەنکا و رەنگى نیشان نادات ،بەڵکو
هەربە ڕەش و سپییە. ڕەخنەیەکى ترلە بارەى نووسینى بەفرەوە ئەوەیە
ئۆرهان پاموک خۆیى زۆر جار لە نێو رۆمانەکەدا ئاماژە بە زیاد پێوەنانى
چیرۆکەکان دەکات ،دیارە ئۆرهان بەرلەوەى بیەوێت رەخنە گر ،رەخنەى لەو
بارەیەوە لێبگرێت ،ئاماژەى بۆکردووە ،کەوا هەستى بەوە کردووە،ئەم
ئەزموونەى ژیاد پێوە نانى چیرۆکەکان و درێژە دادرییە لە ئەدەبى کوریشدا
هەیە ،دەشێت (بەختیار عەلى) دیارترینییان بێت،هەربۆیە رۆمانى بەفرلە
هەندێک شوێندا خوێنەر هەست بە درێژە دادڕى دەکات ،هەربۆیەش ئۆرهان
پاموک ئاماژەى بە وەداوە کەوا ئەم چیرۆکە بە زیاد پێوەنانەوە وەهایە،
ئۆرهان پاموک لە رۆمانى (قەلاى سپى) یشدا ،لەسەر باڵەکانى فانتازیا وە
،جوانیناسى لەو پەرى خەیاڵەوە دەنووسێتەوە ،ئەگەرچى لەم رۆمانە دا
وردبوونەوەیەکى زۆر و سەلیقەیەکى فرەى گەرەکە،وەلێ پڕچێژترین بەرهەمى
خەیاڵى ئۆرهانە ،ئەم رۆمانەش زیاتر خۆى لە چیرۆکە پۆست مۆدێرنەکانى
جیهانى دەدات ، بە شێوازێکى هێندە وەستایانە بنیاتى ناوە ، کە باڵا
دەستى نووسەر دەسەلمێنێت ،ئەگەرچى ئەم رۆمانە زیاتر بەدواى پارا دۆکسى
نووسراوەتەوە ،وەلێ لە رۆمانى (من ناو سوورم) دا ڕەنگەکانى هەقیقەت
خۆیان تۆختر دەنوێنن و تروسکەکان ئومێدى زیاترییان هەیە و کارە ئەکتەرە
سەرەکیەکان گەشبینترن.
لە رۆمانى بەفردا، ئەوەمان بۆ راڤە دەبێت ،کە فرەدەنگى و بەیەککەوتنى
کولتوورەکان وململانێیە کانى ئاین و دەسەڵات و چەندین رەهەندى تر
بوونیان هەیە،خوێنەر کاتێک لە خوێندنەوەى رۆمانى بەفر دەبێتەوە هەست
بەوە دەکات ،قوڵتر بۆتەوە لە خۆیدا ،رۆچۆتە وردەکاریى و شتەکانى
دەورووبەرى.
______________________
پەراوێزو سەرچاوە:
*
بەفر - ئۆرهان پاموک-وەرگێرانى لەتورکییەوە،بەکر
شوانى-لەبڵاو کراوەکانى دەزگاى ئاراس –ژمارە (906)،چاپى دووەم ساڵى
2009.
هەولێر
ماڵپه‌ڕی غه‌مگین بۆڵی
|
