٢٧\١\٢٠١٢

بوونی پارێزگایەکان بە ھەرێم لە بەرژەوەندیی گەلی کوردستان نییە.

جەلال دەباغ     

لەو کاتەوە کە رژێمی رەفتارفاشی گۆڕکراوە، رژێمێکی تایەفەگەریی سەیرو سەمەرە جێگەی گرتۆتەوە کە فڕی بەسەر دیموکراسیی راستەقینەوە نییه‌.

لەژێر سایەی ئەم رژێمەدا گەلانی عێراق تاقە رۆژێک ژیانی ھێمنایەتی و ئاشتی و ئاسایشی سەقامگیریان بەخۆیانەوە نەدیوە.

دەمێک کاری تاوانکارانەی تێرۆریستان، وەک ئۆتومبیل تەقاندنەوەو کوشتوبڕ، دەمێک شەڕوشۆڕو رەشەکوژی تایەفەگەری و، گەندەڵی و دزی و تاڵانکردنی پارەو سامانەکانی دەوڵەت لەلایەن وەزیرو بەرپرسە گەورەکانەوەو دەیان کاری دزێوی لەم چەشنە.

لەژێر سایەی ئەم رژێمەدا گەلی کوردستانیش، ئەگەرچی دەستکەوتی خۆی ھەبووەو بارودۆخەکەی تا رادەیەک لە ناوچەکانی عێراق باشتربووەو ئاسایشی پارێزراوتربووە، بەڵام لە"خێرو بەرەکەتی" سیاسەتی نالەباری رژێم بێبەش نەبووەو گەلەکەمان ھەمیشە لە دڵەراوکێدا ژیاوە، لەلایەکەوە لە ئەنجامی پاڵەپەستۆی دەوڵەتە دراوسێکان و سیاسەتی نالەباریان لە ئاست مەسەلەی نەتەوەیی رەوای گەلەکەمان و بۆمبۆردومانی درێژخایەنی ناوچەکانی قەندیل و مەتین و برادۆست و خواکورک.

لە لایەکیتریشەوە لە ئەنجامی سیاسەتی حکومەتی مالیکی و ئەو کێشانەی بۆ ھەرێمی کوردستان دروستیان کردوون و باوەڕنەبوونی ھەندێک لە لیست و لایەنەکان بە فیدراڵی و، چاوبڕینە سامانەکانی کوردستان بەتایبەتی نەوت و گازو، راوەستان لە دژی رێکەوتنەکانی ھەرێمی کوردستان بۆ بەرھەمھێنانی نەوت و فرۆشتنی و، کەمکردنەوەی بەشی ھەرێمی کوردستان لە بوجەو جێبەجێ نەکردنی بەندی ١٤٠ لە دەستورو، کۆسپخستنەبەر گێڕانەوەی ناوچە دابڕاوەکان بۆ سەر ھەرێمی کوردستان و بەھێزکردنەوەی سوپای عێراق و ھێنانی بۆ ناوچە دابڕاوەکان بەمەبەستی تەنگ ھەڵچنین بە خەڵک و، پەیڕەوکردنی جۆرەھا سیاسەتی زەبرخستنە سەر کوردانی ئەو ناوچانەو بارپێکردنیان لە ناوچەکانی خۆیان، کە ئەمەش جۆرێکە لە بوژاندنەوەی سیاسەتی بەعەرەبکردن کە رژێمی گۆڕکراویش پەیڕەوی دەکردو، پەیڕەونەکردنی رێکەوتنەکەی ھەولێری نێوان لیستەکان و دەرچوون لە سیاسەتی رێکەوتن (توافق)و، دوورخستنەوەی زۆر لە ئەفسەرانی کورد لە سوپاداو بەفەرمی نەناسینی بەشێک لە ئەفسەرانی کەرکوک و، لابردنی سەرۆکی ئەرکانی سوپای عێراق کە کوردە لە پۆستەکەی و، ھەوڵدان بۆ دامەزراندنی حکومەتی زۆربە کە لە دژی مافە رەواکانی گەلی کوردستان دەبێت و ھەوڵدان بۆ داسەپاندنی دەسەڵاتی ناوەند بەسەر ھەرێمداو، گەلێک لایەنی دیکەی سیاسەتە شۆڤێنیەکەیان لەدژی گەلی کوردستان و دەستکەوتەکانی.

وێڕای ھەموو ئەمانەش ھەندێ لایەن ھاتنەسەر بەندوباوی کردنی پارێزگایەکان بە ھەرێم کە لەو ناوچە جوگرافیانەدا سەربەخۆیی زۆرتریان دەبێت و بوجەی دارایی زۆرتریان دەبێ، وێڕای پەرلەمان و حکومەت و ھێزی چەکدارو سوپای تایبەتیی خۆیان، ھەندێ لە ئەنجومەنی پارێزگایەکان کەوتنە پڕۆپاگاندە بۆ پێکھێنانی ھەرێم و راگەیاندنی گۆڕینی ھەندێ پارێزگاو کردنیان بە ھەرێم، وەک پارێزگای سەلاحەدین(تەکریت) کە بڕیاریان دا بکرێ بە ھەرێم و، ھەرێمی دیالەو، دوای ئەوانەش ھەرێمی نەینەوا(موسڵ) وھەرێمی رومادی کە پێدەچێ لە ئایندەدا خولیای بوون بە یەکیان ھەبێ و لەگشت بوارەکاندا، لەھەرێمی کوردستان گەورەتربن و پێشبڕکێی لەگەڵدا بکەن بەمەبەستی لاوازکردنی و تواندنەوەی ناوچە دابڕاوەکانی کوردستان لە ناو قەبارەی خۆیانداو،ھەوڵدان بۆ بەھەرێمکردنی کەرکوک و بەسراو..تاد کە نیازوایە پێکبھێنرێن و پڕۆپاگاندەی بڕیاردانیان بۆ دەکرێت.

ئێمە لە پارتی چەپی کوردستان لە چەند گۆشەنیگایەکەوە دەڵێین بوونی پارێزگایەکان بە ھەرێم لە بەرژەوەندیی گەلی کوردستان نییە کە ئەمانەن:

١- ھەرێمی کوردستان لەسەربنەمای بوونی گەلێک لەسەر خاکی نیشتیمانی خۆی کە کوردستانە دامەزراوە، واتە لەسەر بنەمایەکی نەتەوەیی، دوای خەباتێکی درێژخایەن لەوپێناوەدا. جا کردنی پارێزگایەکان بە ھەرێم بۆ کەمکردنەوەی پلەو پایەی ھەرێمی کوردستانە لە ھەموو روویەکی سیاسی و ئابوری و دارایی و لەبوارەکانیتردا. ھەروا کێشەی تایەفەگەری و سیاسی ونەتەوایەتی توندتردەکات.

لەراستیدا ھیچ پاریزگایەک نییه‌ تەنیا سونە یان شیعەبێت و راست نییه‌ لەسەر ئەو بنەمایە بکرێن بە ھەرێم.

٢- ئەو پارێزگایانەی وەک سەلاحەدین و دیالەو موسڵ، چەندان ناوچەو قەزای کوردستانیان لەلایەن رژێمی سەدامەوە خراونەتەسەرو تا ئێستاش نەخراونەتەوە سەر کوردستان، وەک قەزای دووزخورماتوو، خانەقین و شەنگارو چەندان شوێنیتر. قسەش لەوە دەکرێ کەرکوکیش بکرێتە ھەرێمێکی بەناو سەربەخۆ..! مەبەست لەم پیلانە بە ئاشکرا دەردەکەوێ، دەیانەوی قەزاکانی کەرکوک نەخرێنەوە سەر ئەوپارێزگایە، بە خەیاڵی خاویان بەم رێگەیە پارێزگای کەرکوک بە پچڕاوی لەھەرێمی کوردستان دەھێڵنەوە، چاویشیان بڕیوەتە سامانی نەوتەکەی کەرکوک، بەو ھەموو نەوتەی ناوچەکانی ناوەڕاست و خواروو تێرناخۆن، بەتایبەتی لەم ساڵانەی دواییدا بۆیان دەرکەوت کە سەرجەم خاکی ھەرێمی کوردستان نەوت و گازە، ھێندەیتر چاویان تێبڕیوە. بەتاڵانکردنی حەفتا ساڵی نەوتی کوردستان تێریان نەخواردووەو ھەر چاویان لە زۆرترە.

٣- لە کاتی بوونی ئەو پارێزگایانەدا بە ھەرێم، بەناوی "دیموکراسی و ئازادیەوە" ھەڵبژاردن ئەنجامدەدرێ، گومانی تێدا نییه‌ لە ھەڵبژاردنێکی واداو لەسەر شێوازی نالەباری دائیرەی ھەڵبژاردن ھەر ئاغاو دەرەبەگ و شێخ و سەرۆک خێڵەکان دەردەچن کە ساڵانێکە بە ئاشکرا بەھەموو شێوازێک خێڵایەتی و عەشرەتگەری زیندوو بەھێزدەکرێتەوەو پارەیەکی زۆریش بۆ ئەو مەبەستە خەرج دەکرێت.

٤- لەباری ئابوریەوە لە دژی بەرژەوەندیی دانیشتوانە، ئەگەرچی بەشێوازێک لە دەستوریشدا دەقێکی بۆ نووسرابێ، بێگومان سامانە سورشتیەکان بەپێی دەستور مافی ھەموو گەلانی عێراقە. بەڕێگەی ئەو ھەریمانە دادپەروەری لە دابەشکردنی سامانەکانی وڵاتدا، بەتایبەتی لە نەوت و گازدا بەدینایەت.

ئاشکرایە کە ھەندی لایەنی دەسەڵات دەربارەی ئەم مەسەلەیە لەئاستی لێپسراویەتیدانین و، لە راستیدا ھەرپارێزگایەک بەناوی ھەرێمەوە دەسەڵات بەسەر نەوت وگازو سامانەکانی دیکەی ئەو ھەرێمەدا دەگرن و، کوردستان تەنانەت لە داھاتی ناوچە دابڕاوەکانی خۆشی بێبەش دەکەن، جا ئەگەر وانییه‌ با ناوچە دابڕاوەکان بگێڕدرێنەوە سەر ھەرێمی کوردستان و ئیتر خۆیان چۆنیان بوێ با وا بکەن!

٥ - نیازو مەبەستی کردنی پارێزگایەکان بە "ھەرێمەکان" لە دژی حزبەکان و ژیانی حزبایەتیە. دەیانەوێ کارێکی وابکەن لە توانای ھیچ حزبێکی دیموکراتی و پێشکەوتنخوازو نەتەوەو نیشتیمانپەروەردا نەبێ لەوڵاتی عێراقی عەرەبیدا دەسەڵاتی ھەبێت و بەڕێگەی پارچە پارچەکردن لەو ھەرێمانەدا تایەفەگەرو سەلەفی و رەگەزپەرست و شوڤینی و کۆنەپارێزان دەسەڵاتداربن.

جێگەی داخە ھەندێ لایەنیش بەتایبەتی لە کوردستاندا بەربەرەکانیی حزبایەتیان کردۆتە بەرنامەی خۆیان، دەیانەوی گەلی کوردستان لەسەرکردایەتی و خەباتی حزبەکان، واتە لە حزب وەک ئامڕازێکی خەبات بێبەش بکەن و لەمەشدا ھەندێ لایەنی سەلبیی و سیاسەتی چەوت و لەبەرچاوی جەماوەرکەوتنی ھەندێ بواری حزبایەتی دەکەنە مۆڵەت بۆ ریسواکردنی ژیانی حزبایەتی بەگشتی.

جاروبار ئەوەشیان پێباشە پارێزگایەکان بکرێنە ھەرێم، تەنانەت پارێزگایەکانی ئێستای ھەرێمی کوردستان، کە ئەمە لە راستیدا دەبێتە دابەشکردنێکی نوێی خاکی کوردستان، لەکاتێکدا ئاوات و خواستی گەلەکەمان و ئامانجی خەباتی، یەکگرتنەوەی چوارپارچەکەی کوردستانە وەک مافێکی ئاسایی و رەوای خۆی.

٦- ولایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، بەپێی ستراتیژیی خۆی نایەوی دەوڵەتێکی یەکگرتووی بەھێز لە ناوچەی رۆژھەڵاتی ناوەڕاست و ناوچەکانیتردا بمێنێتەوە، بۆیە مەبەستێتی لەسەر بنەمایەکی تایەفەگەری، عێراق بکات بەسێبەشەوە، شیعەو سونی و کورد، لەکاتێکدا راست نییەو لەپای چی عەرەبی عێراق، لەسەر بنەمای تایەفەگەری لێک جودا بکرێنەوەو، ھەروا راست نییه‌ کوردستان بخرێتە پاڵ ئەم دابەشکردنە تایەفەگەری و ئاینزایە، چونکە کورد نەتەوەیەکی جیاوازەو لەسەر خاکی نیشتیمانی خۆیدا دەژی کە کوردستانەو بەدەستی ئیمپریالیزم دابەشکراوەو، بەشێک نییە، نە لە خاکی نیشتیمانی عەرەب کە خاوەنی (٢٢) دەوڵەتەو، نەلەخاکی عێراقی پێشوو کە باشووری کوردستانی پێوە لکێندراوەو، مافی بڕیاردانی چارەنووسی خۆی ھەیە بەدەستی خۆی، بە جیابوونەوەو دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆیەوە، وێڕای مافی یەکێتیی نەتەوەیی. ئەم مافەش ئیتر ئێستا بۆ پەیڕەوکردن دەشێت و دەبێ کەرکوک و ناوچەدابڕاوەکان بخرێنەوە سەر ھەرێمی کوردستان.

نەیاران و دوژمنانی کوردستان بۆیە ئەمە ناکەن چونکە ئەمە لە راستیدا پێکھێنانی دەوڵەتی سەربەخۆ لە باشووری کوردستان ئاسانتر دەکات وکەسیش ناتوانێ لاف و گەزافی ئەوە لێبدات کە گوایە ھەرێم یەکێتیی عێراقی تێکداوەو لەسەر بنەمایەکی تایەفەگەری جیابۆتەوە.

بۆیە لەو باوەڕەداین کە کردنی پارێزگایەکان بە ھەرێم لە بەرژەوەندیی گەلی کوردستانمان نییه‌.

رێگەچارەی قەیرانی سیاسیی ئیستای عێراق بە دوورکەوتنەوەدەبی لە سیاسەت و خولیای تایەفەگەری و، بە پێکھێنانی حکومەتێک دەبێ کە دووربێ لە گەندەڵی و لە ھەموو جیاوازکاریەکی ئاینی و ئاینزایی و نەتەوەیی و لەسەر بنەمای ھاونیشتیمانیی یەکسان و حکومەتی یاساو پاراستنی مافەکانی مرۆڤ و پاراستنی یەکێتیی خاکی عێراق و، باوەڕبوون بەمافی بڕیاردانی چارەنووسی گەلی کوردستان و پەیڕەوکردنی ئەو مافە بەکردەوە لەرێگەی ئازادی و سەربەخۆیی گەلی کوردستان لەناو قەوارەی نیشتیمانی باشووری کوردستاندا کە رۆڵەکانی سەربەھەموو ئاین وئاینزاکان و نەتەوەکان بە یەکسانی و شادبوون بە مافە رەواکانیان لە سایەی رژێمێکی دیموکراتی و پێشکەوتوودا بژین.

ماڵپه‌ڕی جه‌‌لال ده‌باغ