|
٦\٤\٢٠١١
خەتەنەکردنى
مێینە.
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان
پێشه‌کیی.
بەرلەوەى هەر ژنێک یان بگرە هەر پیاوێک لە کوردستان توانیبێتى قسەى
تێروتەسەل لەمبارەوەیە بکا (دیارە مەبەستم لە وتار نییه بە تەنها
بەڵکو لێکۆڵینەوەى ورد و دەرئەنجامى ئه‌رێنییشیه‌تی لە هەمانکاتدا)
ئەمن وەک ژنێک کە دیاردەکە زیاتر پەیوەستە بە (ژنبوون)ەوە، نزیکەى دوو
ساڵێک دەبێ خەریکى لێکۆڵینەوەم لەم دیاردە نامرۆڤانەیە، بە تایبەت کە
بینیم لەم قۆناغە زۆر گرنگ و هەستیارەدا لە ناو کۆمەڵگاى کوردیدا لەگەڵ
مانەوەى ئەم نەرێتە کەچى یاسایەک نییه رێ بەم نەریتە دوا کەوتوو و بێ
ئەرزش و پڕ مەترسییه بگرێ کە گومانى تێدا نییه زیانەکانى هەمیشە
زیاتر بووە لە بەرامبەر ئەو بڕە قازانجەى کە لە سەردەمى کۆمەڵگاى
خێڵەکیى کۆن، وەک پایەیەک بۆ بەرزڕاگرتنى مەرامە نامرۆییەکانى دەسەڵاتى
پیاوسالاریی...
بە بێ ئەوەى هیچ دەزگایەکى پێوەندیدار یان رێکخراو و ناوەندێکى پەیوەست
بەم مەسەلەیە پشتگیرییم بکا، تەنانەت سەیرم لەوە دێ چەند رۆژێک بەر لە
هاتنى رۆژى جیهانى رووبەڕووبوونەوەى توندوتیژیى، لەبەر ناونیشانى
دەزگایەکە، کە دیاربوو رێک په‌یوەست بوو بە رووبەڕوونەوەى دیاردەى
توندوتیژیی په‌یوه‌ندییم کرد و داوامکرد کە ئەو لێکۆڵینەوەیەى
لەمبارەیەوە سازمکردووە بەڵکو لەم رۆژەدا وەک په‌رتووکێکی دیارى بۆ
قوربانیانى ئەم دیاردەیە بە چاپى بگەیەنن... هەم وەک سوودگەیاندن بە
خودى ژن کە بێگومان خودى ژن قوربانیەکى راستەوخۆى ئەم مەسەلەیە هەم بە
پیاویش کە قوربانى پلە دووى ئەم دیاردە قێزەونەیە کە زۆرجار لەبەر درک
نەکردن بە رادەى ترسناکی ئەم دیاردەیە، لێ داخەکەم تا نووکە خۆى بەدەر
لە بازنەى قوربانیی ئەم دیاردەیە دەزانێ...
ئەو بەڕێزەى لە په‌یوه‌ندییه‌کم له‌گه‌ڵیدا زۆر بە فەرامۆشیی وەڵامى
دایەوە...، وەک ئەوەى بڵێى کە جەنابى شوێنێکى زۆر حیزبى داگیرکردبێ و
کارى ئەو تەنها حیزبایەتى فرۆشتن بێ وادیاربوو، من پێیم گوت ئاخر بەڕێز
ئەم لێکۆڵینەوەیەکى ئاسایی نییه من لەوێدا پشتم بە داتاو سەرچاوەى
هەمە جۆر بەستووە بۆ ئێوە چالاکیەکى گرنگە لەم ڕۆژەدا وەک فڵانە
ناوەندى رووبەرووبونەوەى توندوتیژیی هەڵوێستتان هەبێ و تاوێکیش
دەرفەتتان دەبێ لەو قاڵبە سواوە بچنە دەرەوە تەنها هوتاف بدەن و
لەشاشەى تیڤییه‌کان وەک میوانێکى نابه‌رپرس نا پێوەست بە مەسەلەکەوە
بانگ بکرێن و نەشتوانن لە دیاردەیەکى ئاوەهادا تەنانەت جەخت لە
ناوەندەکانى بڕیاردان بکەنەوە کە یاسایەک بۆ بنبڕکردنى ئەم دیاردە
ناشارستانییه بڕیاربدا...
بەهەر حاڵ من دواى ئەم هەڵوێستە نابه‌رپرسانه‌یه سوورتر بووم لەسەر
ئەوەى زیاتر لێکۆڵینەوەکە فروانتر بکەم و زێدەتر بەشوێن سەرچاوەى
مێژوویى و مەیدانیشدا بگەڕێم...، هەرچەندى ئەوکات لێکۆڵینەوەکەم لە
قۆناغى کۆتایییدا دەبوو لێ هەموو نەخشە ڕێژیەکەم سەرلەنوژەنڕا
هەڵوەشاندەوە تەنانەت تا ئەو رادەیەى لە قاڵبى لێکۆڵینەوە دەرچوو و
بگرە وەک ووتارێکى زۆر درێژى لێهات و دووبارە نەخشەڕێژیم بۆ کردەوە...،
بۆیە بەم جۆرە زۆر درەنگ کەوتم لە بڵاوکردنەوەى، ئێستا بە رووخسەتى
ماڵپەڕى ئەمڕۆ، دەمەوێ کەم کەمە لێرەدا لەم گۆشە هەفتانەیەدا بەش بەش
بڵاوى بکەمەوەو کارکردنیشم لەناو لێکۆڵینەوەکەدا بەردەوامە...، چونکى
بەرلەوەى فەتواکەى مامۆستاى بەڕێز زەڵمى لەمبارەیەوە دەربچێت، کارى خۆم
کردبوو و لە ڕووى ئاینیەوە پشتم بە فەتواکەى شێخى ئەزهەر بەستبوو، ئەمە
جگە لەوەى مامۆستایەکى ئاینى هەڵوێستى جوامێرانەى نواندبوو بەماوەیەکى
زۆر بەرلە مامۆستا زەڵمى قسەى لەسەر قەدەغەکردنى ئەم دیاردەیە کردبوو
بەوەى: لەڕووى ئاینیشەوە بەپێى سەرچاوەکان خەتەنەکردن ئەرک نییه و
پێویستە یەکێتى زانایان بە فەتواکەى دا بچێتەوە و قەدەغەى بکا...
بفەرموون لەگەڵ هەندێک لە لایەنەکانى
لێکۆڵینەوەکە:
- به‌شی یه‌که‌م -
(خەتەنەکردنى مێینە) دیاردەیەکى نامرۆڤانەى بەربڵاوە لە کۆمەڵگا
پاشکەوتووەکان*، لێکردنەوە
لەبەشێکى هەرە گرنگى ئەندامى زاوزێى مێینەیە...
بۆیە بە مەبەستى رێگرتن لەم دیاردە دڕندانە و ناشارستانییه چەندین
ڕێکخراوى نێودەوڵەتى تایبەت بە مافەکانى مرۆڤ و تەندروستى جیهانى
هاتوونەتە مەیدانى هەوڵ و کۆشش بۆ بنبڕکردنى ئەم دیاردە قێزەونە دەکەن.
لەم ڕێکخراوانەیش : "UN" - "UNICEF" - "UNIFEM"-
"Terre des Femmes" -"TARGET"**.
خەتەنەکردن چیە:
خەتەنە کردنى مێینە بە زمانى ئینگلیزى "female
genital mutilation"ى بۆ بەکاردەبەن و بە
"FGM" هێما دەکرێ، به بڕینى زاوزێى مێینە
(الاعضاء التناسلیة للانثی) ناودەبرێ (Female
genital Cutting) یان (FGC).
ئەمەش بریتى یە لە کردارى بڕینى میتکە یا قیتکە
(clitoris)، بەشێکى یان هەموو لچى گەورە و بچووکى ئەندامى
دەرەکى زاوزێى مێیینە (قوز Labien).
هەردوو ڕێکخراوى تەندروستى جیهانى و ئامنیستى نێودەوڵەتى پێداگرى
لەوەدەکەن، کە پێویستە چەمکى (شێواندنى ئەندامى زاوزێى مێینە - تشویه
الاعضاء التناسلیة للاناث) بۆ ئەم کردەوە نامرۆڤانەیە بەکارببردرێ...
چونکە دواجار ئەم کردارە هیچ بەرەنجامێکى پۆزەتیڤى تەندروستى و مرۆیی
لێناکەوێتەوە جگە لە زەرەر و زیانى گەورە...
ڕێکخراوى ئامینستى نێودەوڵەتى ئەوە دەردەخات کە زیاتر لە
(130) ملیۆن ژن لەجیهان ئەندامى زاوزێیان شێوێنراوەو بگرە
ساڵانەیش دوو ملیۆن ژن ده‌چنه سەر کۆى ئەم ڕێژەیە دەبن و بەشێوەیەکى
سەرەکى لەسەر ئاستى هەمووجیهان لە وڵاتانى ئەفریقیا ئەم دیاردەیە
پەیڕەودەکرێ.
نەخشەیەک ئاماژە بە بڵاوبونەوەى ئەم دیاردەیە
دەکا.***
میژووى سەرهەڵدانى:
مێژوویەکى کۆن و ناڕۆشنى هەیە، بۆیە لە ارەى مێژووى بڵاوبوونەوە و
پەرەسەندنى ئەم دیاردە نامرۆڤانەیە لێکۆلەران راى جیاوازیان هەیە،
دیارە ئەگەر ئاوڕێک لەدیرۆکى بەرایی بەشەرییەت بدەینەوە دەبینین
پەیامبەر (ئیبراهیم) یەکەمین کردارى خەتەنەکردن، لە تەمەنى هه‌شتا
ساڵیدا بە دەقێکى قورئانى لەسەر جێبەجێکراوە...، بۆیە ئەو وەک یەکەمین
مرۆڤ لە مێژووى بەشەرییەتدا هەژمار دەکرێ ئەم کردارەى بەسەر خۆیدا بە
تەنها نەک ژنەکانى پێڕەو کردبێ. چونکە لەمبارەیەوە شتێکى روون نابینین.
دواتر یەهودییه‌کان و پاشانیش فیرعەونییه‌کان بە شێوازێکى زۆر
نامرۆییانە، جگە لە پیاوان لەسەر ژنانیش پێڕەویان کردووەو بە رادەیەک
هەموو ئەندامى زاوزێى مێینەیان لێکردۆتەوە، بە شێوەیەک کونێکى زۆر
بچوکیان بۆ میز و خوێنى مانگانە هێشۆتەوە...، ئیدى ئەم نەرێتە سواوەش
هێدى هێدى بەرەو ناوچەکانى ژێر دەسەڵاتى فیرعەونییه‌کان لە میسرەوە بۆ
ووڵاتانى ئەفریقیا بە گشتى پەلى هاویشتووە بڵاو بۆتەوە...، ئەم جۆرە
خەتەنەکردنە ناماقوڵەش کە لۆژیک و عەقڵى دروست قه‌بووڵى ناکا پێى
گوترا: (خفاض الفرعونى) تاوەکو ئێستاشى لەگەڵ بێ مومارەسەى ئەم جۆرە
خەتەنەکردنە نامرۆڤانەیە لە زۆربەى وڵاتانى پاشکەوتووى ئەفریقیا دەکرت
کە نزیکەى 28 - 30 وڵاتێک دەبن...
بۆیە هەندێ لە لێکۆلەران بە دروستى تەشەنەسەندنى ئەم دیاردەیە (ختان
الاناث) دەگەڕێننەوە بۆ سەردەمى فیرعەونییه‌کان و هەندێکى تریش
دەیگەڕێننەوە بۆ سەردەمى کۆیلایەتى و بتپه‌رستیی...، لەوانە: (د.
سه‌لیم ئه‌لعه‌وا، د. نه‌وال ئه‌لسه‌عداوی) و هتد...من پێم وایە : ئەم
نووسەرە بەڕێزە عەرەبانە بە حوکمى ئینتیمایان بۆ نەتەوە و خاک و
ره‌سه‌ن و ره‌چه‌ڵه‌کی خۆیان کە دیارە ئەگەر هەڵە نەبم فیرعەونیین*.
ئەم بابەتە بۆ بەر لەسەردەمى فیرعەونییه‌کان دەگەڕێننەوە... بۆ ئەم
مەبەستەش سەرچاوەى دروست زۆر کەم و دەگمه‌نە...
هەندێک واى بۆ دەچن لە پشت ئەم دیاردە دێرینەوە هۆکارى ئاینیی پێویست
هەبن، هەندێکى دیکەیش دەیگەڕێننەوە بۆ هۆکارى کۆمەڵایەتى و باوکسالاریی
و نەزانیی و دواکەوتوویى...، جا سەیرەکە لەوەدایە هەر یەک لە
لایەنگرانى ئەم …هۆکارانە بە هەمان بەڵگەى دیارکراوى هەمان ستراکتورەوە
بە شێوازێک لە شێوازەکان رەتکراوەتەوە و هەموو بەڵگەکانیش لەبەردەستن،
ئەگەر مرۆڤ بیەوێ بە تەواویی تێیان بگا...، کەچى ئەوەى زیاتر هانیدام
سووربم لەسەر ئەم لێکۆڵینەوەیە، دوورەپەرێزیی کۆمەڵگاى کوردى لە
رەتکردنەوەى ئەم کلتوورە نامرۆیى بیانییه و پەیڕەوەکردنى بە رێژەیەکى
زۆر لە ناوچەى نیشتەجێبوونەکانیدا، ئەمە جگە لەوەى کۆمەڵگاى عەرەبیش تا
ئاستى پێویست نەیتوانیوه بە قەد لێکۆلەرانى وڵاتان و رێکخراوانى
بیانیی و نێودەوڵەتى بچێتە بنج و بناوانى ئەم دیاردە توندوتیژە
نامرۆڤانەیەوە، لە راده‌ربڕین و قسەکردن لەسەر ئەم مەسەلە زۆر گرنگ و
هەنووکەییە کە کۆمەلگاى کوردیش بە گشتى و بەتایبەت رەگەزى مێیینە،
قوربانییه‌کى راستەوخۆى مێژینەن بە دەست ئەم دیاردە ناشارستانییه‌وە لێ
لە هەمانکاتیشدا تەماشاکارێکى ئاسایین ....
___________________________________
*
مەبەست لە دواکەوتن، تێنەگەیشتنى ئەو جۆرە
کۆمەڵگایانەیە لە ژن و بەکەمتر ئەژمارکردنى لە بەراوردى رەگەزەکەى تر،
چونکە لەوانەیە هەندێ لەو کۆمەڵگایانە لە هونەرکاریی و بیناسازییدا
کارامە بووبن، بە تایبەت شارستانیەتى میسرییه‌کان زۆر ئاشنایە بە
دیرۆکى مرۆڤایه‌تى.
**
ڕێکخراوى وادى.
***
(البیانات مبنیة علی تقدیرات غیر
مۆکدة).(ویکیپیدیا).
ماڵپه‌ڕی ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان
|
