١٦\٨\٢٠١٤

جەنگ لە کوێوە دێ؟

هیوا رەسول       

ئاسانترین و نابەرپرسیاریترین وەڵام بە پرسیارى جەنگ لە کوێوە دێ ئەوەیە، کە تەنیا و تەنیا دوژمنەکان و جیهانی دەرەوە بە هۆکارى تەقینەوەى ناکۆکییەکان، بۆ ئاستى فیشەک بەیەکدییەوەنان تێبگەین. ڕاستە دوژمنان هەمیشە و هەردەم لەودیو پەنجەرەکانەوە وەستاون و بۆنە جۆراوجۆرەکان بە ماڵەکانمانەوە دەکەن. ڕاستە ئەوان لەودیو دەرگاکانەوە سەرقاڵى پیلانڕێژیی و ئاژاوەگێڕین خۆئامادەکردنن، ئەوان بەردەوام خەریکى کردنەوەى دەرگا و پەنجەرەکانن بۆ هاتنەناوەوە. بۆ جێبەجێکردنى پیلانە هەمیشەییەکانیان، ڕاستە ئێمە لە ناو کۆمەڵیک هاوکێشەى سیاسى ناوەکیی ناوچەیی و نێودەوڵەتیى ئێگجار ئاڵۆزدا دەژین، بەڵام بە بۆچوونى من، جەنگ لە جیهانی ئێمەدا چەند لە دەرەوەڕاو لە ڕێى دوژمنانەوە دێ، ئەوەندەش لە ناوەوە بونیادى ژینگەیەکى کۆمەڵایەتى و سیاسى و هزریی و رەوشتیی و فەرهەنگیی و دەروونیی هەیە، کە نەک دژى مۆتیفی دەرەکییانە کار ناکات و هەوڵى پەکخستنى نادەن، بەڵکو بە پێچەوانەوە توانا و زەمینەیەکى لەباریان بۆ دەرەخسێنن.

ناهاوسەنگیی سیاسى عێراق و بە دیارکراویی، لە دواى کشانەوەى هێزەکانى ئەمەریکا لە ناوچەکە و دروستبوونى عێراقێکى ئێرانى، پێویستى بە کۆمەلێک پلانى سیاسى و ئامانجدار هەبوو لە ناوجەکە، بەتایبەتیش ئەو پلانە ناوخۆیى و ناوچەییەی ئەو دوایانەى ڕۆژهەلاتى ناوەڕاست پێدا گوزەرى کرد.

قەتیسبوونى ململانێیە سیاسیەکانى هێزى زلهێزەکان لە ڕۆژهەلاتى ناوین، بیرى سیاسیەکانى بە ئاقارێکدا برت. بۆ بڵاوەپێکردنى ئامانج و بەرژەوەندییەکانیان لە رۆژهەلاتى ناوەراست، ئەویش دروستکردنى پیلانێکى تۆکمە لە ڕێگاى دروستکردنى گرووپێک، بۆ کەم کردنەوەى هێزانێکى سیاسى کە ئەیانەوێت عێراق هەنگاو بە ئاراستەی دیکتاتۆریەت ببا.

هۆکارگەلێکى زۆرى سیاسى واى لەوڵاتانى رۆژهەڵاتى ناوین و زلهێزان کرد، بیر لە سیاسەتێکى دامرکانەوەى ئامانجدار بکرێتەوە لە عێراق بۆ مانەوەى هەموو پێکهاتە جیاوازەکان، و خستنە ناو گێژاوى جەنگى تیرۆرەوە. واتا لەم پێودانگەوە کوردستان شەرى ڕۆژهەلاتى و ئەوروپاى بکات، لاوازى سەرۆکى ئەنجومەنى نوێنەرانى عێراق نورى مالکى،لە ماوەى دەسەڵاتیدا. کە نەیتوانى عێراق بە ئاقارێکدا بەرێت بۆ پێکەوە ژیانى هەموو ئایدیا جیاوازەکان. نەیتوانى لە سیاسەتەکانیدا وەک هاوپەیمانێکى باش مامەڵە لەگەڵ سیاسەتەکانى ئەمەریکادا بکات، لە ئاست ناوخۆیى و ناوچەیی و جیهانیدا. درک پێکردنێکى تەواو بە سیاسەتەکانى نورى مالکى وەک داربەدەستیک و پشتیوانێکى بەهێزى ئێران بۆ پێکانى نەیارەکانى لە عێراق و ڕۆژهەڵات.

ئەنجامى ئەو ناهاوسەنگیەى لە عێراقدا ڕوویدا.حکومەتى هەرێمى کوردستانى بەو ڕێگا تەموومژاویەدا برد، بیر لە شەریکە هاوبەشێکى بکاتەوە بۆ زیاتر و زیاتر دەستکەوتى مادى لەڕێگاى فرۆشتنى سامانى نەتەوەییەوە،بێ گوێپێدانە هۆکارە نەرێنییەکانی ئەو رێکەوتنە کە دوا جار ئەبنە کۆتوبەندێک و ئەدرێت لە گەردەنى هەموو تاکێکى کورد.

هۆکارگەلێکى زۆرى سیاسەتە هەڵەکانى کورد لەسەر مێزى گفتوگۆکان، بۆ گەڕانەوەى ناوچە کێشە لەسەرەکان، دواجار کۆى گشتى هەموو هەوڵە لەمێژینەیەکانى کورد، کورت کرانەوە بۆ بەرژەوەندیی کەسیی و حیزبیی.

سیاسیەکانى کورد بە هزرى سیاسیانەى خۆیان بارتەقاى هەموو هەڵەکانیان، نەوتیان بۆ کورد کردە دیارى، و بەدیارى بۆ وڵاتانى جیهانیان نارد.

هاتنى گرووپى داعش لەم دوایانە، دیارى بەخشێکى زلهێزەکان بوو بۆ هەر یەکە لە شیعە و سونە و کورد. هۆکارەکانى هاتنى گرووپى داعش بۆ عێراق زۆر بە کورتى، کەمبوونەوەى هەژموونى سیاسەتەکانى شیعە لە عێراق، و زلهێزە ڕۆژهەڵاتیەکەى کە ئێرانە. بەئاگاهاتنەوەى سونەى عێراقى لەسیاسەتەکانى شیعە و بێ نرخکردنى سونە وەک دیاردەیەکى قێزەون و نامۆ بە کۆى کۆمەڵگاى مرۆفایەتى، بۆ کوردیش بەئاگاهاتنەوەبوو لە سیاسەتەکانى لە رووى ناوخۆى و ناوچەییەوە.
 

hiwarasulahmad@gmail.com