چمکێک لە خەمەکانی نووسین.

فەریدوون سامان

سەرەنجامى خوێندنەوەم بۆ ئەزموونى شاعیرانى دیکە ئەوە فێربووم کە لە پرۆسەی نووسیندا بە تایبەتیش نووسینى شیعر، جۆرێک لە بەرپرسیاریەتیە، واتا گەرەکە شاعیر ئەو دەقە شیعرییەى بەرهەمى دەهێنێ و دەیخاتە بەرچاوى خوێنەران، بەرهەمێکى شیعرى تەواو و چڕو پڕ بێ بەگشت خەسڵەتە هونەرییەکانى نووسینى شیعر، واتا لە ستراکتۆرى شیعرەکەدا رەگەزى زمانە هونەرییەکە (زمانە نا باوەکەى شیعر) کە قسەکردن و تێڕامانە بۆ دروستکردنى تێورێکى نوێى شیعرى و هەر ئەوەشە دەبینین کە زۆر جار لە کورتە چیرۆکێک یا رۆمانێکدا ئەم زمانە شیعرییە بەدى دەکرێ، دورخستنەوەى گشت گرێ و ئاڵوزییەکانى زمانى شاعیرە کە سەربارى قوڵى و چڕیی تێڕامانەکانى شاعیر، گەرەکە زمانى دەقەکە رەوان و پاراو و هونەرى بێ، بەو کۆدو سیمبولانەی کە شاعیر لەو دەقەدا بەرجەستەی دەکات و لەسەر بنەمای ئەو بۆچوونەش دەقە شیعرییەکە پەیوەستە بە ئاوەزى شیعرى تەواو. مامەڵە کردنێکى هونەرکارانە لەگەڵ خەیاڵ و وێنە شیعرییەکان و بەگەڕخستنى ئەوسیمبولانەى کە شاعیر وەک کۆدێکى تایبەت بە خۆى بەکارى دێنێ و ئێستاتیکاکارانەش مامەڵە لەگەڵ وێنە شیعرییەکان دەکات .دواتر ئاوەزى شیعرى قسەکەر و دواندنى نەستى خوێنەران و وروژاندنى خەیاڵیان کە سەرەنجام لەژێر تەئسیرى ئاوەزى شیعرى دەوروبەردا وەک رەگاژۆیەکى مێژوویی یان رەهەندەکانی رابردووی بۆ شیعر، دەقێک بەرهەم دێنێ، کە ناسنامەى خودى شاعیرەکەیە، هەروەها میتا ئێستاتیکای شیعر و رەهەندە فەلسەفیەکانى کە پەیوەستن بە زمان و ئاماژەو خەیاڵگەى شاعیرەوە.

لێرەدا بێگومان رەهەندى فەلسەفە دەبێتە گەوهەرى شیعرەکە، هەموو ئەمانەش وێنەیەکى شیعرى یان چەند وێنەیەکى شیعرى دروست دەکەن کە لەدید و زەینى خوێنەراندا بە زیندوویی دەمێننەوە، چونکە هەر دەقێکى شیعرى موجەرد بوو لە و هەموو خەسڵەتانەی هونەری شیعرى، بەراى من دەقێکى ئیفلیج دروست دەبێت، بەتەواو کردنى ئەم رەگەزە هونەرییانەش بەها ئێستاتیکیەکانى شیعر بەرجەستە دەبن ، لەبەگەڕخستنى هەر فیگەرێکى سیمبولى کە هەڵگرى ناسنامەى خودى شاعیرەکەیە، واتا دیسان گەرەکە شاعیر ناسنامەى شیعرى و ئەزموونى تایبەت بە خۆى هەبێ کە خوێنەران بە سانایی لە ئەزموونى شاعیرانى دیکەى جیا بکەنەوە، هەموو ئەمانەش پەیوەندییان بە زۆری و کەمى بەرهەمى شاعیرەوە نیە . با ئێمە قسە لەسەر نووسین یان دەقى شیعر بکەین، گرنگ نیە تۆى شاعیر خاوەنى چەند کۆشیعرو دیوانى شیعرى .گرنگ ئەوەیە چەند دەقى شیعرى تەواو داهێنەرانەت بەرهەم هێناوە، هەر ئەمانەشە وایان کردووە شاعیرە بە ئەزموونەکان بە چەند شیعرێکى نەمر بناسرێنەوە، دەقە شیعریەکانى دیکەیان کەمتر رۆشناییان بخرێتەسەر، دەکرێ ئاماژە بەچەند شیعرێکى داهێنەرانەى چەند شاعیرێکى کورد وبیانى بکەین، کە لەرووى پراکتیکیەوە ئەم بۆچوونەیان لەسەر جێبە جێدەکرێ، بۆیە من جیاواز لەگەڵ ئەزموونى شاعیرانى دیکە پەلە ناکەم لە نووسین وبڵاوکردنەوە، تەنانەت ئەگەر زۆر ناچار نەبم هەر نانووسم، بەراستی نووسین لاى من نە وەزیفەیەکى حزبییە، نە سیاسی، نە پەیامێکى ئایدۆلۆژی هەیە نە کۆمەڵایەتى، بەڵکو رەنگدانەوەى کۆژانەکانى ناخ و ئاوەزو نەستى منە.

بۆیەش کە من دەمەوێ دەقێکى شیعرى بنووسم بێ زۆر لە خۆکردن، نەستم فەرمانڕەوا بێ بەسەر ئاوەزو هەستمدا، لە دەستنووسى دەقێکى شیعرى نوێمدا هەوڵ دەدەم بەشێنەیی پاکنووسى بکەمەوە و مامەڵەیەکى هونەرى لەگەڵ وشەو زاراوەو وێنە شیعرییەکان بکەم، سەهرە وەردى دەڵى ((کلما اتسعت الرۆیە چاقت العبارە)) واتا هەرچەند تێڕوانین فراوان بوو، دەربڕین تەنگتر دەبێتەوە، ئەم بۆچوونە جوان و فەلسەفیە دەمێکە وای لێکردووم لە نووسینى شیعردا پێداچوونەوە بە هەموو شتێک بکەم، چونکە دڵنیام خۆ دووبارەکردنەوەو جوینەوەو کۆپى کردنى ئەزمونى شاعیرانى دیکە هەروەک پێشتر هەندێ لە شاعیرانى بەهرەمەند کردوویانە، لە رووى راگەیاندن و هەندێ جار رەخنەى رۆژنامەوانى ریکلامى چاکیان بۆ کراوە، سەبارەت بەو جۆرە کارەشیان بوونەتە رەقەمێک و ناوێکی گەورە کۆمەڵێک دەروێشی نووسین دوایان کەوتوون و لە لایەن بەرپرسانی حزب و حکومەتیشەوە سەخاوەتمەندانە پاداشت دەکرێن، من ئەمە نەبەداهێنان و نەبە ئەزموون دەزانم، دواجار ئەزموونى داهێنانى شاعیرێک، دەبێ ئەزموونى خودى ئەم شاعیرە بێ نەک کەسانى دیکە.

لەبارەى (شیعرى ئاسایی)پێم وایە کە شتێک نیە بەناوى شیعرى ئاسایی، بەڵکو شیعرى هونەرى و ناهونەرى هەیە، شیعرى داهێنراو و ناداهێنراو هەیە، شیعرى باش و خەراپ هەیە، هەروەکو چۆن شاعیرى باش وشاعیری خەراپ هەیە، ئەوەى کە من قسەى لەسەر دەکەم کە پێشتریش لەچەند وتارێک و دیمانەیەکدا ئاماژەم بۆ کردووە، شیعرى نوێ، شیعرى نوێخواز، شیعرى داهێنراو ،ئەو تێکستە شیعرییە هونەرییە کە لە رووى ستراکتۆرى نووسین و داڕشتنەوە هەڵگرى ئەو مەرجە هونەرییانەن کە لە زمانێکى هونەرى ناباو ى شیعرییدا بەرجەستە دەبن، هەروەها لە رووى تەکنیکى نووسینەوە ئەندازەکارانە مامەڵەیان لەگەڵدا دەکرێت کە فیگەرەکانى رەمز، وێنە، خەیاڵ ،بەگەڕخستنى کەرستەکانى دیکەى وەک بابەتگەلى ئەفسانەو داستان و هتد ... لەو دەقە شیعرییەدا دەبینرێن، دەشکرێ ئەو دەقە شیعرییەى موجەرەد بێ لەو خەیاڵ و فەنتازیایە واتا شاعیر بۆ خۆى رووداواەکانى ناو دەقە شیعریەکە (باواقیعیش بن) دەکارێ بیکاتە ئەفسانە و خەیاڵگەرانە کارى تیدا بکات.

دواجار شیعر ژانرێکە ناکرێ پۆلبەندى بکرێ بەوەى کە ئاسایی و یا نائاساییە، نازانم بەم جۆرە قەسەکردن لەسەر شیعر ناهەقیەک لە ئاستى ئەزمونى شاعیرێک دەکرێ ئەگینا هەوڵدان بۆ تاقیکردنەوەى ئەزموونى شاعیرانى دیکە وەک نووسینى شیعرە مۆبایل و پۆستەرە شیعرو نیگارە شیعر با هەولێکى داهێنەرانەش بێ، بەڵام جگە لە لاسایی کردنەوەى کارى شاعیرانى تر پێم وایە گوزارشت لە ئەزموونى خودى ئەو شاعیرە ناکات، شاعیرێک خۆى لە قەرەى ئەو جۆرە ئەزموونە بدات ، بەڵام ئەگەر ئەو جۆرە ئەزموونکردنە داهێنەرانە نەبێ و ئیزافەیەک نەبێ لەسەر ئەزموونى خۆى باشتر وایە خۆى لەم هەوڵە ناکامە نەدات، هەڵبەت پێشتریش بەلاسایی کردنەوى هەوڵ وئەزموونى شاعیرانى بیانی هەندێ لە شاعیرانى کورد ئەم ئەزموونە شیعریەییان تاقیکردەوە، بەڵام چەندە سەرکەوتوو بوون یان نەبوون، ئەمەشیان بۆ رای لێکۆڵەران و رەخنەگران دەمێنێتەوە، سەبارەت بە هەندێ هۆکار لەوانەش پرۆسەى وەرگێران و کاریگەرى میدیاوە دیاردەیەک هاتە ناو ئەدەبیاتى کوردییەوە، نووسەراانى کورد جا سەبارەت بە هەرهۆکارێک بێ هەوڵیان داوە و ویستویانە لاسایی ئەم تێزە بکەنەوە، پێشم وایە سەرکەوتوو نەبوون، بۆ نمونە ئەگەر بهاتایە ئیشیان لەسەر کەلەپورو شیعرى کلاسیکى کوردى کرد بووا ، رام وایە زۆر سەرکەوتووتر دەبوون، مەبەستم ئەوەش نیە کە شاعیرانى کورد بێن جارێکى تر غەزەل و شیعرى کلاسیک بنووسنەوە ، نەخێر نا، بەڵکو ئەو هونەرکاری و چڕى و قوڵییەى لە ئەزموونى شاعیرانى کلاسیک هەبووە ، مخابن کەمتر لەناو شاعیرانى هاوچەرخ بەدى دەکرێت.مەگەر هەوڵی چەند شاعیرێکی داهێنەرنەبێ.

کەناڵە میدیایەکانى ئێمە بە رادیۆ و تەلەفزیۆن و رۆژنامە و گۆڤارەکان وەک هەوڵێک بۆ ریکلام و پرۆپاگەندە کردن تا رادەیەک دەتوانن لە ماوەیەکى زەمەنى کورت و دیار کراودا وا لە خوێنەرو جەماوەرى ئەدەب و شیعر بکەن ئاشنا بن بە کتێب و بەرهەمى شاعیرێک، خوێنەریش هان بدەن بۆ ئەوى پەنا ببەنە بەر کڕین و خوێندنەوەى بەرهەمى ئەوجۆرە شاعیرانە، بە دەگمەن شاعیرانى کارامەو داهێنەرلەو کایەدا سودمەند دەبن،کە مخابن لە پاڵ ئەو شاعیرانە داهێنەرانەش زۆرجار شاعیرى ئاسایی و شاعیرى خەراپ و کەمئەزمون ریکلامیان بۆ دەکرێ، تەنانەت جەماوەرو خوێنەرانیش تا رادەیەکى باش بەو ئەزموونە خەراپ و ناکامڵە ئاشناو پەروەردە دەکرێن، تا ئەو ئاستەى کە ئێستا نوخبەیەک لە خوێنەرانى خەراپ دروست بوونە کە هەرئەوەندە لە شیعر دەگەن، کە شیعر بریتی بێ لە وروژاندنی کەف و کوڵی سۆزێکی ئیرۆتیکی و هات وهاواری سیاسی و جنێودان بە فلان حزب و فلان سەرکردەو لە هەمان کاتیشدا ریاو درۆ کردن و ماستاو کردن بۆ ئەم و ئەو، مخابن لەسایەى ئەو جۆرە کۆڕو سیمینارە پروپاگەندە ئامێزانە بە ناوى فیستیڤاڵى شیعرى لاوان و قوتابیان و ژنان وخەڵاتکردنی بێ سەرو بەری ئەم و ئەو ... هەڵبەت من تاسەر ئێسقان بڕوام بەتواناو داهێنانی ئەو توێژانە هەیە ، بەڵام ئێستاکە لەناو ئەو فەوزایەی کەناوی نراوە کایەی رۆشنبیری کوردی و تەنانەت ساڵانە بەناوی سازدانی جۆرەها فیستڤال (کە لە حەقیقەتدا ئاماجێکی سیاسی لەپشتە) بە دەگمەن تۆ دەقێکى شیعرى باش نابیستى و ناخوێنیەوە، ئەم دیاردەیە نە هاندانە نە دەست گرتن ، بەڵکو زیاتر دیاردەیەکى بەناو رۆشنبیری حزبى و سیاسى سەقەتە ، کە خەڵکانی نەشارەزا سەرپەرشتی دەکەن و بەرێوەی دەبەن ، دواجار خوێنەرانى جدیان لێ دەتەکێتەوە، لە هەمان کاتدا نەوەیەک دروست دەبێ یان باشتر وایە بڵێم دروست بووە تاقەتى ئەوەى نیە بە دووی شیعرى باش و داهێنراو بگەڕێ و نەوەیەک کە هەستى خوێندنەوەى بۆ دەقێکى ئیستاتیکى و بە تێڕوانینێکى ئارکۆلۆژیانە غایب بووە و هەوڵى ئەوە نادات دەقێکى باش لە خەراپ جوێ بکاتەوە.

ئەمە کارەساتە ئەم دەزگاو کەناڵانانە دەیکەن، بێ گومان کاریگەرى نەگەتیڤیان لەسەر رەوتى شیعرى کوردىو رەوشی رۆشنبیری کوردی بە گشتی هەیە و دەبێ، دواجاریش شیعرى هونەرى کەمتر لەو کەناڵانانە جێگایان دەبێتەوە ، بۆ نموونە ئەوەندەى کار بۆ شیعرى تەهریج و حەماسى یان شیعرى لیریکى دەکرێ، لەگەڵ رێزم بۆ شیعرى لیریکى کە ژانرێَکى گرنگى شیعرە، بەڵام لەو بوارەشدا شاعیرانى ئێمە ئەزموونێکى دەوڵەمەندیان نیە و نەیان توانیوە گوڕێکى نوێخوازانە بە شیعرى لیریکى نوآ ببەخشن، ئەگەر تەماشای ئەزموونى هەندێ لەو شاعیرە لیریکانەى بیست ساڵێک لەو پێشیان بکرێ، دەبینین بە تواناترو داهێنەرتر بوون، بەڵام ئێستا بە ناوى شیعرى سۆزداری یان سیاسى و کۆمەڵایەتى و .... بەرهەمى سادە پێشکەش بە خوێنەران دەکەن، لە رێى سیدى و کاسێتەوە لە بازارەکاندا بڵاوى دەکەنەوە، بۆیە ئەگەر من وەک و پێویست لەو بوارەدا کارم بۆ نەکراوە و بەسەر نەکراومەتەوە دیارە ئەوە لە بێ تاقەتى و تەمبەڵى خۆم نەبووە، لەراستیدا تا ئاستێک دووچاری جۆرێک لە ئیحبات و نیگەرانی هاتووم ، بەڵام خۆم لەو دیاردە نەگەتیڤانە پاراستوە، رێزى ئەزموونى نووسینى خۆم گرتووە، چونکە من نامەوێ شیعرێک بەرهەم بهێنم لە ئاستى شیعرەکانى رابردووم نزمتر بێ، تەنانەت زۆر جار وام لێ هاتووە بەخۆم بڵێم ئیدى بەسە نانووسم، کە ئیدى شیعر نانووسم ئەمەش بەراى من کۆتایی مێژوو نیە، بۆیە ناکرێ شاعیرى داهێنەر لەرێى ئەم جۆرە ریکلام کردنەوە پردێکى تێگەیشتن لە نێوان خۆی و خوێنەرانى دروست بکات، رەنگە ریکلام لە رووى ماددیەوە خزمەت بە نووسەرێک بکات، کتێبى جوانى بۆ چاپ بکرێت و رەوانەى دەرەوەى وڵات بکرێت، بەڵام ئەو شاعیرە چەند خۆشبەختە لەوەى کە داهێنەرە... ئەمەیان شتێکى دیکەیە.

ئەو نووسین و وتارانەى کە بە ناوى لێکۆڵینەوى رەخنەیی لەسەر شیعرەکانم نووسراون هەڵبەت هەیانە تا رادەیەکى باش و دوورلە زمانى سۆزو ستایش کردن شرۆڤەیان لەسەر توخمە هونەرییەکانى شیعرەکانم کردووە وەک ئاماژەکردن بە وێنەى شیعرى و رەمزیەت و زمانى شیعرو بەهاى ئیستاتیکیەکانى، هەروەها هەندێ نووسینیش لەسەر مەسەلە سیاسى و نەتەوایەتیەکان وەک ئەنفال و جینۆساید و هتد... نووسراون دوور لە سۆزو پەیوەندى شەخسى و بێ لایەنەنانە لەسەر شیعرەکانیان نووسیوم تا رادەیەکیش خۆشحاڵ بووم بە نووسینى ئەم جۆرە خوێندنەوە رەخنەگرییانە، بەڵام لەهەمان کاتیشدا هەندێک نووسەر بێ ئەوەى خوێندنەوەى قوڵیان بۆ ئەزموونى من و شیعرەکانم هەبووبێ، یان لەژێر کاریگەرى راو بۆچوونى نووسەرانى دیکە لەگۆشەیەکدا یان لە ستونێکدا ئەو هەوڵە شیعریانەى منیان بە کەم زانیوە، تەنانەت هەندێ نووسەری نەخۆش بەرپێنەشیان لێداوم و سەرئێشەی زۆریان بۆ دروستکردووم کە رەفتارەکانیان هیچی لەرەفتاری پۆلیسەکان بەعس کەمتر نەبووەو هیچ لایەن و کەسێکیش داکۆکی لێنەکردووم.

هەڵبەت ئەم نووسەرانە ئازادن لەوەى چى دەڵێن و چى دەنووسن.پێشم وایە ئەمە چونکە من تەنها کاری نووسینم هەڵبژاردووە نەک کارێکی دیکە بۆی بەرای من ئەمە دیاردەیەکى سروشتى و ئاساییە کە هەموو کەسێک تۆى قبوڵ نەبێ ئێستاو پێشتریش ئەمە لەگەڵ نووسەران و شاعیرانى دیکەش کراوە، تەنانەت کە ئێستا بڕیارم داوە سەرجەم ئەو نووسین و وتارانەى کە لەسەر شیعرەکانم نووسراون لە دووتوێى کتێبکدا چاپ بکەم ، دواتر هەر هەموویان بڵاودەکەمەوە تەنانەت کاتێ داوام لە یەکێک لەو بەڕێزانە کرد کە وتم لە رۆژنامەیەکدا شتێکت لەسەر شیعرێکم نووسیى بوو، هەرچەند بۆچوونەکانت سلبى بوون، بەڵام من دووبارە لەو کتێبەدا بڵاوى دەکەمەوە، لەوەڵامدا وتى من ئێستاکە هەمان بۆچوونى جارانم نەماوە و بە نیازیشم وتارێکى باشت لەسەربنووسم، من گوتم تۆ ئازادى لەوەى چۆن گوزارشت لە بۆچوونەکانى خۆت دەکەى مەرج نیە هەرنووسینێکى رەخنەییش ستایش و پێداهەڵگەتن بێ، دەبا جارێک نووسینیکى خەراپیش لە دژى ئێمە بنووسرێت .بەڵام با رەخنەیەکی شرۆڤەیی بێ نەک پێوەری باش و خەراپ.

هەڵبەت نووسەریش هەبووە لە کاتى خۆیدا بە جوانى لەسەر دەقێکى شیعرى منى نووسیوە، بەڵام ئێستا نکۆڵى لە نووسینەکەى خۆى دەکات، من پێشتریش لەبارەى رەخنەو رەخنەى شیعرى کوردى قسەم کردووە دواجار هەستم کردووە زۆر لە رەخنەگرانى ئێمەش رەخنە قبوڵ ناکەن، بەڵام ئەوە تا رادەیەک مایەى نیگەرانى من بووە رەفتارى هەندێ لەو بە ناو رۆشنبیرە بە دەسەڵاتانە بووە کە بریارى موسبەقیان هەبووە لەوەى کە بە مەبەست من لەپەراوێزدا بنێم و نەک هەر بە نهێنى بەڵکو بە ئاشکراش دژایەتیم بکەن.هەر بۆیە دەتوانم بڵێم نەک هەر ودەزگا رۆشنبیری و کەناڵە میدیاییەکان وەکو ریکلام خزمەتیان نەکردووم بەلکو دژایەتیشیان کردووم ، هەڵبەت شیعر بەرلەوەى لەژێر فاکتەرى سیاسى و کۆمەڵایەتیەکان بێ، کاریگەرى فاکتی ناوەو خودى مرۆڤە، دیارە هەر مرۆڤێکیش کەم تا زۆر هەڵگرى کۆمەڵێک خەم و کۆژانى مرۆڤانەى خۆیەتى کە سەرنجامى ژیانکردنى ئەم هەموو کاریگەرییە دەرەکیى و ناوەکیانە دەبنە هۆکار بۆ ئەوەى مرۆڤێکى شاعیر بتوانێت گوزارشت لە خۆى ودەورو بەرو کۆمەڵگاکەى بکات، ئاراستەکردنى شیعرێک بۆ توێًژێک لە جەماوەر ناچارت دەکات بە زمانى ئەوان بنووسیت، هەوڵ بدەی لە ئاستى هونەرى و داهێنانى شیعرەکە سادە بکەیتەوە، هەربۆیەش ئەو شیعرە هونەرییانەى دەنووسرێن لاى خەڵک (نەک خوێنەران) کەمتر پێشوازیان لێ دەکرێ.

بەرامبەر بەوەش تا ئێستا لە ئەدەبیاتى کوردیدا ئەو دەقە شیعریانەى بۆ کۆمەڵانى خەڵک دەنووسرێن بە گەرمى پێشوازیان لێ کراوە، چونکە هێشتا ئێمەى کورد کێشەى سیاسى و نەتەوەییمان هەیە، ئەو جۆرە شیعرانەش شیعرى حەماسى و کۆژانى هاوبەشی خەڵکن، بەڵگەیەکى دیکەش ئەزمونى شیعرى حەماسى و لیریکییە، کە خەڵک بە گەرمى پێشوازیان لێ دەکەن لەسەر ئاستى رادیۆ و تەلەفزیۆنەکاندا ئەم شاعیرانە زێتر ناسراون، بەڵام ئەو شاعیرانەى خۆمان ئاسایی کە هەوڵ دەدەین شیعرى هونەرى بنووسین مامەڵەیەکى ئێستاتیکى لەگەڵ دەقدا بکەین، تەنانەت وەکو پێویست خودى ئیلیەتى رەخنەگرانیش ئاوڕێکى شرۆڤەکارانەیان لێ نەداوینەتەوە، من زۆرجار لاى هاورێکانم ئاماژەم بەوە کردوە ئێمە مانان ئەگەر بەزمانێکى دیکەى غەیرەکوردى شیعرمان نوسیبوا ، حسابێکى جیاوازمان بۆ دەکرا وەلێ مەخابن لاى رۆشنبیرانى ئێمە (کە ناڵێم زۆربەیان نەخۆشن و پێویستیان بە چارەسەرى دەرونى هەیە) جۆرێک لە ئیرەیی و ریاکارى هەیە، ئەو شاعیرە داهێنەرانەى کە پرۆژەیەکى شیعرى داهێنەرانەیان هەیە ، هەمیشە بە تەنها دەمێننەوە، ئەگەر چى ئایندە هەر بۆ شیعرى داهێنەرە.

سەفەرى من لەگەڵ خوێندنەوە لە رووى زەمەنەوە سنورى زۆرى بڕیوە، بەتایبەتیش ئەدەبیاتى وڵاتانى دەوروبەر، وێڕاى شیعرى کوردى، من چێژێکى زۆر لە شیعرى فارسى و عەرەبى وەردەگرم، ئاگادارى پرۆسەکانى داهێنانى ئەو شاعیرانەم هەرلەرێى ئەو زمانانەش ئاگادارى شیعرو ئەدەبیاتى بیانیم، قەناعەتیشم وایە زێدى رەسەنى شیعریش رۆژهەڵاتە نەک رۆژ ئاوا، هەروەک چۆن زێدى ئایین و ئەفسانەکانیش هەر رۆژهەڵات بووە ، ئەگەر چى نوسەران و بیرمەندانى رۆژئاوا ژیرانە توانیویانە سود لە سەرچاوە روحی و مەعریفیانەی رۆژهەڵاتی بێ خاوەن وەربگرن و لە شاکارە ئەدەیەکانیاندا بەگەڕى بخەن و شاکارى گەورەش پێشکەش بە ئەدەبیاتى جیهانى بکەن، هەربۆیەش من خۆم بە رێبوارێکى وێڵى ئەم رێگایە دەزانم و هەمیشە لەسەفەردام و سەرگەردانى سەفەرێکى جاویدانەم، سەفەرێک کە هەمیشە وێستگەکان جێدەهێڵێ و لە وێستگەیەکى تایبەتدا ئارام ناگرێت، نیشتمانى ئەدەب و هونەرو مەعریفە نەسنورى هەیەوە نەزاڵگە و نەڤیزەو پاسپۆرتیش، رێبوارێکى عاشق لە رێى زمان و خوێندنەوە سەفەرى ئەو نیشتمانە دەکا. خوێنەرانێک هەن هەمیشە لێم دەپرسن کە مامەڵەکردن لەگەڵ عیشقدا، جگە لە ئەزموونکردنی، پێویستیی بە چییی هەیە؟ ئەگەر شکست هۆکارێک بێ بۆ ئەوەی ئێمە لە رێی شیعردا خەیاڵاتی پترمان هەبێ و جیهانبینیمان فراوانتر بێ، ئەی چییی دەبێ بە هۆکار تا لە نووسیندا تاکڕەهەندانە بنووسین،ئەگەر یەکێک لە ڕەهەندەکان عیشق بێ - چەمکی عیشق لێرەدا مەبەست کورتکردنەوە نییە لە نێوان دوو ئینساندا، بەڵکو بە مانا فراوانەکەی بەکارهاتووە - ؟

بۆ وەڵامی ئەو هەموو پرسیارانە دەڵێم عیشق هەر تەنها زاراوەیەک نییە کە لە چەند دەقێکى شیعرەکانمدا بەرجەستە بووبن ، بەڵکو لە سەرلەبەرى شیعرەکانمدا بوونێکى نەمرو زیندویان هەیە، عیشق واتا بەخشینە بە ژیان و بەردەوام بوونە لە راگرتنى ئەو پارسەنگەى کە ژیان وێڕای بۆشاییەکى بێهودە هیچى تر نیە ، عیشق رووناکییە، هەڵکردنى مۆمێکى ئەزەلیە لەساڵرۆژو ساڵوەگەرى هەموو بۆنەیەکدا نۆژەن دەبێتەوەو تاریکایی دەروون رادەماڵێ ، پرۆسەى شیعر داهێنانى مەزن پێشکەش دەکات، گەرەکە لەکەش و سروتێکى عاشقانەى رەهادا هەمیشە خۆمانى بۆ ساز بدەین، تا چەند تاوێکی تر چەند هەنگاوێکی تر لە تارمایی مەرگ دوور کەوینەوە.

بۆیە عیشق لاى من پاکبوونەوەى روحە لەو ئالودەیەى کە دەوروبەرو پەروەردەى سەقەتى سیاسى و کۆمەڵایەتى وتەنانەت خێزانیش کە تاکى ئێمە بەهەڵە لەو چەمکە تێیگەیشتوون وغەریزییانە پراکتیزەى دەکەن و نازانن چۆن دارو درەخت و گیاو کانى و بنارو شاخ و بەردو زیخەڵانیان خۆش بوێ، سەرجەم پێکهاتەکانى سروشت و مرۆڤەکانى دەوروبەریان خۆش بوێ، تا ئاستى ئەوەى کە لە پێناو ئەم عیشقە سەرمەدیەدا قوربانى بە بەها پیرۆزەکانى ژیان بدەن ، لێرەدا ژن تەنها کاراکتەرێکە لە پرۆسەى عیشقدا، نەک هەموو شتێک، زۆر لە خوێنەرى شیعرەکانى من وا هەست دەکەن کاتێک کە من لەسەر عیشق دەدوێم هەرتەنها مەبەستم ئیرۆتیکای ژنەو بەس، نا وانیە، بەڵآ ژن بەشێکى گرنگە لە ژیانى مرۆڤ ، نەک گشتى، ئەو ژنەش هەندێ جارهەر تەنها یارنیە، هاورێ نیە، رەنگە دایک بێ، مرۆڤێکە لە خەیاڵ و هەست و نەستى منی شاعیردا بوونى هەمیشەیی هەیە، عاشقێکى میسالى، بێگەرد لە ریاو فێڵ و دزێوى، عاشقێکە، میهرەبان و جوان، ڕەنگە ئەو سیفەتانەى کە من دەیخەمە پاڵى لەتەنها تاکە کەسێکدا بەرجەستە نەبن، ئەو عیشقە سۆفیگەریانەیە کە من پێى نەگەیشتووم، مەحاڵیشە پێى بگەین و لەم سەردەمە بتوانین پراکتیزەى بەها جوانەکانی عیشق بکەین، چونکە ئێستا تا رادەیەکى زۆر سەردەمى رۆمانسیەت و لیریکیەت کاڵ بۆتەوە و بەسەر چووە خەریکە تەکنەلۆژیاو بە میتاڵ بوونى پێداویستیەکانى ژیان دامان دەهاڕن.

دواجاریش ئەزموون کردنى ئەم جۆرە عیشقە نەک هەر مەحاڵە ، بەڵکو دەبێتە مایەى ئەوەى کە دەوروبەر وەک مرۆڤێکى نا ئاسایی مامەڵە لەگەڵ خودى عاشق بکەن، ڕەنگە ئەمە بۆ مەسەلە سیاسیەکانیش هەر وا بێ، ئێمە رۆژگارێک دەروێشانە لەگەڵ سیاسەتدا تا رادەى قوربانیدان کارمان دەکرد ئەو ساش لاى زۆرێک لە خەڵکى ئێمە کارێکى رۆمانسیانەو سەرەرۆیانەو شێتانە بوو ، بەڵام سەرەنجام بۆ منى عاشق بەو هەموو موفرەداتە پیرۆزانەش جگە لە بێ ئومێدییەک بەرهەمێکى دیکەى نەبوو، هەڵبەتە هەر ئەم بێ ئومێدی و شکستانەش دواجار جۆرێک لە ئومێدى پێ بەخشیوم کە بەردەوام بم لە نووسین، کارکردنم لەسەر چەمکەکانى عیشق و مەرگ و ژیان و جوانیەکانى سروشت و مرۆڤ تەنها واتایەکی ماقوڵن بۆ ژیانی من ، بۆیەش ئەگەر بە ئومێدەوە لە ژیان بڕوانینن، واتە ژیان بە عیشقەوە جوان دەکەین ، ئەم هۆکارانانەن جیهانبینى مرۆڤ فراوان دەکەن، یەکێک لەو رەهەندانەش عیشقە، ئەم چەمکە تەنها کورت کردنەوە نیە لە پەیوەندییەکى ئۆرگانێکى نێوان دوو مرۆڤ، دواجار عیشق هەوێن و سروشى شیعرە ، عیشق تاکە سەرماییەى شاعیری راستەقینەیە، هەر عیشقیشە بۆتە داینەمۆى نووسینى شیعر.

faraydunsaman@yahoo.com