٢٥\١٢\٢٠١٦

چیڕۆک شوێنی لە چیڕۆکدا.

بەنگین پیرۆت    

چیرۆک ;شوێن;ی لەکوێی هزردایە چیرۆکنوس خوێنەر ئاوێتەی ڕامان دەکات؟ چی وا دەکات خوێنەر لەخوێندنەوەی چیرۆکدا، هێندەی شوێن لەزەین دا پایەکانی دەچەقێ، کارەکتەر و ڕوداو شوێن پێیان لەسەر زەمینی هۆش ئاسەواریان نیە؟

شوێن لەچیرۆکدا، گەڕەک و جادە و قەرەباڵغی و دەنگ و گڕە و هۆڕنی سەیارە و..هتد.. جاری وایە بەبێ ئەوەی چیرۆکنوس بەخۆی بزانێ چ گرنگیەکی بەشوێن داوە، شوێن لەشوێنی چیرۆکدا شوێنی هەیە.

لای خوێنەر، شوێن پێگەیەکی گرنگی هەیە لەگەڕانەوە بۆ ڕابردو و دروستکردنی خەیاڵیش، بەفۆڕمێکی تر، شوێن کەرستەیەکی گرنگی دروستکردنی پێگەی چیرۆک و چیرۆکی سەرنج ڕاکێش و کێشکردنی خوێنەر بۆ ناو چیرۆک و، بەکورتی چێژی شوێن بەرکەوتنی لەگەڵ خوێنەر، بەتایبەتی خوێنەری پەناهەندە، وەک ئەو بارانە وایە بەر وشکای زەوییەکی تینوو دەکەوێت.

خەوتن لەناو سەیارە و ڕۆچون بەناخی یادەوەری و خەو بینین بەجۆرە شوێنێک کە بەخەیاڵیش نایەتە بیرمانەوە و چاڵ و قۆڵتی جادە و دەنگ و گڕەگڕی ئەگزۆزی پاس و ژاوەژاوی دور و نزیکی خەڵک، وا لەخوێنەر دەکات، لەبری جارێک چەند جار چیرۆکەکانی چیرۆکنوس بخوێنێتەوە، بەخۆی نیە لەخۆی دەپرسێ ئاخۆ کەس هەیە لەسەر زەوی، یادەوەری لەشوێنێک نەبێت؟

خوێندنەوەی چیرۆکی چیرۆکنوس و گوێگرتن لەحیکاتی حیکات خوان، لەخەیاڵدانی دنیای من دوو جیهانبینی لێک جیاوازن، یەکەمیان گوێی چاوەکان و دووەمیان گوێی گوێییەکان، بەرکەوتن لەگەڵ هزرمان دروست دەکات، من خوێندنەوەی چیرۆکم لەگێڕانەوەی حیکات پێ خۆشترە، هۆکەشی ئەوەیە بەر لەگێڕانەوەی چیرۆک لەدەمی حیکات خوان، کتێب چیرۆکی بۆ من گێڕاوەتەوە.

لای خوێنەر خوێندنەوەی چیرۆک بەچێژ و گرنترە یان چیرۆکی ڕاستەقینەی چیرۆکنوس؟ پێم وایە بۆ چێژی خوێنەر، هەردوکیان دوانەیەکی لێک گرێدراون، نە چیرۆک بێ چیرۆکنوس دروست دەبێت، نە چیرۆکنوس بێ چیرۆک، چیرۆکی پێ دەنوسرێت.

کاتێک چیرۆکنوس دەچێتە بەردەم کاغەز و قەڵەم بەدەستەوە دەگرێت، پێش ئەوەی چیرۆک بنوسێتەوە، چ چیرۆکێک بنوسێت و چۆن بنوسێت و بۆ کێ بنوسێت، بۆخۆی چیرۆکێکە، بەڵام بۆ ئەوەی بنوسێت دەبێ شتێک بنوسێت، ئەگەر هیچ نەنوسێت، چیرۆک مەرگی خەیاڵی چیرۆکنوس دەنوسێتەوە، چونکە ئەوە خۆیەتی بۆتە چیرۆک تا چیرۆک. خۆ ئەگەر گەیشت بەخاڵێک، چیرۆکی ئەوانیتر لەبری خۆی دەبن بەکارەکتەری چیرۆک و چیرۆکی ئەوان دەنوسێتەوە.

دەمەوێت لەسەر چیرۆکی چیرۆکنوسێک قسە بکەم ڕاستەوخۆ بەر بەچیرۆکی ژیانی چیرۆکنوس نەکەوم. وەک باسمان کرد بۆمن جیاوازی نێوان چیرۆک و چرۆکی چیرۆکنوس نیە و دوانەی لێک دانەبڕاون.

چیرۆک نوسێکی گەنج، لەکوردیەوە چیرۆکەکانی وەرگێڕدراون بۆ سەر زمانی بەعەرەبی، چیرۆکەکانی خوێنەر وا لێدەکات هەست بکات ئەوە خۆیەتی یادەوەری خۆی بۆ خۆی دەگێڕێتەوە تا محمود نەجمەدین چیرۆکی نوسیبێتەوە ئێمە چاوەڕوانی گۆدۆ بووین کەچی جەمیل هات چیرۆکێکە دۆخێکی غەمناک شوێن پێی قوڵ لەناخی خوێنەر بەجێدەهێڵێت، تراژیدیایەکی کۆمیدی وا لەخوێنەر دەکات بەگریانەوە پێ بکەنێت.

چواردە ساڵ زیندانی، بیرکردنەوە لەگەڕانەوە جەمیل هەراسان دەکات و شیرینی هاوسەریشی وای دەزانی جەمیل گۆدۆکەی بیکێتە هەرگیز نایەتەوە.

ئەم چیرۆکە کۆمیدیە تراژیدیای هەزاران جەمیلی ئەم وڵاتەیە، لەهەشتاکانی سەدەی ڕابردو جەنگی نێوان عێڕاق و ئێران ژیانی لەهەزاران شیرین تاڵکرد.

چیرۆکەکانی چیرۆکنوس، وا لەخوێنەر دەکات لەئاستیاندا بوەستێت، هەر وشەیەکیان دەیان مانای هەیە، هەر ڕستەیەک سەدان خوێندنەوە هەڵدەگرێ.

کە چیرۆکەکانی محمود نەجمەدین دەخوێنیتەوە، چیرۆکەکانی عەزیز نەسین ناخمان دەسمێ، محمودەکەی ئێمە وەک نەسینەکەی تورکان شۆڕبۆتەوە بەقوڵای دەردە کۆمەڵاتیەکانی کۆمەڵگەدا ئەوەی نایبینین یان لەبینینی چاو پۆشی دەکەین، ئەو بەساتیر نقورجێکی بەئازاریان تێدەسرەوێنێ.

چیرۆکەکانی ئەم چیرۆکنوسە پڕە لەو پرسیارانەی لەوەڵام دانەوەیان گرێ کوێرەی وشک هەیە، ئەو بە فرە ڕۆشنبیریەکی زۆرەوە، یان دەیان کاتەوە یاخود دەست لەیاسا و نەزمی کۆمەڵایەتی کۆمەڵگە وەردەدات و هەڵیان دەوەشێنێ.

جا بەڕاستی چیرۆکنوس دەبێ ڕۆشنبیر بێت، دەبێ لەبری پەرلەمان و حکومەت و دادگاکان بیر بکاتەوە، لەبری هەمووان ببێتە پزیشکی کۆمەڵگە دەست نیشانی نەخۆشیەکان بکات چارەسەریان بدۆزێتەوە، ناکرێ چاوەڕوانی سیاسەتی سیاسیەکی نەخۆش بین، ناکرێ بوەستین ئاخۆ سیاسیەکان چیان پێیە و چی دەکەن، دەبێ چیرۆکی چیرۆکنوس ڕۆشنبیر و ڕۆشەنگەری ئەوانیش بێت، چونکە زمانی چیرۆک نوسین زمانی گەلە، زمانی گەلیش ئەدەبە.

دواجار دەمەوێ بڵێم لەو جۆرە چیرۆکانە وەڕەز بووم لەنیوەی ڕێگا زمانی لەگوتن دەکەوێت و لەچیرۆک ناچن لەچیرۆکی ڕیز کردنی وشە دەچن.

ئۆخەی لەچیرۆکەکانی محمودەکەی کوردان وەک نەسینەکەی تورکان، لەم خەوشە بێ بەریە و بەخوێندنەوەی چیرۆکەکانی ئەم چیرۆکنوسە وونە، بۆمان دەردەکەوێت چیرۆکی کوردی، هەنگاوێکی تر لەژیانی ئەدەبی چووەتە پێش.

ماڵپەڕی بەنگین پیرۆت