|
١٤\١١\٢٠١٠
ناساندنی
پەرتووک:
جۆرنالیزم.
ھەڵۆ بەرزنجەیی
نووسینی: ساقی بارزانی
بڵاوکراوەی دەزگای ئاراس ٢٠١٠
 یەکێ
لەو دیاردانەی بەزەقی لە مەیدانی رۆشنبیریی و بازاڕی کوردستاندا تا بێت
ناشیرین و ئەتک دەکرێت ، بواری رۆژنامەگەرییە. ئەمڕۆ جگەلەوەی بەشی
ھەرە زۆری ئەوانەی چوونەتە ئەم مەیدانەوە ناشی و بێئاگا و دوور لە
زانیارین بەرانبەر بەم ئەرکە گەورە و پیرۆزە و ھەر بۆ خۆدەرخستن و
خۆژێنی و وەک مۆدە ئەم پیشەیان ھەڵبژاردووە ، ھەمان کات کاریگەرییە
نەرێتییەکانی ژینگەی حیزبایەتی و پەیوەندییە ئالۆزەکانی واقیعی
کوردستان رۆڵێکی بەرچاوتر لەم کایەدا دەگێڕن.
کورد وا پتر لە سەد ساڵە بە کاری رۆژنامەگەرییەوە خەریکە ، ئەزمونێکی
دورودرێژی لەم پیشەیەدا پەیدا کردووە ، کەچی کتێبخانەی کوردی ھەتا
ھەنووکەش بێبەشە لە سەرچاوە و ژێدەرێکی زانیاری لەمەڕ رۆژنامەگەرییەوە.
دەشێ ئەمەش ھۆکارێکی دیکەی گەورەی ئەو شپرزەیی و وێڵبوونەی نەوەی نوێ
بێت ، ئەوانەی ئارەزوومەندی رۆژنامەگەرین.
پلەی خوێندن و پەروەردە لە کوردستاندا نەچۆتە ئاستێکی ئەوتۆ خوێندنی
زانست و پیشەی رۆژنامەگەریی ، ئاوڕی پێویست لەم جۆرە ماددە گرنگ و
بایەخدارانە بدەنەوە.
گلەییەکی دیکە کە یەخە بە رۆشنبیرانمان دەگرێت ، فەرامۆشکردنی ئەم کایە
زۆر ھەستیار و گرنگەی رۆشنبیرییە . ئاخر ھەتا ئیمڕۆ نامیلکەیەک ،
سەرچاوەیەک بەردەست ناکەوێت ببێتە مایەی رێنوێیکردنی ئەو لەشکرە قەڵەم
بەدەستەی بەرەو ئەم مەیدانە ھاتوون.
ئیدی چەند گلەیی لەو گەڕەلاوژێ و بێسەروبەرییەی کاری رۆژنامەگەریی و
خودی رۆژنامە حیزبی و بەناو ئەھلییەکانی کوردستان ــ مەبەست باشوورە ــ
بکەین ، قسان لە کۆتایی نایەت.
ئەوەی لەم ماوەیەدا کۆتایی بەم کەماسی و پەژارەیەی خەمخۆرانی
راستەقینەی رۆژنامەگەریی کوردی ھێنا و کتێبخانەی کوردی لەو کەلێن و
ھەژارییە قوتار کرد ، ھەوڵە سەرکەوتوو و بەرھەمە تاقانە و نازدارەکەی
برای رۆژنامەنووس و بەرپرسی ماڵپەڕی ھێژای کڵاورۆژنە کاک ساقی
بەرزانییە بەناوی ( جۆرنالیزم ).
جۆرنالیزم بە میتۆدێکی زانستی و ئەکادیمی و ھەناسەی رۆژنامەنووسییەکی
بە ئەزموون و جددی و پەرۆشداری پیشەی رۆژنامەگەرییەوە نووسراوە. ئەم
بەرھەمە ھێندە بە تێر و تەسەلی و کرۆنۆلۆژیانە باس لە جۆرنالیزم و
مێژووی سەرھەڵدانی لەزەمانی پەیدابوونی کاغەز و قەڵەمەوە لە جیھان و
کوردستان دا دەکات ، دەکرێت نەک ھەر رۆژنامەنووس و رۆشنبیران سوود لەم
کارە نایابەی کاک ساقی ببینن ، دەتوانم بڵێم کارمەندێکی فەرمانگەی
تەندروستی یان کەشناسیش بۆ پیشەکەی خۆی دەتوانی وەک قسەکەر و بێژەرێک
کەڵکی لێوەر بگرێت.
بەرھەمی ناوبراو چەند تەوەرێکی گرنگ لەخۆی دەگرێت و بەسەر
مێژووی جۆرنالیزم
پێناسەی جۆرنالیزم
جۆرەکانی جۆرنالیزم
جۆرنالیزم و ئەتیک
وە کۆمەڵێ لق و پۆپی دیکە لەم تەوەرانە جیا دەبنەوە و نووسەر تێکڕایان
بە شێوەیەک لە شێوەکان بە دیاردەی رۆژنامەگەریی کوردستانەوەی
دەبەستێتەوە. لەم پنتەشەوە وەک رۆژنامەنووسێکی بەئەزموون و سەرکەوتوو
شرۆڤە و ھەڵسەنگاندنێکی بابەتییانەی باسەکان دەکات و ئەنجامگیریی بە
خوێنەر دەبەخشێت.
کاک ساقی... باس لە ھەموو جۆر و کارەکانی جۆرنالیزم دەکات ھەر لە
رۆژنامە و گۆڤار و رادیۆ و تەلەفزیونەوە تا دەگاتە پلەی گەشەکردنی کاری
رۆژنامەگەریی ئەویش ماڵپەڕی ئەلەکترونییە.
پرنسیپ و ئەرک و خەسڵەت و تایبەتمەندییەکانی جۆرنالیست و رۆژنامەی باش
دەستنیشان دەکات و وەک رەچەتەیەک دەیداتە دەست خوێنەر . تەنانەت چەندین
تایبەتمەندیمان بەرچاو دەکەوێت کە برای رۆژنامەوان بۆ رۆژنامەنووسێکی
سەرکەوتووی ریزکردووە. بەمەش خەزێنەیەکی دەوڵەمەند دەخاتە بەردەستی
ئەوانەی شەیدای کاری رۆژنامەوانین.
نووسەر ، لەتەک بڵاوکردنەوەی کۆمەڵێ وێنەی ھەستیار و ورووژێنەری
بەناوبانگی مێژوویدا ، وێنەی عومەری خاوەر و دیمەنێکی دڵتەزێنی
کارەساتی ھەڵەبجە لە دووتوێی کتێبەکەیدا بڵاودەکاتەوە ، ئەوسا بە
تێروتەسەلی باس لە بایەخ و رۆڵی پڕ مانای وێنە لە جیھانی جۆرنالیزمدا
دەکات.
دواتر بە ھۆشیارییەکی تەواوە باس لە دوو دیاردەی دیکەی کاری
رۆژنامەگەریی دەکات، کە بەباوەڕی من گرنگترین خەسڵەت و تایبەتمەندین
پەیوەست بن بەم پیشەیەوە، ئەوانیش ئەتیکی رۆژنامەوانی و لاگیریە لەم
پیشە پڕ لە بەرپرسیارێتییەدا. دیارە بێ لەبەرچاوگرتنی ئەم دوو خاڵە
یاخود بێ ئامادەیی ئەم دوو پرنسیپە ، ئەستەمە بە سەرجەم ئیشەکانی دیکە
بگووترێت جۆرنالیزم.
نووسین پیشەکی جوان و ھونەرێکی ھێژایە. گەر بێتوو مۆڕاڵ و ئەتیک بنەمای
چەسپاوی نووسین و ھەوێنی بیرکردنەوە نەبێت ، ئەوە کارەساتێک دەخوڵقێ
وەک ئەوەی ژەھر بکەیت بە قوڕگی خوێنەردا. شێواندنی رووی قەشەنگ و
ناوەڕۆکی پیرۆزی کاری رۆژنامەگەری ، تاوانێکە جێی لێخۆشبوون نییە. ھەر
لەم روانگەیەوەیە کە پرنسیپی ئەتیک دەبێت ھاوشانی ھەموو ووشە و رستەیەک
بێت ،کە رۆژنامەنووس دەینووسێ.
پرسێکی دیکەی جێی بایەخ و گرنگ سەبارەت بە کاری جۆرنالیزم ، پاراستنی
بابەتێتی و راستی باس و رووداوەکانە و جۆرنالیست نابێت خۆی بکاتە
لایەنگری ھیچ باسێک کە دەیگێڕێتەوە. دەتوانێ بیرورای سەربەستانەی خۆی
دەربڕێت ، وەلێ لاگیری لە کەس و دەسەڵات و روودا و باسێک ، دەبێتە
نیشانەی لەدەستدانی راستگۆیی پیشەکەی. ئەمەش دزێوترین نیشانەیە کە بە
رۆژنامەوانەوە دەنووسێت.
باسێکی دیکەی کارە نایابەکەی کاک ساقی رۆژنامەوان ، بەسەرکردنەوەی
مێژووی رۆژنامەرییە لەکوردستاندا و بەسەر سێ قۆناغدا دابەشی دەکات:
قۆناغی خۆناساندن
قۆناغی بەرگری
قۆناغی پاش راپەڕینی ١٩٩١
نووسەر بە ووردی ئەم قۆناغانە بەسەر دەکاتەوە و لایەن و خەسڵەتەکانیان
دەستنیشان دەکات.
کاک ساقی... ساڵانێکە سەرکەوتووانە و لێھاتووانە یەکێ لە چاکترین و
مۆدێرینترین ماڵپەڕی ئەلەکترۆنی کوردی << کڵاورۆژنە >> ی خۆشەویست
بەڕێوە دەبات. بە بڵاوکردنەوەی ئەم جۆرنالیزمەش وەک شاکارێکی دانسقە
خزمەتێکی گەورەی بە گێتی شێوێندراوی رۆژنامەوانی و پیشەی ئەتککراوی
رۆژنامەنووس لە کوردستاندا دەکات . ئەم بەرھەمە جێگەی دیاری دەبێت لە
کتێبخانەی کوردیدا و شایستەی ئەوەشە لە زانستگە و پەیمانگاکانی
کوردستاندا بخرێتە بەرنامەی خوێندنەوە. ئەم بەرھەمە لە ١٨٩ لاپەڕەی تژی
لە زانیاری و زانینی چڕ و بەسووددا کە نووسەر پشتی بە زیاتر لە ٤٤
سەرچاوەی بیانی بەستووە بڵاکراوەتەوە.
جارێکی دیکەش وێڕای دەستگووشینی کاک ساقی بۆ ئەم کارە بەپێزەی ، ھیوای
سەرکەوتن و بەردەوامی بۆ دەخوازم لە کاری ئەکادیمی بەنرخدا. ھەروەھا بۆ
کڵاورۆژنەش سەرچاوەی تەمەدرێژی لە خزمەتی جۆرنالیزمی کوردیدا دەخوازم.
١٢\١٠\٢٠١٠
ماڵپه‌ڕی هه‌ڵۆ به‌رزنجه‌یی
|
