|
٢٨\١\٢٠٢١
دەردە کوردبوون و
جلی کوردی.
هۆمەر
ئەو جوگرافیایەی کە ھەنووکە لە قامووسی
سیاسیی جیھاندا بە "ئێران"،ناودێرە،وڵاتێکی فرەنەتەوەیە کە ھەر کامە لە
نەتەوەکانی نێو ئەم جوگرافیا بەرینە،خاوەنی زمان و فەرھەنگ و مێژوویەکی
جیاواز و دەوڵەمەندن. بە درێژایی ٤٠ ساڵی ڕابردوو ،مخابن زمان و
فەرھەنگی ھەر کامە لەم نەتەوانە خاسما کورد، بەردەوام وەبەر شاڵاوی
چەوتی ئەقڵییەتێکی نەزۆک و گەمژانەی باڵادەست کەوتووە. جارێک،سووکایەتی
بە زمان دەکرێت،جارێکی دی،فەرھەنگ و کولتوور وەبەر ھێرش دەدرێت و جاری
وایشە خۆڵ لە چاوی مێژووی ئەم نەتەوانە دەکرێت؛یان بە واتایەکی
ڕاستتر،ھەوڵی شێواندن و ئاوەژووکردنی مێژووەکەیان دەدرێت. چونکە
دەستەڵات و فەرھەنگی باڵادەست ھەر لە دێر زەمانەوە ھەتا ھەنووکەیش
بەردەوام بە چاوێکی نەوی و نزم دەڕوانێتە نەتەوەکانی دی نێو ئەم
جوگرافیایە و لە ڕاستیدا ئەم فەرھەنگەیشی بۆ نێو کۆمەڵگەی ئێرانی
گوێزێتەوە و زۆرینە،ھەڵگری ھەمان بۆچوون و ڕوانگە لە ھەمبەر نەتەوەکانی
دیکەی نێو ئێراندایە.
٢- ئەم پەلامارە دژە مرۆیی و کرێتە، ھەندێک جار لە کەناڵە بە ناو "میللی"یەکانەوە
و لە لایەن ژمارەیەک میدیاکار(پێشکەشکار و بێژەر)ی نەخوێندەوار و
کاڵفامی خاوەن ئەزموونەوە ئەنجام دەگرێت کەچی بڕێک جار،ناوەند و سیما
زانستیی و ھونەریی و ڕۆشنبیرییەکان بۆ ئەم ھێرشە ناسەردەمییانە دەکار
دەگیردرێن. ڕووی ئەم چەند پەیڤە لە نوێترین ھێرشی کاڵفامانە و
ناسەردەمییانەی پێشکەشکارێکی نەخوێندەواری کەناڵێکی فەرمیی حوکوومەتە
کە "جلی نەتەوەیەک" نیشانە دەگرێت و وێڕای ڕێزی فرەوانم بۆ چینی "شڤان"،بە
جلی شوانان، ناودێری دەکات. ئەم پێشکەشکارە قسەزل و گەمژەیە کە بە
پارەی حوکوومەت،لە کەناڵی ڕەسمیی وڵاتێکەوە، فەرھەنگی نەتەوەیەک وەبەر
ھێرش دەدات، ئەوەندە نەخوێندەوارە کە سەرەڕای ئەوەی لەسەر گیرفانی
حوکوومەت بە ھەر ھەموو ئێران و بگرە دنیادا گەشت و سەفەری فرە و فرەوان
دەکات،کەچی ھێشتاکە تۆسقاڵە شارەزایەتییەکی لەسەر خۆیان گوتەنی"ئەتنە
ئێرانییەکان"نییە و سووک و ھاسان ،بە بێ ئەوەی وەبەر لێپرسینەوە و
لێپێچینەوە بکەوێت،تا دێت تریبۆنی گەورەتری دەخرێتە بەردەم. تاڵتریش
ئەوەیە کە دواتر خۆی بە کورد لە قەڵەم دەدات کە برین و دەردەکە سەد
ھێندە کاریتر و پڕزامتر دەکات. ئەم چەشنە بێڕێزیکردنە بە جلی نەتەوەی
کورد ڕاست دەمباتەوە بۆ نێوەڕاستی شەستەکانی ھەتاوی(نێوەڕاستی
ھەشتاکانی زایینی).
٣- ئەو کات،خوێندکاری کۆلیژی زانستە کۆمەڵایەتییەکان لە زانستگەی تاران
بووم. جارێکیان مامۆستای وانەی "خەسارناسیی کۆمەڵایەتی"،دوکتۆر "ڕەحمەتوڵڵا
سدیق"، تەوەری باسەکەی لەسەر چەشنەکانی گزیکاریی و لادانی کۆمەڵایەتی
لە نێو کۆمەڵگەدا بوو کە "لەبەرکردنی جلی کوردی" بە نموونەیەکی ئاشکرای
لادان لە بەھا و نۆرمە کۆمەڵایەتییەکان و بگرە تێکدانی فەرھەنگی بەناو
ئێرانی ناوزەد کرد. ئەم مامۆستای زانستگەیە کە بڕوانامەی دوکتۆرای
کۆمەڵناسی لە زانستگەی "سۆربۆن"ی پاریس وەرگرتبوو،سووک و ھاسان بەو
چەشنە کەوتە سووکایەتیکردن بە فەرھەنگی نەتەوەیەک و یەک کەسی بە
ویژدانیشت بەردیدە نەکەوت،بەرەنگاری ببێتەوە،یان بە واتایەکی
ڕاستتر،کەسی متەقی لێوە نەھات. کاتێک ئاخاوتنەکەی کۆتایی پێ ھات،ڕووم
تێ کرد و وتم: "مامۆستا دەمەوێت بۆ کۆڕ و دانیشتنی داھاتوو لەسەر
جلوبەرگی کوردی قسە بکەم". پێشوازی لە پێشنیازەکەم کرد. بۆ حەوتەی
داھاتوو دەستێک جلی کوردیم لەبەر کرد و ڕووم لە کۆلیژ نا. ھێشتا
نەگەییشتبوومە نێو حەوشە و باخچەی کۆلیژ،کە ھەر یەکە و بە ناو و
ناتۆرەیەک، بانگی دەکردم. کاتێک کۆڕەکە دەستی پێکرد،مامۆستا ڕەحمەتوڵڵا
سدیق،ڕووی لە خوێندکاران کرد و وتی: "وا دیارە ئاغەی... دەیھەوێت دیفاع
و بەرگری لە خۆی بکات،ئاغەی ... فەرموو".
سەرەتا کەوتمە ئاخاوتن لەسەر فەلسەفەی دامەزرانی کۆلیژی زانستە
کۆمەڵایەتییەکان کە بەشێکی فرەی وانەکانی تەرخانە بۆ خۆیان گوتەنی؛چاند
و فەرھەنگی ئەتنە ئێرانییەکان. وتم:"جێی داخ و کەسەری زۆرە لە
کۆلیژێکدا ناوەکەی بۆ خۆی ھاوار دەکات کە پێویستە ڕێز لە زمان و
کولتوور و مێژووی نەتەوە جیاوازەکانی نێو وڵاتێک بگیردرێت،ھەر لێرە و
لە تریبۆنی زانستگەوە سووکایەتیی و بێڕێزی بە فەرھەنگی کورد دەکرێت.
خوێندکاری نێو زانستگەکانی ئێران ئەوەندە شارەزایەتی لەسەر ھۆز و خێڵە
سوورپێستەکانی ئەمریکا ھەیە، ھەزار یەکی لەسەر خۆتان گوتەنی؛فەرھەنگ و
چاندی ئەتنە ئێرانییەکان شارەزایەتی نییە و بگرە ھەر ھیچیش نازانێت".
دواتر،کەوتمە باسکردن لەسەر تایبەتمەندییەکانی ھەر کامە لە بەش و
پارەکانی جلی کوردی و دەسکەوتیان لە وەرزە جیاوازەکانی ساڵدا. کە
کۆتاییم بە قسەکانم ھێنا،کاکی مامۆستا ئەوجار ڕووی لە خوێندکاران کرد و
وتی: "بەڕێزینە،بەڕاستی من ئەم شتانەم نەدەزانی و شارەزایەتیم لەسەر
ئەم پرسانە نەبوو. ھەر لێرە و لەبەرچاوی ھەمووان داوای لێبوردن لە
ئاغەی ... دەکەم". من عەرزم کرد،دوکتۆری ھێژا،داوای لێبوردن لە
نەتەوەیەک بکە کە من ئەندامێکی ھەرە گچکەی دێمە ئەژمار.
٤- ھەنووکە پاش گەلێک ساڵان، ئەمجارە "محەممەدجەعفەر
خوسرەوی"،پێشکەشکاری کەناڵی دووی ئێرانی، لە سەردەمێکدا کە بە چاخی
شۆڕشی تەکنۆلۆژیا و زانیاری ناودێرە،بە لەونێکی بێشەرمانە،لە شاشەی
کەناڵێکی فەرمییەوە، سووکایەتی بە جلی نەتەوەیەک دەکات. پێشکەشکاری
کەناڵی بە ناو میللی،مەیلەکییانە دەئاخفێت و بە بەرچاو بە میلیۆنان
کەسەوە،سووکایەتی بە فەرھەنگی دەوڵەمەندی نەتەوەیەکی دێرین دەکات.
ئەمە قسەی "محەممەدجەعفەر خوسرەوی"یە کە،ڕێزنان لە کەسی
بەرانبەرت،سەرەتاییترین ئەرک و ڕەوتاری کۆمەڵایەتییە و پێشکەشکار
پێویستە ڕێز لە میوان و بەردەنگی بەرنامەکەی بگرێت کەچی بۆ خۆی،ڕاست
بەپێچەوانەوە دەجووڵێتەوە و فەرھەنگی نەتەوەیەکی خودان ژیار نیشانە
دەگرێت. میوانی بەرنامەکەی گەنجێکی کورد دەبێت بە ناوی دوکتۆر "فەریبورز
عەزیزی" کە خەڵکی گوندێکی دەڤەری ھەورامان بە ناوی "زەردۆیی"یە و لە
کرماشاندا مەزن دەبێت. کاتێک پێشکەشکار پێی دەڵێت؛ئەم جلی شوانییە چییە
لەبەرت کردووە،وەرامی دەداتەوە:"ئەم جلە، یادگاری کاوەی ئاسنگەر و
ھێمای ڕزگاربوون لە ژێر چنگی ملھوڕیەتییە". جێی ئاماژەپێدانە کە
فەریبورز عەزیزی دواتر کورتە ڤیدیۆیەک لەسەر ئەم پرسە بڵاو دەکاتەوە کە
ڕاستیت گەرەکە ھیچ لە واقیعە ھەژێنەرەکە کەم ناکاتەوە.
٥- لە نێو وڵات و سیستەمێکدا زۆرینە بە ئەقڵییەتی نەتەوەی باڵادەستەوە
بار دێت و گۆش دەکرێت،مرۆ و کەسایەتی نەتەوەکانی دی، با بلیمەت و
زانستوەر و مامۆستای زانستگەیش بن،ھەمیشە بە چاوێکی نزم و نەوی سەیر
دەکرێن ھەر بۆیە پێشکەشکارێکی ناسراو بەو چەشنە بێڕێزی بە نەتەوەیەک
دەکات و ھەرگیزیش گوشارێکی بۆ سەر دروست نابێت. پێویستە ھەموومان لە
ھەمبەر ئەم بێڕێزیکردنەدا یەکدەنگ و یەکگرتوو بین و ھەڵوێستمان ھەبێت و
بە دژی سەرچاوەی سەرەکی سووکایەتیکردنەکە بوەستینەوە ئەگینا سبەی
شاڵاوی دیکەی بە دوادا دێت. کورد و کوردبوون،بۆ ھەمیشەی دیرۆک بە چقڵی
چاوی ناحەزان دەمێنێتەوە بەڵام مرۆی کورد تا کەنگێ دەبێت بەدەست ئەم
دەردە گرانەوە بتلێتەوە کەچی ویژدانە تۆپیوەکانی ناوخۆ و دەرەوە(بە ناو
ڕۆشنبیرانی ئێرانی)، متەقیان لێوە نایە و بگرە بەرانبەر بەم
بێڕیزیکردنەیش،خەنین و لە دوور و نزیکەوە،ڕمووزنانە و بەدرۆ،جاڕی
دیمۆکراسی و مافی مرۆڤ لێ دەدەن!!
h_noryawi@yahoo.com
|
