په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌ئێمهلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک

 

 

دەرکردنی پەنابەرانی ئێرانی لە عێراق بۆ چیە؟


زانا هەورامی


پرسی ئێرانیە پەنابەرەکان لە عێراق و بە تایبەتی دانیشتووانی کەمپی ئەشڕەف، تا ئەو کاتەی دەسەڵاتی عێراق بە دەست هێزەکانی فرەڕەگەزەوە بوو، هەر چەند پرسێکی لە بیرکراو بوو بەڵام لە ژێر سایەی هەبوونی هێزەکانی فرەنەتەوە و وریایی و هەوڵ و تێکۆشانی خۆیان و هاوسۆزیی خەڵکی عێراق، ئێران نەیدەتوانی بە ئارەزووی خۆی دەستیان بۆ بەرێت و هەڕەشەیان لێبکات. بەڵام ئەم رەوشە بە گواستنەوەی دەسەڵات بۆ عێراقیەکان لە یەکەمی کانونی دوهەمی ئەمساڵەوە چۆتە قۆناغێکی ترسناک کە گەر پێشی پێ نەگیرێت کارەساتێکی گەورەی لێدەکەوێتەوە.


ئێران دەیەویست و لەم ساڵانەشدا کاری زۆر بۆ کرد کە هێزەکانی ئەمریکا خێراتر لە عێراق دەربچن. ئەمەش گەرچی شکستی هێنا و رێککەوتننامە ئەمنیەکی نێوان ئەمریکا و عێراق ئیمزا کرا، بەڵام لە یەکەمی کانونی دووهەمەوە کە دەسەڵات رادەستی عێراق کرایەوە، یەکەم پلانێک کە لە عێراق و پەیوەندیدار بە رژێمی ئێران خرایە قۆناغی جێبەجێکردن، پلانی دەرکردنی پەنابەرە ئێرانیەکان و بە تایبەتی دانیشتووانی کەمپی ئەشڕەف بوو لە عێراق. پلانێک کە چەند هەفتە دواتر، عەلی خامنەیی لە کۆبوونەوە لەگەڵ سەرکۆماری عێراق پەردەی لەسەر لادا و دەرکەوت کە پلانی دەرکردنی ئێرانیە پەنابەرەکان لە عێراق لە بنەڕەتدا پلانێکی ئێرانیە کە سەپێنراوە بەسەر دەوڵەتی عێراقدا.


راستی لەبەر چی ئێران دەیەوێت ئێرانیە نەیارەکانی خۆی لە عێراق دەربکات؟ ئەمانە کە هیچ کێشەیەکیان لەگەڵ حکومەتی عێراق نەبووە و نیە. بۆ خەڵکی عێراقیش هەروەسا. کەوابێت چ بووە ئێران ئاوها تۆقاوە لە هەبوونی ئەوان و مانەوەیان لە عێراق؟


ئێرانیە نەیارەکان کە هەندێکیان بۆ ماوەی 26 ساڵە لە عێراقدا دەژین، کەسانێکن خاوەن ئەزموون دەربارەی ئەم رژێمە لە سەر خاکی خۆیاندا. زۆرێک لەوان ژمارێک لە ئەندامانی بنەماڵەکانیان لە لایەن دام و دەزگاکانی ئەم رژێمەدا ئەشکەنجە دراون و ئیعدام کراون. ئەوان خاوەن زۆرێک ئەزموونن دەربارەی رووبەڕووبوونەوە لە بەرانبەر ئەم رژێمەدا و لەمەڕ پێناسە و 30 ساڵ دەسەڵاتی ئەم رژێمەدا زانیاریی باوەڕپێکراویان هەیە و گەر ئەم ئەزموون و زانیارییانە بگوازرێتەوە بۆ خەڵکی عێراق و لایەنە سیاسیەکانی، ئەوا ئەو خەونەی کە ئێران بینیویەتی بۆ عێراق و عێراقیەکان دەڕەوێتەوە و هەموو ئەو سەرمایەگوزارییەی ئێران بەبا دەچێت. هەروەک لەم شەش ساڵەی رابردوودا، بەشێکی زۆر لەم ئەزموونانە گواستراوەتە. دەربڕینی هاوسۆزی 3 ملیۆن شیعەی عێراق و 5 ملیۆن کەس لە خەڵکی ئەم وڵاتە بۆ ئۆپۆزیسیۆنی ئێران و مەحکومکردنی دەست تێوەردانەکانی ئەم رژێمە لە کاروباری وڵاتەکەیان بەرهەمی گواستنەوەی ئەم ئەزموونانەیە کە ئەمەش بۆتە هاوبەندییەکی بەهێز لە نێوان دوو گەلی عێراق و ئێران. هاوبەندییەک کە تیایدا زۆرینەی خەڵکی عێراق لە ئاست مەترسیەکانی ئێران بەئاگان و ئۆپۆزیسیونی ئێران بە ”هاوپەیمان”ی خۆیان دەزانن و مانەوەیان وەک ”پێویستییەک” بۆ نەجاتی وڵاتەکەیان لە بەرانبەر فرەخوازییەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران. خەڵکی عێراق و لە پێشەوەی هەمووان، کورد بە پشت بەستن بەم راستییە بوو کە رێککەوتننامە ئەمنیەکەی نێوان ئەمرێکا و عێراقی واژۆ کرد.


کەوایە ئێران بۆ زاڵبوون بەسەر عێراق و چارەنووسی عێراقیەکاندا پێویستی بەمە هەیە کە ئەم ”کۆسپە”، واتا ئێرانیە نەیارەکانی خۆی لە سەر رێ لابدات تا بتوانێ هەروەک لە ئێران دەستکەوتەکانی شۆڕشی 1979ی لە خەڵک رفاند، دەستکەوتەکانی خەڵکی عێراقیش بە رێگەی دەست و پێوەندەکانیەوە بڕفێنێت و گەر تیاشیدا سەرکەوت هەنگاوی دی بنێت.


یەکەم جار کە عەبدولعەزِیز حەکیم سەرۆکایەتی یەک مانگەی ئەنجوومەنی حوکمی عێراقی بەدەست بوو لە دیسامبری 2003 بە ئەمری عەلی خامنەیی ئەوندە بە خێرایی و بە هەڵەداوان حوکمی دەرکردنی موجاهیدینی خەلقی لە ماوەی20 رۆژدا دەرکرد کە هەموو لایەک سەریان سوڕما و واقیان وڕما. ساڵ هات و ساڵ تێپەڕی و ئەوان مانەوە و مێژوو و خەڵکی عێراق بە ردێنی مەلاکانی دەسەڵاتدار لە ئێران و دەست و پێوەندەکانیان پێکەنین!


ئەمجارە و لە دوای گواستنەوەی دەسەڵات بۆ عێراقیەکان لە یەکەمی کانونی دووهەمی 2009 ئێران بە قۆستنەوەی هەلەکان، زۆر شێتانە بۆ دەرکردنی ئێرانیە نەیارەکان لە عێراق دەرکەوت کە چی دی نەیدەتوانی مانەوەی ئەوان لە عێراق قبوول بکات و هەر بۆیە بڕیاری دا بە هەر نرخێک بێت دەبێ دەربکرێن و بە رێگەی جیاجیاش هەڕەشەی لە دەوڵەتی عێراق کرد کە دەبێ کار بکات بۆ دەرکردنی دانیشتووانی کەمپی ئەشڕەف لە عێراق. بۆ ئەم مەبەستە هەموو هێز و ئیمکانیاتی خۆی خستەگەڕ و لە گوشارهێنانی هەرە ناشیرینیش سڵی نەکردەوە و بە رێگەی موەفەق روبەیعی، راوێژکاری ئاسایشی نەتەوەییەوە هەڕەشەی لێکردن کە گەر لە عێراق دەرنەچەن ”ئەوا کارێک دەکەن کە بەرگەی مانەوە لە عێراق نەگرن” (تەلەڤیزیۆنی ”ئەلفوڕات”ی ئەنجوومەنی باڵًای شۆڕشی ئیسلامی عێراق). ئەم رژێمە بۆ جێبەجێکردنی پلانەکەی، پارەیەکی زۆری خەرج کرد و بەڵێنی زۆرێک پۆست و مەقامی دا بەم و بەو. هەر بۆیە بە هەڵکەوت نیە کە موەفەق روبەیعی، کە پۆستی راوێژکاری ئاسایشی نەتەوەی بە کۆڵەوەبوو بە نایاسایی، بەمجۆرە شێتانە و بێشەرمانە بووە سەرپەرشتی بەرەوپێشبردنی ئەم پرۆژەیە و لێرە و لەوێ هەڕەشەی لە دانیشتووانی کەمپی ئەشڕەف دەکرد و وادەی کۆتاییهاتنێکی خێرای دەدا دەربارەی مانەوەیان لە عێراق. ناوبراو بە جۆرێک مامەڵەی دەکرد کە وەک بڵێی هیچ خوێنێکی عێراقی لە رەگیدا نەبێت. گۆڤاری لڤین لە ژمارە 62 لە بەرواری 1ی مارسی 2008دا نووسی: ”تەنانەت سەرۆک عەشیرەتی روبەیعی ئەوەی رەت کردەوە کە موەفەق روبەیعی سەر بە عەشیرەتی ئەوان بێت”.


سێ مانگ دواتر و لەم رۆژانەی دواییدا میدیاکان نووسیان کە لە سەر داخوازیی پەرلەمانی عێراق و رەزامەندیی سەرۆک وەزیرانی ئەم وڵاتە، موەفەق روبەیعی لەسەر کار لابرا. تەلەڤیزیۆنی ئەلعەڕەبیە رۆژی 28ی نیسان رایگەیاند: ”هەندێک دەڵێن کە پێًداگریکردنی موەفەق روبەیعی بۆ هاوکاریکردنی ئێران و بۆ گوشارهێنان بۆ سەر موجاهیدینی خەلق، خانەنشینکردنی ناوبراوی پێش خستووە”. دەوری روبەیعی لە ”هاوکاریکردنی ئێران” بووە هۆی ئەوە کە لە ئاستی ناوچەکە و جیهاندا، وەک کەسێکی ”نەفرەتبار” تەماشای بکرێت. بە لابردنی روبەیعی، پڕوپاگەندەکانی ناوبراو دژ بە پەنابەرە ئێرانیەکانی دانیشتووی کەمپی ئەشڕەف وەک بڵقی سەر ئاو تەقان و دیار نەمان. مرۆڤ دەبێ چەن پەست بێت کە بۆ مانەوە لە پۆست و مەقامدا، بەمجۆرە سنووری مرۆبوون و پرەنسیبەکان بخاتە ژێًر پێ و سیمای ”جەللاد”ێک بە خۆیەوە بگرێت. بێگومان لابردنی ناوبراو، شکستێًکی گەورەشە بۆ رژێمی ئێران.


روونە کە خەڵک و لایەنە سیاسیەکانی عێراق بۆ داکۆکیکردن لە مانەوەی ئێرانیە پەنابەرەکانی نەیاری رژێمی ئێران لە خاکی وڵاتەکەیان تەنیا نین. ئەوەتا پەرلەمانی ئەورووپاش کە نوێنەرایەتی سەدان ملیۆن کەس دەکات، لە کۆبوونەوە فەرمیەکانی خۆیدا لە ستراسبورگ لە رۆژی 23ی نیسانی 2009، بڕیارنامەیەکی گرینگی پەسند کرد دەربارەی دەستەبەرکردنی پاراستنی کەمپی ئەشڕەف، جێگوڕکێ پێًنەکردنی دانیشتووانی ئەشڕەف و دەستەبەرکردنی سەرجەم مافەکانیان بە پێی کۆنوانسیۆنی چوارەمی ژنێڤ و کۆنوانسیۆنی پەناهەندەیی 1951. لەمەودوا دەگەڕێتەوە بۆ حکومەتی عێراق چەند پابەند بێت بە خواستی گەلەکەی خۆی و ئەورووپاییەکان و یاسا نێودەوڵەتیەکان!

 

 

zanahewrami@gmail.com