١٣\٣\٢٠١١

دیکتاتۆره‌کان.. سایکۆباتین؟

که‌ژاڵ ئیسماعیل   

له‌سه‌رده‌می رژێمی ڕووخاوی ێدام حسێندا هه‌موو ئه‌مانزانی سه‌رۆکێکی دیکتاتۆرمان هه‌یه ، گه‌رچی ئه‌و خۆی به خۆشه‌ویستی گه‌ل ئه‌زانی و هه‌میسه خه‌نده له‌سه‌ر لێوه‌کانی بوو ، به‌ڵام خاوه‌نی که‌سایه‌تییه‌کی ناهاوسه‌نگ و شێتانه بوو ، به‌ده‌لیلی ئه‌نجامدانی ئه‌و هه‌موو تاوانه‌ی دژ به‌ کۆمه‌ڵانی خه‌ڵکی عێراق ئه‌نجامیدا ، هه‌ر ئه‌و سه‌رده‌مه‌ش ئێمه‌ی میلله‌ت به مه‌زنی ئه‌وکابرایه خۆشباوه‌ڕی ئه‌وه بوین که ئه‌و تواناکانی بێسنورن و هه‌موو عێراق موڵکی ئه‌وه‌ و ته‌نانه‌ت ژێر زه‌ویش کۆشکو ته‌لارن و کاتێکیش ئه‌و دیکتاتۆره سایکۆباتییه گڵۆڵه‌ی که‌وته‌لێژی ، ته‌نها کۆشکێک نه‌بوو بێته لانه‌ی دوا ڕۆژه‌‌کانی و وه‌ک قێزه‌ونترین بونه‌وه‌ر ژیا و ده‌ستگیرکرا .

له‌زانستی ده‌روونناسیدا که‌سانی سایکۆبات دروستکراوی کۆمه‌ڵێک هۆکاری ناشیاون له‌سه‌روی هه‌مویانه‌وه جۆری په‌روه‌رده به‌تایبه‌ت له‌قۆناغی مناڵیدا ، ئه‌و قۆناغه‌ی کاریگه‌ری بۆماوه‌ی له‌سه‌ر قۆناغه‌کانی ژیانی مرۆڤه هه‌یه و کۆمه‌ڵێک ڕوداو کاره‌سات ، خۆشه‌ویستی زیاد و دابینکردنی هه‌مو پێداویستییه‌ک ، یان فه‌رامۆشکردن ، و ده‌ستدرێژی ، توندوتیژی و لێدان ، ئه‌مانه‌و گه‌لیک هۆکار که‌کاریگه‌ری ڕاسته‌وخۆیان هه‌یه له‌سه‌ر دروستکردنی که‌سایه‌تی مرۆڤ.

له سیفه‌ته‌کانی که‌سی سایکۆباتی (واته توشبوو به‌و نه‌خۆشییه ده‌رونییه سه‌خته)، خۆویستی ، خۆپه‌رستی و خۆبه‌مه‌زن زانین (جنون العظمة) ، ئه‌نجامدانی توندوتیژی تاڕاده‌ی کوشتن ، کاولکاری و ئازاردانی به‌رابه‌ر ، سه‌رکردایه‌تی و ئه‌نجامدانی هه‌رکارێک دژ به‌یاسا بێت...... .

ڕووداوه‌کانی ئه‌م دواییه‌ی ووڵاته‌ عه‌ره‌بییه‌کانی وه‌ک ( میسر، تونس وجه‌زائیر ، مه‌غربی عه‌ره‌بی ، به‌حره‌ین و له‌ هه‌موویان دیارتر ئه‌و قه‌تلوعامه‌ی که دژ به گه‌لی لیبیا ئه‌کرێت ، گه‌واهی ئه‌و ڕاستییه‌ن که سه‌رجه‌م ئه‌و سه‌رکردانه‌ی زاده‌ی په‌روه‌رده‌و ڕابوردوییه‌کی ناهاوسه‌نگن و حه‌زیان به‌ سه‌رکردایه‌تی و حوکمکردنی ده‌وڵه‌ت و چه‌وساندنه‌وه‌ی میلله‌ته، ئاخر گه‌ر وانییه بۆ سه‌رۆکی هه‌لاتوی ووڵاتی تونس دوای ده‌یان ساڵ له‌حوکمرانی و پاش جێهێشتنی کورسی ده‌سه‌ڵات توشی نه‌خۆشییه‌کی کوشنده هاتووه ، جگه له سه‌رۆکی ده‌رکراوی ووڵاتی میسر ، وه‌ک ئه‌وه‌ی بڵێن ئێمه یان له‌سه‌ر کورسی حوکمرانی دائه‌نیسین یان ئه‌مرین و ژیانیان به‌نده به‌و ئیمبراتۆرییه‌ته وه‌همییه‌ی که له‌سه‌ر حیسابی ئازارو نه‌هامه‌تییه‌کانی خه‌ڵکانی گیرخواردووی ده‌ستی ئه‌و دیکتاتۆرانه دروستییان کردووه .

معمر القژافی که اموه‌ی ٤٢ ساڵه حوکمی ووڵاتێکی هه‌ژاری وه‌ک لیبیا ئه‌کات و هه‌رچی داهاتی ئه‌و وولاته‌ ده‌وڵه‌مه‌نده‌یه بۆخۆی و حه‌وت کوڕه‌که‌ی داگیر کردووه ، ئه‌و پیاوه زۆر ده‌مێکه وه‌ک سه‌رکرده‌کانی هاوسێی توشبوی نه‌خۆشی کورسی وده‌سه‌ڵاته و پێی وایه ئه‌و باپیری ١٠٠ ساڵ پیس ئێستا شه‌هید بووه ، ئه‌بێت ئه‌و وولاته موڵکی ئه‌و بێت و خه‌لکی سڤیل و ڕق هه‌ڵچووی وولاته‌که‌ی به جرج و پشیله‌و حه‌بخۆر بانگ ئه‌کات ، ئه‌و سه‌رکرده پیرو خه‌ڵه‌فاوه‌ی که ساڵانێکه توشبووی نه‌خۆسی سایۆکۆباتییه‌، ((ئه‌ڵێت من سه‌رۆکی ووڵات نیم به‌ڵکو من سه‌رکرده‌ی شۆڕشێکی مه‌زنم و به ئاگرو ئاسن ئه‌تانکوژم و ئه‌تانسوتێنم)).

ئه‌مه‌یه شێت بوون به خۆویستی و هه‌ستکردن به‌مه‌زنی ئه‌و دیکتاتۆرانه‌ی تاسه‌رئێسقان خه‌ڵک برسی و موندووئه‌که‌ن تاوه‌کو له‌ههرکوێوه سه‌رۆکه‌که‌یان ده‌رکه‌وت به‌پێخاوسی و برسێتی بۆی هه‌ڵپه‌ڕن و هوتافی به‌مه‌زنکردنی بۆ بکێشن ، ئه‌وان پییان وایه ژیان له‌و خاڵه‌دا وه‌ستاوه که‌ئه‌و دیکتاتۆرانه جڵه‌وی حوکمیان گرتۆته‌ده‌ست ، خڕکردنه‌وه‌ی سه‌روه‌تو سامانی میلله‌ت و بیرکردنه‌وه له‌کورسی ده‌سه‌لات و مانه‌وه‌یان زیاتر ئه‌و راستییه‌ی له‌یادکردون که ژیان به‌و جۆره نییه که ده‌یان ساڵ پێش ئێستا مرۆڤه‌کان گوزه‌رندویانه ، ته‌کنه‌لۆژیا جیهانی کردۆته ماڵێکی بچکۆله‌و ڕاستییه ساراوه‌کانی خستۆته به‌رچاوی دنیا.

چیتر ژێرده‌سته‌یی و ئازارو هه‌ژاری به خه‌ڵک قه‌بوڵ ناکرێت ، ژیان له‌وه جوانتره له‌ گۆشه‌نیگای دیکتاتۆرێکه‌وه نیشان بدرێت ، ئاخر پیاوی دیکتاتۆر سه‌رۆک بێت یان سه‌ره‌رکرده ڕۆژێک دێت به‌ سزای گه‌ل بگات.

ماڵپه‌ڕی که‌ژاڵ ئیسماعیل