١٥\٦\٢٠٢٢

دیاردەی خێڵگەریی وەک دەردێکی کوشندە!

خوناو سمایل     

کوردیش وەک ھەر نەتەوەیەکی دیکەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ھەر لە سەرەتاوە بابەتی بنەچە و نەژاد سەرنجی راکێشاوە و پێداگر بووە لەسەر پاراستنی ئەو رەچەڵەکەی لێیەوەی خەمڵیوە و لەدایکبووە، ھەر لۆیە خێڵ و هۆز و گوند و دەشتودەر گرنگیی خۆیان ھەبووە لە مێژووی ژیانیدا. ئەو پابەندبوون و خۆشەویستییەی تاک لۆ خێڵ و هۆزەکەی ھەیبووە وایکردوە هەمیشە لە کۆششی پیرۆزکردن و بەرزڕاگرتنی خێڵ و ناوەکەی دابێ و پارێزگاریی لە زیندووڕاگرتنی فەرهەنگی 'بیرۆکەی خێڵگەریی' بکا. لەوانەیە پێویستبوون بە پشتوپەنا لە کاتی خۆشیی و ناخۆشیی پاڵنەر بووبێ لۆ ئەوەی مرۆڤەکان ھەست بە تەنیایی و لاوازیی خۆیان نەکەن، چونکە جاران کە ژیان بە یاسا و رێسای جۆرە سیستەمێکی دیکەی خێڵەکییانە یان ناوچەییانە بەرێوەدەچوو ئەوە ھەردەبووایە نەخش و کاری مرۆڤەکان و خێڵ و هۆزەکانیش جیاوازتر بووبێ لە کاریگەرییان لەسەر ژیانی تاکەکان.

بیرۆکەی «سەر بە خێڵێک بوون» لە رابردوو بۆتە ھۆکار لۆ دروستبوونی بیرۆکەی بەراوردکردن و بەربەرەکانێ و بردنەوە و زەقکردنەوەی رۆشنایی و درەخشانەوەی دەستەواژەی « شانازیی و نازکردن» بە ناو و کرداری خێڵەکان لە لایەن ئەندامەکانیان، ئەوەش چونکە ئەوسا خێڵ و شوێننشینییەکەیان ھەستی پابەستبوون بە شوێنی لە لای خەڵکەکە دروستکردوە. ئەگەر هەبوونی خێڵ و پەیوەندییەکانی پێویستییەکی زاڵ بووبێ لە رابردوو ئەوە لۆ خۆپاراستن و مانەوە و وننەبوون و ژیانی بەکۆمەڵ بووە. لە پاڵ ئەوەشدا ئەو جۆرە بیروباوەرە زۆر لایەنی نەرێنیی ھەبووە و دیکتاتۆریەتی بەزۆر بەسەر داسەپاندوون و رازیبوونە بە بریاری تاکڕەوانە و ئیدی نەھامەتیی زۆری لۆ ئەندامانی سەر بە خێڵەکە ھێناوە، گەلەک جاریش بۆتە ھۆکاری دروستکردنی کێشە و شەڕ لەگەڵ خێڵەکانی دیکە و ئاستەنگ دروستکردن لە مامەڵەکردن لەگەڵیاندا، واتە هەبوونی خێڵ تەنیا یەک دیوی نەبووە بەڵکە ئەویش وەک زۆر بواری دیکەی ژیان ھەردوو لایەنی ئەرێنیی و نەرێنیی ھەبووە.

بەڵام ئایا ژیانی سەردەمیانەی ئێستا و بوونی تەکنەلۆژیا و ھاتنی ھەندێک یاسا و رێسای ھاوبەش - جا لۆ بەرێوەبردنی ژیانی تاکێک یان کۆمەڵێک - جێی ئەو پێویستییەی جارانی مرۆڤەکانی نەگرتۆتەوە لۆ وەدەستھێنانی ژیانێکی سەردەمیانەی پێشکەوتوو کە مافی تاک و کۆمەڵ پارێزروابی لە سایەی یاسایێکی مرۆییانە و یەکسانخواز لۆ ھەمووان؟ ئایا لە ژیانی سەردەمیانەی ئەورۆ - کە جیهان بەرەو یەکپارچەیی و کۆششکردنە لە پێناو تواندنەوەی سنوورەکان و تێکەڵبوونی خەلک لە سەرتاسەری گۆی زەوی و پێداویستییەکانی یەکدی پەسندکردن لەو سەردەمە نوێیە - دووبارە زەقکردنەوەی بیرۆکەی زیندووکردنەوەی خێڵ و خێڵگەریی پێویستە؟ ئایا پاراستنی ئەو دیاردەیە و تێکۆشان لۆ هێشتنەوەی لە لایەن تاک و کۆمەڵ و دەسەڵات بە زیانێکی گەورە کۆتایی نایێ و نابێتە کێشەیەکی دیکەی سەربار لەسەر کێشەکانی کوردستان؟ زەقکردنەوە و گرنگییدان بەو دیاردەیە لە بەرژەوەندیی کێیە؟ ئەگەر ھەموو بەرژەوەندییەکان لەوەدابن کە یەکڕیزیی و یەک ھەستیی نەتەوەیی و تەبایی و یەکدی پەسندکردن هەبێ، لەبەرچی وەک ئەوەی کە پێویستە کاری لۆ ناکرێ؟ کێشەی پارچەپارچەیی خاک و بەڕەنگکردنی شارەکان و دابەشکردنی شەقام بەس نییە؟ لەوە پتر پێویستمان بە پارچەکرنی دیکە هەیە بە ناوی خێڵ و هۆز و بنەماڵە؟ ئایا زیندووبوونەوەی پتری ئەو جۆرە بیرکردنەوانە نابێتە ھۆکارێک لۆ لەباربردنی بیری ئازادی تاک و ئازادبوونی کۆمەڵ و پێشکەوتنی گەل و نەتەوە؟ هەڵبەتە پترکردنی بازنە داخراوەکان و ئەو دابەشکارییانە کۆششێکە لۆ سنوردارکردنی بیر و ھزری ئازاد و کوژاندنەوەی ئومێدی بوونی کەسایەتیی سەربەخۆ و پتە و پشت بەخۆبەستوو.

دیاردەی زەقکردنەوەی بیرۆکەی خێڵگەریی دیاردەیەکی کۆنە و نەشیاوە لۆ کۆمەڵی کوردی کە لە ھەموو ژیانی خۆی کۆڵینەداوە لە بەرەنگاربوونەوەی دوژمنانی لە داگیرکردنی ھزر و بیر و خاک و نەتەوە. کەواتە لەبەرچی دەبێ دەسەڵاتداران و میدیا و خەڵکەکە خۆشیان ببنە ھۆکار لۆ زیندووکردنەوەی بیرۆکەیەک کە بە ھیچ شێوەیەک سەردەمیانە نییە و نابێتە وەڵام و جێگرەوەی سیستەمێک کە یاسا و رێسا تێیدا سەروەر بێ؟

ماڵپه‌ڕی خوناو سمایل