|
٤\١\٢٠١٣
عه‌باس رۆسته‌م:
هەر هەوڵدانێک بۆ گونجاندنی ئاینی ئیسلام لەگەڵ
بنەماکانی
دیموکراسیدا کارێکی نەزۆکە
و تەنیا بۆ مەبەستی گەیشتنە
بە دەسەڵات.
سا:
شنۆ محەمەد
-
ئایا رێسا و
یاساکانی ئاینی ئیسلام لەگەڵ دیموکراسیدا یەک ئەگرێتەوە ،
بەمانایەکی تر ئایا ئاینی ئیسلام هەزمی بنەماکانی دیموکراسی ئەکات؟
 -
ئاین بە گشتی و ئاینی ئیسلام بە
تایبەتی لەسەر بنەمای پەیرەوکردن و سەپاندنی بروا هێنان بە بۆچوونە
(غەیبی) و کۆن و
بەسەرچوو دەقە نەگۆڕەکانیانە، وەک پیرۆزیەک ، بەرێوە دەچێت ، ناکرێت و
نابێت لەگەڵ دیموکراسیدا بگونجێنرێت. چونکە
ئاینەکان و ئاینی ئیسلام بەتایبەتی برواکردنە بە کۆمەڵێک بۆچونو دەقی
کۆنوبەجێماو لەقافڵەی بەرەو پێشەوە چون کەلەگەڵ زانست و ئەوەی رۆژگار
دەیهێنیتە ئاراوە ناگونجێن و دژیان دەوەستێنەوەو رێگەنادەن بەهێج
شێوەیەک شک لەپیرۆزیەکانیان بکرێت،لەکاتێکدا کە شککردن هێزی بزوێنەری
هەمو داهێنان و پێشکەوتنەکانی مرۆڤایەتیەو یەکێکە لە بنەماسەرەکیەکانی
مافی ئازادی ڕادەربرین لە دیموکراسیەتدا . بۆیە بەبروای من هەر
هەوڵدانێک بۆ گونجاندنی ئاینی ئیسلام لەگەڵ بنەماکانی دیموکراسیدا
کارێکی نەزۆکەو تەنها بۆ مەبەستی گەیشتنە بەدەستەڵات و لەرێگەیەوە
سەپاندنی شەریعەت و رێساویاساکانیانە هەنگاو بەهەنگاو تاگەیشتن بەو
شێوەیەی کەلەرۆژانی خەلافەتی ئیسلامیدا پیادەکراون.
دکتاتۆریەتی ئاینی ئیسلام بەسەر موسڵماناندا لەرۆژی لەدایکبونیانەوە تا
لە گۆڕنانیان درێژەی هەیە،بەوەی لەدایکبونیانەوە لەناسنامەدا بە تۆپزی
بەرگی موسڵمانبون دەکەن بەبەریانداو لەناو گۆڕیشدا داوایان لێدەکەن
موسڵمانانە هەڵسوکەوت بکەن
بۆچونێک هەیە پێی وایە ئاینی ئیسلام لە ئەوروپا
رۆژ بەرۆژ لە زیادبونە؟ بەبروای تۆ ئەم زیادبونە ڕاستیە یا
پروپاگەندەیەکی ئیسلامیەکانە کە ئەیانەوێت خەڵکی پێ فریوبدەن ؟
یا هۆکاری ئەم کۆچە بەلێشاوەی
ئیسلامیەکانە لە وڵاتی ئیسلامی بۆ وڵاتانی ئەوروپا کە بونەتە میوانێکی
رەزاقورسی وڵاتانی ئه‌وروپى؟
- لە
ئەوروپا ئاین بەگشتی لەپاشەکشێدایەو هۆکارەکانیش زۆرن، ئاینی ئیسلامیش
لەژێر هەمان ئەو هۆکارانەدا ئەگەر لەپاشەکشێشدا نەبێت لەزیادبوندا
نیە،کۆچی چینە هەژارو کەم دەرامەتو نەخوێندەوارەکانی هەندێک
لەوڵاتەکانی سەروی ئەفریقاو ئاسیاش هۆکارە بۆ هەستکردن بە دیاردەی
زۆربونی رێژەی موسڵمانان لە ولاتە ئەوروپاییەکان،بەڵام ئەوانەش لەژێر
کارتێکردنی هەمان ئەو هۆکارانەی لەسەرەوە باسمکردن گۆڕان بەسەر بیرو
بۆچونو کرداری ژۆژانەیاندا بونی خۆی هەیەو رۆژ بە رۆژ لە زیادبوندایە ،
دەنگدانی میسریەکانی دانیشتوی وڵاتە ئەوروپایەکان بە نەخێر لەسەر
دەستورە ئیسلامیەکەی مورسی بەڵگەیە بۆ ئەو بۆچونەم .
ئایا ئاینی ئیسلام بەنوکی شمشێرو داگیرکاری بڵاوبۆتەوە !! یا
بەمیانرەوی و گفتوگۆو دیالۆگ؟
-
ئاینی ئیسلام لەدەسپێکیدا لە مەککە لەسەر بنەمای گفتوگۆو دیالۆگ
بەشێوەیەکی میانرەوی لەسەر زاری پەیامبەرەکەی و هاوەڵانی بانگەشەی
دەستیپێکرد ، ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی هەڵگرو بڵاوکەرەوەی ئەو ئاینە
نوێیە زوربەیان کۆیلەو هەژارو ئافرەت وتەمەنداربون، هەر بۆیەشە تێبینی
ئەکرێت کە ئایەتە مەکیەکان لە قورئاندا نەرمونیان و هاندەربون بۆ چاکەو
خوداناسی و بەیەکەوە ژیان و دور لەتوندوتیژی و هەڕەشە.بەلام کاتێک چەند
کەسایەتیەکی دیار لەناو کۆمەڵدا وەک عومەری کوری خەتاب بونە پاڵپشتی
ئاینە نوێکەو دوای ئەوەی پەیامبەر بنکەی خۆی گواستەوە شاری
(یە‌ثرب
- مەدینە)ەو ئەنسارەکان بونە
پشتوپەنای و توانی جولەکەکان بێلایەنکات ، وردە وردە کەوتە گۆڕینی
شێوەی بانگەشەکانی بۆ ئاینەکەی چ بە قسەو چ بەکردار چ بەوەی لەناوەرۆکی
ئەو ئایەتانەدا هاتون کەبڵاوی دەکردنەوە دوای هاتنی بۆ مەدینە بەواتا
ئایەتە (مەدینیەکان)،
تاگەیشتە ئەوەی بانگەشەی کوشتن و پەلوپۆ بڕین و ملپەڕاندنی نەیارانی
وەک ئەرکێکی پیرۆزو جێبەجێکردنی فەرمانێکی خودایی خستبوە ئەستۆی
موسڵمانان،بەکرداریش لەو ماوەیەی کە لە مەدینە حوکمڕانیکردوەو تا
لەژیاندابو سەرکردایەتی ئەو هێرشانەیکردوە کەبەقڕکردن و دەربەدەرکردنی
جولەکەکان کۆتاییانهات و هەر بەسەرپەرشتی خۆشی (کەنانەی
کوری ئەلرەبیعی) کوشت و لەهەمان شەودا
سەفیەی ژنی ، کە کیژۆڵەیەکی شۆخوشەنگبو کرەد ژنی خۆی و لەهەمان شەودا
لەگەڵیا جووت بوو.
پەیامبەری ئیسلام تا لەژیاندابو لەرێگەی ئەو مەفرەزانەی پێکی دەهێنان و
لەرێگەی ئەو هێڕشانەی کە خودی خۆی سەرکردایەتی ئەکردن، توانی ئاینەکەی
بەناو نیمچەدورگەی عەرەبیدا بڵاو بکاتەوە ، دوای مردنیشی جێنشینەکانی
لە خەلیفە ڕاشدیەکان و خەلیفە ئەمەوی وعەباسیەکان ، لەسەر هەمان ئەو
ئاوەی ئەو ڕشتی و بەپەیرەوکردنی ناوەرۆکی ئەو ئایەتانەی لەقورئاندا بۆی
بەجێهێشتن و بەشێوەیەکی دڕندانەترو بەنوکی ڕم و دەمی شیرو بەداگیرکاری
و تاڵانی سەرو سامانی وڵاتە داگیرکراوەکان ، توانیان دەستەڵاتیان
بگەێیەننە سنوری چین لە رۆژهەڵات و مەغرب و ئەندەلوس لەرۆژئاواو قەفقاس
لەباکور . هەر بۆیەشە دەبینین کە ئەو رێگەی توندو تیژیەی گیرا بۆ
بڵاوکردنەوەی ئاینی ئیسلام هۆکاربو کە سێ خەلیفە لە چوار خەلیفەی ڕاشدی
بە کوشتن کۆتایی بەژیانیان بێت و چارەنوسی زوربەی هەرەزۆری خەلیفە
ئەمەوی وعەباسیەکانیش لەوان باشتر نەبوە ، بۆ ئەو کەسەش بیەوێت لە
مێژووی ئاینی ئیسلام و خەلیفەکانی باشتر شارەزابێت واچاکە کتێبی
(تاریخ الخلفاء)
لە نوwسینی (عبدالرحمان السیوطی)
بخوێنێتەوە یاخود بچێتە سەر ماڵپەری (xwdakan.com)
کە لە نووسینەکانمدا لەو ماڵپەڕە کورتەیەکی
ئەو کتێبە بڵاوکراوەتەوە.
تۆ وەک شارەزایەک لە مێژووی ئیسلام کە زۆرینەی
رەخنەکانیشت لەم بارەیە، چۆن ئەروانیتە سەردەمی خەلافەتی ئیسلامیەکان!!!
ئایا خەلیفەکان ئەو فریشتەیەن کە ئیسلامیەکانی ئێستا باسی ئەکەن !!! یا
ئەو شەیتانانەن کە عەلمانیەکان باسیان ئەکه‌ن؟
-
خەلیفەکانی هەر سێ قۆناغی خلافەتی ئیسلامی
(راشدی، ئەمەوی،
عەباسی)، دوای ئەوانیش خلافەتی بەشێک
لە ئەمەویەکان لە ئەندەلوس و خلافەتی عوسمانی و ئەوانی دیکەش ، مرۆڤ
بون و پیاوی چاخی خۆیانبون و ئەو دەستەڵاتە فراونە بێسنورەو ئەو سەروەت
و سامانە لەبن نەهاتوەی کەکەوتبون بەسەریدا ، هۆکارێک بون بۆ ئەوەی
ببنە نمونەی زۆرداری و گەندەڵی و پیلانگێڕان و داگیرکاریو کاری نابەجێی
ئەوتۆیان ئەنجام ئەدا کە نەک هەر فریشتەنەبون ،بەڵکو هەندێک کرداریان
لە مرۆڤایەتیش بەدەربو ، بەڵام ئەمەش ئەوە ناگەێیەنێت کە شەیتان بوبن ،
چونکە ئەو کردارانەیان کرداری هەمو سەرانی دەستەڵاتی ئەو رۆژگارانە
بوەو تا ئێستاشی لەگەڵدابێت بەشێوەیەک لەشێوەکان درێژەی هەیە.
بۆچی ئیسلامیەکان سەردەمی عەباسیەکان بەسەردەمی
زێڕینی خۆیان ئەزانن ؟ ئایا ئەم پێشکەوتن و شارستانیەی ئەوان باسی
ئەکەن بەهۆی شەریعەتی ئاینی ئیسلامەوە بوو یا بەهۆی داگیرکاری و تاڵانی
خەلیفەکانی عەباسیەوە بووە؟
-
عەباسیەکان کە لە پاشماوەی بنەماڵەی پێغەمبەر
بوون توانیان بەسەرکردایەتی (عەبدوڵای
کوری عەلی کوری عەبدوڵای کوری عەباسی مامی پێغەمبەر) کە بە (ئەلسەفاح
بەواتا خوێنرێژ) ناسرابو،لەرێگەی ڕاپەڕینێکی خوێناوی،بنەماڵەی
ئەمەویەکان قەلاچۆبکەن و دەستبگرن بەسەر خلافەتداو هەمو سامانی
کەڵەکەکراوی ئەمەویەکان و ئەوەش کەخۆیان لەتاڵانی وداگیرکاری وڵاتاندا
دەستیان ئەکەوت بەکار بهێنن بۆ ئاووەدانکردنەوەی وڵات بەتایبەتی لە
دروستکرنی شاری بەغداو شارە نزیکەکانی چەقی دەستەڵاتیان ، عەباسیەکان
بەو سامانە لەبن نەهاتوەیان و بەکەڵک وەرگرتن لەو زاناو ئەندازیارو
هێزی کارەی چ بەزۆرو چ بەتەماح هاوردەی بەغدایانکردبون توانیان شاری
بەغدا دروست بکەن و زەمینەش خۆشببێت بۆ زانایانی ئیسلامی دەست بدەنە نووسینەوەی
وتەکانی پێغەمبەر و کاری (تەفسیر
و فقه و نووسینی
مێژوو و زمانەوانی و گۆڕینی گەلێگ لە کتێبە
بەناوبانگەکانی ئەوسەردەمە بۆ سەر زمانی عەرەبی)،
هەندێکیش لەو خەلیفانە وەک (ئەبو جەعفەری
مەنسور و هارون ئەلرەشید)
خۆشییان بە زانایان و زانست ئەهات و هانیانداون و ئاسانکاریان بۆکردون
کە لێکۆڵینەوەو بەدواچون بکەن بۆ ئەو بەرهەمانەی کە زانایانی وڵاتانی
دەورو بەر بەرهەمیان هێناوە.
ئەم پێشکەوتنە رێژەییەش لە چاخی خلافەتی عەباسیەکاندا هیچ پەیوەندیەکی
بە جێبەجێکردنی شەریعەتی ئیسلامیەوە نەبووە
و زوربەی هەرە زۆری ئەو خەلیفانەی
عەباسیەکان کەسانی بەد ڕەوشت و خوێنرێژو خۆپەرست و
گەندەڵ و تاڵانچی و داگیرکەر
و دڵڕەقبوون و دووربوون
لە ئاین و خوداناسی و پەیرەوکردنی شەریعەتی ئیسلام ، نمونەی هارون
ئەلرەشید لە بەدڕەوشتی و قاتوقڕکردنی
نەیارانی و خوینرێژی ئەلسەفاح و ئەبوجەعفەری مەنسور
و زوربەی هەرە زۆری ئەو بەناو
خەلیفانە بەڵگەن بۆ ئەو بۆچونە . جەعفەر ئەلمەنسوریش یەکێکە لەهەرە
بەناوبانگترین خەلیفەی عەباسی کە دوژمنایەتی خستە نێوان عەباسی
عەلەویەکان و گەلێکی لە زانا ئاینیە ئیسلامیەکان لەژێر ئەشکەنجەو
ئازارو دارکاریدا کوشت، لەوانە ئیمام ئەبو
حەنیفەی نوعمان (خاوەنی مەزهەبی حەنەفی لەئیسلامدا)،کە دوای
دەستگیرکردنی و ئەشکەنجەو ئازاردانی ژەهرخواردویکردو کوشتی ومالکی کوری
ئینس (خاوەنی مەزهەبی مالکی)و گەلێکی لەزانایانی ئیسلامی دیکەی بەهەمان
دەرد برد.
ماڵپەڕی عەباس رۆستەم
|
