|
٢٧\٤\٢٠١٣
گه‌ڕان به
دوای کۆمه‌ڵگه‌ی داهاتوودا.
دانییل غیرین و: لە عەرەبییەوە سەلام عارف
١٠- ئه‌و وشه‌یه‌ی شه‌ڕی نایه‌وه - ده‌وڵه‌ت.**
باته‌کانی پێشوو ده‌ریانخست، که ئازادیخوازه‌کان ئه‌وه‌یان ڕه‌تدکردۆته‌وه،
که وشه‌ی
"ده‌وڵه‌ت" به‌کاربهێنن.
له نێونەتەوەیی (ئینتەرناسیونال)ی یه‌که‌مدا، ئه‌و خاڵه، واته "ده‌وڵه‌ت"
که‌له‌به‌رێک بووه، که بووەته مایه‌ی جیاوازی نێوان (ده‌سه‌ڵاتخوازه‌کان)
و (ئازادیخوازه‌کان) به‌ڵام ئه‌و که‌له‌به‌ره، به به‌رده‌وامی به‌و
جۆره نه‌بووه، که نه‌توانرێت خۆی لێ لابدرێت ھەرەوەزیخوازەکان (کۆلێکتیڤیستەکان
collectivistes) به‌تایبه‌تی (باکۆنین) ئه‌و وشه‌یه‌یان لەلا په‌سه‌ندبوو،
به‌ڵام به‌و مه‌رجه، که به‌کارهێنانی واتای ھەرەوەزیی کۆمه‌ڵایه‌تی (collectivité
sociale) ببه‌خشێت، واته ده‌وڵه‌تی شۆڕشگێڕی نوێ، سۆسیالیزم.
ئازادیخوازه‌کان، هه‌ر زوو له مه‌ترسی به‌کارهێنانی ئه‌و وشه‌یه تێگه‌یشتن،
به‌و جۆره‌ی، که ده‌سه‌ڵاتخوازه‌کان به‌کاریده‌هێنن، له‌به‌رئه‌وه به
پێویستیانزانی، که واتایه‌کی جیاواز و قوڵتری بدرێتێ، جا بۆ خۆ لادان
له خراپ له‌یه‌کتێگه‌یشتن، ده‌بێت ئه‌و وشه‌یه به کارنه‌هێنرێت،چونکه
تێگه‌یشنی نوێ پێویستی بوونی وشه‌یه‌کی نوێ ده‌سەپێنێت، ئه‌و بڕوایه،
وه‌های له ئازادیخوازه‌کان کرد، وشه کۆنه‌که به‌کارنه‌هێنن بۆ به‌خشینی
واتای (ھەرەوەزییی کۆمه‌ڵایه‌تی داهاتوو).
مارکسیستە‌کان به‌مه‌به‌ستی ڕازیکردن و ڕاکێشانی ئازادیخوازه‌کان به‌لای
خۆیاندا، ئاماده‌یی خۆیان نیشاندا، که ده‌ستبه‌رداری پرسی زمانه‌وانی
ببن، هه‌روه‌ها بۆ ئه‌وه‌‌ش بوو، تا بتوانرێت بڕیاری بیروباوه‌ڕی خاوه‌ندارێتی
ھەرەوەزیی بدرێت، دژی پاشماوه کۆنخوازه تاکپه‌رسته (پرۆدۆن)یه‌کان،
بڕیاری ئه‌وه‌یاندا پێشنیاری ئازادیخوازه‌کان په‌سه‌ندبکه‌ن و وشه‌ی (فیدریالیزم)
یان (هاریکاری شاره‌وانییه‌کان) بخرێته جێگه‌ی وشه‌ی ده‌وڵه‌ت، پاشان
ئه‌وه‌بوو، که (ئینگلس) له نامه‌یه‌کی ڕه‌خنه‌ییدا بۆ(ئۆگست
بیبیل
Auguste Bele) ڕه‌خنه له پرۆگرامی (غۆتا) واته پرۆگرامی سۆسیال
دیموکراتی ئه‌لمانی ده‌گرێت به‌په‌له پێشنیاری ئه‌وه ده‌کات، که "
له هه‌موو جێگه‌یه‌ک وشه‌ی ده‌وڵه‌ت بگۆڕێت به وشه‌ی
Gemeinwesen ئه‌و
وشه‌یه‌ش وشه‌یه‌کی ئه‌لمانی کۆنه له زمانی فه‌ره‌نسیدا به واتای (کۆمۆن
commune)ە دێت.
ساڵی ١٨٦٩
له کۆنگره‌ی (بال
Bâle)دا ئازادیخوازه ھەرەوەزیخوازه‌کان
بڕیاری ئه‌وه‌یاندا،کاتێک خاوه‌ندارێتی ده‌کرێته خاوه‌ندارێتی
سۆسیالیستی، ئه‌بێت (شاره‌وانییه هاریکارخوازه‌کان) بیگوزه‌رێنن (باکۆنین)
له وته‌که‌یدا وتی "بۆ پاکردنه‌وه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی من ده‌نگ به
کۆمەڵیانەی زه‌وی و کۆمەڵیانەی سامانی کۆمه‌ڵایه‌تی ئه‌ده‌م، مه‌به‌ستم
له خاوه‌ندارێتی یاسایی موڵکی ئێستایه، هه‌روه‌ها مه‌به‌ستم له له‌نێوبردنی
مافی یاسایی ده‌وڵه‌تی ڕامیارییە، که پشتگیری خاوه‌ندارێتی ده‌کات و
ده‌یپارێزێت، ده‌رباره‌ی ڕێکخستنی داهاتوش (...) پشتگیری هاریکاری شاره‌وانییەکان
ده‌که‌م (...) به‌تایبه‌تی ئه‌و جۆره شاره‌وانییه، که په‌یڕه‌وی
ڕێکخستنی کۆمه‌ڵگه له خواره‌وه بۆ سه‌ره‌وه ده‌کات.
______________________________________
په‌ڕاوێز:
*
پەرتووکی (من العقیدة الی الممارسة - دانییل غیرین).
**
بابه‌تی
دەیەمی له به‌شی دووه‌می پەرتووکی ناوبراو.
ماڵپه‌ڕی سه‌لام عارف
|
