هه‌ق‌وانییه ‌ده‌سه‌ڵاتی کوردی

به‌و شێوه‌یه‌ بۆ تورکه‌کان خۆیان بکه‌نه ‌‌که‌چه‌جل،

 مست له‌درێشه‌ی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌.

مه‌هدی کاوانی 

نزیکه‌ی ٣٠ ساڵ ده‌بێت په‌که‌که‌وه‌ک بزاڤێکی سیاسی و چه‌کداری هه‌یه‌و ڕۆژبه‌داوی ڕۆژیش به‌هێزتر ده‌بن و زیاتر ده‌بنه‌نه‌ک هه‌رته‌نیا متمانه‌ی کوردستانی باکوور به‌لکو تێکڕای نه‌ته‌وه‌ی دایک. هه‌ر ئێستا (ئاخاوتنی شه‌وی ٦/٧/١٠ ی که‌نالی جه‌زئیره‌له‌گه‌ڵ دوو سیاسه‌تمه‌داری تورک و سامی شۆڕش) گوێم لێ ڕاگرت . مرۆ که‌گوێ له‌ئاخاوتنه‌کانی سامی شۆڕش ڕاده‌گرێ به‌وه‌ی که‌ده‌ڵێ ئێمه‌پڕۆتستۆی ئه‌و هێرشه‌ی په‌که‌که‌ده‌که‌ین و به‌کارێکی تێکده‌رانه‌له‌قه‌له‌می ده‌ده‌ین و کاری وه‌ها به‌زیانی تورکیاو کورده‌کان ته‌واو ده‌بێ و دووباره‌له‌درێژه‌ی قسه‌کانی ئه‌وه‌ده‌ڵێ که‌ئێمه‌له‌گه‌ڵ تورکیا پێویستیمان به‌پته‌و کردنی سیاسی و ئابووری و بگره‌سه‌ربازیش هه‌یه‌تاوه‌کو بتوانین کۆنتڕۆڵی ناوچه‌که‌بکه‌ین و ئه‌وه‌ش دووباره‌ده‌کاته‌وه‌که‌هه‌ر ئێستا نیه‌که‌ئێمه‌گرنگی به‌و په‌یوه‌ندیانه‌ده‌ده‌ین ،به‌لکو ١٥ ساڵ به‌ر له‌ئێستا هه‌مان شتمان کردووه‌. به‌ڕاستی کورد هه‌قی خۆیه‌تی که‌ گوێ له‌و به‌رپرسه‌کوردیانه‌ی حکومه‌تی هه‌رێم ده‌گرێت بێزی له‌خۆی و سیاسه‌ت و بگره‌کوردیش ببێته‌وه‌. دوو سیاسه‌تمه‌داره‌‌تورکه‌کان، قسه‌ی واقیعی و زیاتر بابه‌تانه‌یان ده‌کرد که‌ده‌یانگۆت په‌که‌که‌ده‌یه‌وێ‌گۆڕه‌پانی ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌کانی بۆ ته‌واوی کوردستان فراوان بکات و حکومه‌تی هه‌رێم ناچار بکات که‌له‌به‌رامبه‌ر هێرشه‌کانی تورکیاو ئه‌و پاڵپشته‌فراوانه‌ کوردیه‌جۆره‌ک له‌ جۆره‌کان فه‌خ بۆ حکومه‌تی کوردی بنێنه‌وه‌ که‌ئه‌گه‌ر هه‌لوێست له‌دژیا وه‌رنه‌گرن، ده‌که‌ونه‌به‌رلێپرسینه‌وه‌ی خه‌لکی خۆیان. دیسان ئه‌وان ده‌یان گۆت ئێمه‌ش وا قه‌ناعه‌تمان دێت که‌په‌که‌که‌بزاڤێکی سیاسی و چه‌کداریه‌و به‌ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی سه‌ربازی چاره‌سه‌رناکرێت، به‌ڵام هه‌لکه‌وته‌سیاسیه‌کان له‌ناوچه‌که‌ئێمه‌ناچار ده‌کات که‌ئه‌و جۆره‌هه‌لس وکه‌وتانه‌له‌ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌کانمان بخه‌ینه‌ڕوو. کاکی به‌ڕێزم سامی شۆڕشی پیاوی چیای دوێنێ و وتاربێژی ئێستا به‌و هه‌موو قسانه‌ی بۆ به‌رژه‌وه‌ندی تورکه‌کان که‌چی ئه‌ان به‌بێ شاردنه‌وه‌گۆتیان حکومه‌تی تورکی هیچ جۆره‌ په‌یوه‌ندیه‌کی سیاسی له‌گه‌ڵ حکومه‌تی هه‌رێم نیه‌و به‌ئاشکه‌راش ده‌ڵێن ئێمه‌دان به‌و حکومه‌ته‌نانێین و هه‌موو گوشارێکیشمان بۆ ئه‌وه‌یه‌که‌کورده‌کان نه‌توانن که‌رکه‌ک بخه‌نه‌پاڵ خۆیانه‌وه‌، چونکه‌کاری وه‌ها شتی وای لێ ده‌که‌وێته‌وه‌که‌پاڵده‌ربێ بۆ پێکهێنانی حکومه‌تی کوردی سنوور فراوان و به‌هۆیه‌وه‌ئاسایشی نه‌ته‌وایه‌تیمان لاساری تێ بکه‌وێ . به‌ڵی تورکه‌کان که‌دژایه‌تیشت ده‌که‌ن ، به‌ڕاستگۆیانه‌مه‌به‌سته‌کانی خۆیان به‌ده‌ر ده‌خه‌ن. به‌ڵام قسه‌کانی سامی شۆڕش هه‌ر هه‌مووی ناواقیعیه‌و به‌هه‌موو قه‌ناعه‌تی خۆمه‌وه‌لێدوانه‌کانی هه‌ر ته‌نیا بۆ ڕازی کردنی تورکه‌کان بێت به‌وه‌ی ئاگره‌سووره‌له‌خۆمان به‌دوور بێت .

په‌که‌که‌چی که‌متر نیه‌له‌ڕووی توانایان له‌تالیبان و قاعیده‌و ناوچه‌که‌شیان وه‌ک ئه‌وان ئاسا حاسێیه‌. به‌رپرسانی به‌ریتانی له‌مسته‌وای هه‌ره‌به‌رز ده‌ڵێن ناتۆ له‌توانای دانیه‌تالیبان له‌ناو ببات و کێشه‌که‌پێویستی به‌چاره‌سه‌ری سیاسی هه‌یه‌له‌گه‌ڵ تالیبان و ئه‌مه‌ریکیه‌کانیش ئه‌وه‌ناشارنه‌وه‌که‌ده‌بێ وتووێژ له‌گه‌ڵ تالیبان بکرێ . ئه‌وه‌بۆ وایه‌چونکه‌له‌سه‌ر ئه‌رزی واقیع خۆیان چه‌سپاندووه‌و ئه‌و جۆره‌ته‌نویعه‌سیاسیه‌ی پاکستان و هه‌لکه‌وته‌ی ده‌ورو به‌ر وای له‌ئه‌مه‌ریکاو به‌ریتانیا کرد که‌ داگیر کردنی ئه‌فگانستانیان به‌زه‌ره‌ر به‌سه‌ریان بگه‌ڕێته‌وه‌و خوازیاری ئه‌وه‌ن کاره‌کانیان له‌وێ وه‌ک پێش ١١ی سه‌پتمبه‌ری ٢٠٠١ لێ بێته‌وه‌. که‌چی برای سیاسه‌ت مه‌دارمان سامی شۆڕش ده‌ڵێ په‌که‌که‌نوێنه‌ری کوردی باکوور نیه‌. ئا خه‌له‌له‌که‌لێره‌وه‌ده‌ست پێ ده‌کات وه‌ک بڵێیت هه‌ق وانیه‌حکومه‌تی هه‌رێم به‌و شوه‌ێه‌یه‌بۆ تورکه‌کان خۆیان بکه‌نه‌ که‌چه‌ جل و له‌ڕێگه‌یه‌وه‌هه‌تا مسداقیه‌تی خۆیان له‌ناو ئه‌و جه‌ماوه‌ره‌ی که‌ئه‌وانیان باڵاکردووه‌له‌ده‌ست بده‌ن.

عه‌بدولا گۆل له‌به‌ر ئه‌و ١٧ سه‌ربازه‌کوژراوه‌نیه‌با ئیدیعاشی پێوه‌بکات که‌زیاره‌ته‌که‌ی بۆ ناوچه‌ی ئاسیا ناوه‌ڕاست دوا بخات، به‌لکو ده‌زانی کێنده‌ری دێشی. ته‌نگاوه‌و حه‌په‌ساوه‌که‌هه‌رچی ده‌کات نازانی کوردی لای خۆیان ڕازی کات که‌له هه‌لبژاردنی به‌هاری ساڵی دادێ هه‌مان ده‌نگه‌کانی جاران وه‌ده‌ست بێننه‌وه‌، یان عه‌سکه‌ر ڕازی کات یان به‌ڕه‌نگی سه‌رده‌م ئاوڕ له‌کێشه‌ی کورد بداته‌وه‌. باش له‌وه‌گه‌یوه‌که‌شه‌ڕ له‌قازانجی تورکیاو حزبه‌که‌ی نیه‌و به‌شه‌ڕیش زیاتر ده‌سه‌ڵاتی عه‌سکه‌ر دێته‌پێشه‌وه‌ ٠په‌که‌که‌ش به‌هێزته‌ده‌بێت و له‌ڕێگه‌یه‌وه‌زیاتر متمانه‌ی کوردانیان به‌تایبه‌تی که‌ئه‌وانه‌ی پێشتر ده‌نگیان به‌ئه‌که‌په‌دابوو ، دێته‌پێشه‌وه‌. ده‌زانێ عه‌سکه‌ر بۆیان له‌که‌مینن و هه‌ر ڕۆژه‌و به‌شتێک پییانه‌وه‌ده‌گرن. ڕۆژه‌ک به‌په‌که‌که‌، ڕۆژه‌ک به‌ترازاندنی عه‌لمانیه‌ت ، ڕۆژه‌ک به‌نزیک بوونه‌وه‌له‌ئه‌مه‌ریکا....

نازانم ئه‌و باره‌شله‌ژاوه‌ی تورکیاو خۆڕاگری په‌که‌که‌، ده‌بێ چ ترس و له‌رز بداته‌ده‌سه‌ڵاتی هه‌رێم و وه‌ک بنیشته‌زاره‌ده‌یڵێن و ده‌یڵێنه‌وه‌په‌که‌که‌ که‌شه‌ڕ ده‌کات زه‌ره‌رمان لێ ده‌دات . ئه‌خر ئێوه‌له‌جیاتی ئه‌وه‌ی پشتی بزاڤی باکوور بگرن ، له‌جیاتی ئه‌وه‌وه‌جه‌ماوه‌ر بێننه‌سه‌ر شه‌قام له‌دژی ده‌ستدرێژیه‌کانی تورک و ترازاندنی سنوری کوردستان. ئایا له‌ڕێگه‌یه‌وه‌زیاتر له‌به‌ژره‌وه‌ندی خودی حکومه‌ته‌که‌تان ناکه‌وێته‌وه‌به‌وه‌ی با چه‌ندی هه‌یه‌گیرو گرفت بۆ حکومه‌تی تورکی بنرێته‌وه‌. ئه‌خر له‌جیاتی ئه‌وه‌ی تیرو توانج له‌ په‌که‌که‌بگرن له‌ترسی ئه‌وه‌ی نه‌وه‌کا ئاگره‌سووره‌که‌ئێوه‌ش بگرێته‌وه‌که‌وانیه‌و زیاتر ده‌چێته‌خانه‌ی بیر کورتی سیاسی . له‌جیاتی ئه‌وه‌وه‌باشتر نه‌بوو که‌ناشتانه‌وه‌ی یارمه‌تی بزاڤی باکوورو ڕۆژهه‌ڵات بده‌ن ، وازتان له‌خه‌یاری سیاسی ئه‌وان هێنابایه‌و‌له‌دڵی خۆشتان بتانگۆتبایه‌به‌ده‌ستی مه‌نیه‌به‌دڵمانه‌. . که‌ده‌ڵێم مست له‌درێشه‌ی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌، په‌که‌که‌ ته‌نیا به‌پشت به‌ستن به‌خۆیه‌وه‌له‌به‌رامبه‌ر به‌ئه‌و حکومه‌ته‌دڕنده‌یه‌ی ئه‌نقه‌ره‌وه‌ستاوه‌و ناو ناوه‌گورجی کوشنده‌یان لی ده‌دات و له‌بواری سیاسیش وه‌رن له‌کوردی هه‌نده‌ران بپرسن کاخوانه‌کینی ئه‌وان زیاتر به‌متمانه‌ن یان ئێوه‌. له‌ناو کورده‌کانی تورکیاش به‌قه‌ده‌ر پیاوان ، ئافره‌تیان ڕاکێشاوه‌بۆ ناو بزاڤی سیاسی و نیشتمانی . ئه‌دی ئه‌گه‌ر بڕۆکه‌ک یارمه‌تی ئێوه‌ش با مه‌عنه‌ویش بێت،پێوه‌بوایه‌، به‌هۆیه‌وه‌هه‌نده‌یتر گه‌شه‌یان نه‌ده‌کرد. ئه‌خر کاک سامی شۆڕشی هاوڕێی چیای دوێنێ بۆ وا له‌خۆت ده‌که‌ی قسه‌ی له‌و بابه‌ته‌ت پی بڵێن که‌هێشتا ئاخاوتنه‌تورکه‌کان قسه‌کانیان له‌جه‌نابت به‌وه‌زنتر بێت . له‌جیاتی ئه‌وه‌ی به‌ڕای جیهانی بڵێیت په‌که‌که‌نوێنه‌ری کوردی باکوور نیه‌، باشتر نه‌بوو به‌تورکه‌کان بڵێیت بڕۆن لاسای ئه‌مه‌ریکاو به‌ریتانیه‌کان بکه‌نه‌وه‌که‌چۆنچۆنی له‌گه‌ڵ واقع ته‌عامول ده‌که‌ن و ده‌یانه‌وێ تالیبانی که‌دوێنێ پێیان ده‌گۆت تیڕۆڕیست و قاعیده‌، ئه‌مڕۆ پێی ده‌ڵێن با بیگێڕینه‌وه‌ناو پڕۆسه‌ی سیاسی ئه‌فگانستان . ده‌تۆش جورئه‌تێکی وه‌هات بدابایه‌خۆت و به‌تورکه‌کانت بگۆتبایه‌و وه‌ک ئه‌وان بکه‌ن و په‌که‌که‌بووه‌ته‌ئه‌مری واقیع و فه‌ررموون ته‌عامولی سیاسی له‌گه‌ڵ بکه‌ن و به‌هۆیه‌وه‌هه‌موومان قازانج ده‌که‌ین. بزانه‌کاک سامی ته‌ماشای عومقی لیکدانه‌وه‌ی ستراتیجی تورکه‌کان بکه‌و به‌راوردیشی له‌گه‌ڵ لێکدانه‌وه‌ی خۆت بکه‌ که ئه‌وان ‌ده‌ڵێن ئێمه‌نایه‌ڵین که‌رکوک بخرێته‌سه‌ر کوردستانه‌وه‌نه‌وه‌کا به‌هۆیه‌وه‌ده‌وڵه‌تی کوردی چوار پارچه‌یی لێ بکه‌وێته‌وه‌. بزانه‌چۆنچۆنی به‌ئاشکه‌را پیتان ده‌ڵێن با قسه‌کانی ئێوه‌و هاوکاری کردنه‌کانتان بۆمان ، ئێمه‌پێیه‌وه‌ڕازی بین ، به‌ڵام په‌که‌که‌عومقی هه‌موو کوردی پێوه‌یه‌. به‌ڵێ ئه‌وان ڕاست ده‌که‌ن هه‌ر ته‌نیا په‌که‌که‌نا به‌لکو ئێوه‌ش که‌له‌چیا بوون که‌وتبوونه‌هه‌مان بیر کردنه‌وه‌ی دوژمنانی کورده‌وه‌. ئه‌گه‌ر هه‌موو بزاڤه‌کوردیه‌کان ئاڕاسته‌کانیان یه‌ک بخرێن یان له‌یه‌کتر نزیک ببنه‌وه‌حکومه‌ته‌که‌ی ئێوه‌و سه‌رجه‌م بزاڤی کوردیش پێیه‌وه‌گه‌شه‌ده‌کات و تورکیاش به‌ناچاری وه‌ک ئه‌مه‌ریکاو به‌‌ریتانیا بیر له‌وه‌ده‌کاته‌وه‌که‌په‌که‌که‌و هێزی سیاسی کوردی تر بێنیته‌ناو پڕۆسه‌ی سیاسی تورکیا.

٦/١٠/٢٠٠٨
MEHDYKAWANI@YAHOO.CO.UK