٥\١٠\٢٠١٩
حوكم وەك زادەی
ترس و لاوازیی.

ئەرسەلان مەحمود
رەوشت لە كاردا، هەستكردن و درككردنە بەوەی دەبێ هەبێ، نەك وەك ئەوەی
دەتەوێ ببێ، لە نائامادەیی وەها هزرینێكدا، هەر جۆرە قۆرغكارییەك، هەر
چەشنە پاوانخوازییەك، تایبەت لە دنیای بەڕێوەبردن و سیاسەت و
جێبەجێکردندا، ئەم لادان و بادانە تەنانەت ئەگەر لێكەوتەی باشیش
بخەنەوە، سەرئەنجامەكەی هەر دەچێتەوە و دەڕژێتەوە خانەومانەی بێ
روشتییەوە، خودی بێ رەوشتییش لە کەتواردا، جێكەوتەكەی دیارە بە (زڵزڵە)
و زام كۆتایی دێ!
ئەوەی هەڵبژاردنە پاڕلەمانییەكەی "٣٠\٩\٢٠١٨"ی
هەرێم، بەدوای خۆیدا هێنای، پاش چاوەڕوانییەكی زۆر، سەرئەنجامەكەی
حكومەتێك بوو چەند لایەنە بەپێوەرو بنەمای ڕیزبەندی دەنگ، بەڵام ئەوەی
ئێستا بەدیدەكرێت، حكومەت و حوكمێكە نا پابەند لەپڕاكتیزە كردندا،
حكومەت و حوكمێكی ترە لەناو حكومەتە هاوبەش و حوكمە پشككراوەكەدا، ئەمە
لەكورت ترین و پوختە ترین گوزارشتكردندا، زادەی ترس و لاوازی بنەما
ئەخلاقی و ئەقڵانیەكانیشە لەبوارەكانی بەڕێوەبردن و سیاسەتكردندا.
تاكڕەوی و پاوانكاری لەئەداو هزری هەر تاك یا هەر بەڕێوەبەرو تەواوی
ئەوانەیش پێیاندەوترێ سەركردە، دەرەنجامەكەی جگە لەڕوخاندنی پایە
بنچینەییەكانی ئەخلاق لەكاردا، خودی متمانە لەهزرو زیهنییەتە
گشتییەكەیشدا دەكرۆژێ و دەكوژێت، چونكە ئەخلاق و بەڕێوەبردن، ئەخلاق و
سیاسەت، نەك هەر پەیوەندییەكیان بەیەكەوە نیە، لەبنەمادا یەكتر تەواو
دەكەن، ئەوانەی پێچەوانە بیردەكەنەوەو لایانوایە سیاسەت تەنها
بەدەستهێنانی دەسەڵات و سەپاندنی هێزو ئیرادەی تاكڕەهەندگەراییە بەسەر
ئەوانی تردا، ڕاستییەكەی سەر بەقوتابخانەی "ماكیاڤیلیـ"ـن.
لەدیدی "ماكیاڤیلی"ـدا، پێویست ناكات "میر" خاوەنی ئەخلاقی باش و
پابەندی بەها ئەخلاقییەكان بێت، گرینگ ئەوەیە بەڕواڵەت خۆی وەك مرۆڤێكی
پابەندو باش نمایش و نیشانبدات، لەم بڕوایەدایە: پێویست نییە سیاستمدار
پابەند بێت بەرەوشتە باش و رێككەوتنەكانەوە، بەڵكە لەپێناو
بەدەستهێنانی دەسەڵات و مانەوەی لەدەسەڵاتدا، دەبێ پەنا بەرێتە بەر
گرتنە بەری هەر جۆرە نواندن و نمایش و فرت و فێڵ و بەشینەوەی هەر جۆرە
درۆو دەلەسەیەك، هزری پەرتكەو زاڵبە بەبنەما دەگرێت.
بەڵام ئەخلاق لەبەڕێوەبردن و لەسیاسەت كردندا، بێگومان بەمانا
تەندروستییەكەی، ماناو مەغزاو بوعدێكی تری هەیە، هونەری هەماهەنگ كارو
بەیەكەوە كاركردنە بەئامانجی ڕێكخستنەوەی كۆمەڵگە لەفۆڕم و فەزای
نوێگەردا، ئامرازی خزمەتكردنی گشتییە بەمانا هاوچەرخییەكەی، نەك هونەری
خود سەپاندن و ئامرازی خودگەرایی قازانجویست.
غیابی ئەخلاق و ئەخلاقییەت لەكارو بەڕێوەبردن و سیاسەتكردندا، ئەم
ڕستەیەی "تۆماس هۆبز" لەواقیعدا بەمانا دەكات: مرۆڤ لەئاست مرۆڤدا،
گورگە! بەڵام ئەمە ئەگەر بەمانا بكرێت لەواقیعدا سەرئەنجامەكەی زۆر
مەترسیدارە، لەبری ماف و ئازادی و ئەركدار كردنی یەكتر، ئەم لەسەر ماف
و ئەرك و ئازادییەكانی ئەویتر ڕەهاو دەستكراوە دەكا تا بژی و بلەوەڕێت!
كارگەرو بەڕێوەبەرو سەركردەی ڕاستەقینە وەك ئەوەی كانت دەیڵێت: دەبێت
خاوەن ئەخلاقی باش و شایستەو ڕۆشن و پابەند بێت، ڕەوایەتی لەكاردا،
لەبری زاتییەت، پابەند بوونی بەپرەنسیپ و بەبنەما، پرۆسەی بەڕێوەبردن و
بریاردان، ئەمانە هونەرن، هونەری كەڵك وەرگرتنە لەزۆرترین توانستەكان،
ئەمەیش بەبێ گەڵاڵە كردن و بەبێ پەیڕەو كردنی پڕۆگرامە هاوبەشەكە
نەبێ، بەدینایەت.
ماڵپهڕی ئهرسهلان مهحمود
|