|
٨\٣\٢٠١١
ژنی کورد لە
تەرازوی هه‌شتی مارسدا!
مەهدی خالید خەمبار
پێشەکی بە پیرۆزباییەکی گەرم بۆ تەواوی خانمانی کوردستان و جیهان دەست
پێدەکەم و هیوادارم ٨ مارسی ٢٠١١ ببێتە مایەی وەرچەرخانێکی مێژویی لە
ژیانی ژنانی دونیا و ژنانی کوردستان بە تایبەتی.
ئەگەر چی ٨ مارس ( ڕۆژی جیهانی ژنان ) هەر لە خۆڕا مێژوو نەیخستۆتە
لاپەڕە زێڕینەکانیەوە و هیچ ووڵات و حوکمڕانێکیش بە دیاری پێشکەشی
ژنانی نەکردوە بەکو ژنان بە ڕەنج و خەباتی خۆیان توانیان لەو ڕۆژگارەدا
کە ژن لە هەموو دونیادا حیسابێکی تری بۆ دەکرا ! لەو ڕۆژاەدا ژنان
توانیان ڕیزەکانی خۆیان ڕێک بخەن و سفت و یەک دەنگ و یەک ڕەنگ دەستیان
دایە ئەنجامدانی خۆپیشاندانێکی ژنانەی گەورە لە دژی هەموو ئەو زوڵم و
ستەم و پەراوێز خستن و چەوسانەوە و جیاوازیە چینایەتی و کۆمەڵایەتی و
سیاسی و ئابوری و پەروەردەییەی کە بەردەوام لە دژیان دەکرا ، ئەم
خۆپیشاندانە هەزاراییەی ژنانی کارگەی ڕستن و چنینەی کە لە ساڵی ١٨٥٧ لە
شاری نیویۆرک ئەنجامیان دا کە مەبەستی سەرەکیان کوتایی پێهێنانی ئەو
ڕەفتارە دژە مرۆییانە بوو کە بەرامبەریان ئەنجام دەدرا ، هێزەکانی
پۆلیس بە پەنابردن بۆ بە کارهێنانی توند و تیژی تا بتوانن بڵاوە بە
خوپیشاندەرانی ژن بکەن ، بەڵام سەرەنجام هەوڵەکانی هێزە نەیارەکانیان
سەریان نەگرت و نەیانتوانی ڕاپەڕیوان و خۆپیشاندەرانی ناچار بە بڵاوە
کردن بکەن نەهێڵن پەیامەکەیان بگەێینە دەسەڵاتداران و هەر ئەمەش بو بە
فاکترێکی بە هێز تا ژنان بتوانن دوای تێپەڕبونی دوو ساڵ یەکەمین
سەندیکای ژنان لە ئەمریکا دابمەزرێنن و بەم هەنگاوەش باری ژیانی ژنان
چوە قۆناخێکی ترەوە و لەوێوە شەقاوی یەکەم بەرەو بەدیهێنانی مافەکانی
ژنان لە جیهان بە گشتی و ولایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا بە تایبەتی
هاویشترا و سیستەمی باوک سالاری ناچار بە کاڵکردنەوەی سنوری خۆی و
دەسەڵاتە ڕەهاکانی لە بەامبەر ڕەگەزی مێ کرد و ناچار کرا جارو بار
گوێیان لێبگرێت و بەشێک لەداواکانیان بۆ جێ بەجێ بکات .
لە لای خۆشیانەوە خانمان زیاتر سور بون لە سەر خەبات و هەوڵدانی بێ
وچان بە ئاراستەی زیاتر چالاککردنی ڕۆڵی ژنان و برەودان بە پەل و پۆ
هاویشتن و خۆگەیاندنیان بە تەواوی ئەو جومگانەی کە پیاوان ڕێگەیان
پێدابون و فراوانکردنی مەوداکانی کارکردنیان و کەمکردنەوەی
جیاوازیەکانیان لە دیدی پیاواندا ، ئەمجارە و لە وڵاتێکی تر و
هەنگاوێکی بوێرانەی تر توانرا لە ساڵی ١٩٤٥ یەکەمین کۆنگرەی ( ژنانی
جیهان ) لە شاری پاریس ببەسترێ . ئەمە زیاتر پاڵی بە ژنانەوە نا تا پشت
بە خۆیان و کەسانی دڵسۆزیان ببەستن و لە هاوشانی ڕەگەزی نێردا بەشداری
تەواوی بوارەکان ببن و لە قۆناخێکی نوێ خەباتیاندا پرسی خۆ بە یەکسان
زانین هێنرایە ئاراوە و تا ئەمڕۆش ئەم شێوە خەباتەی خانمان درێژەی هەیە
و هەنگاوی باشیشی هاویشتوە و ڕێگایەکی سەخت و دژواریشی لەم پێناوەدا
بڕیوە و دەیان و سەدان قوربانیشی بەخشیوەتە ئەم ڕێگا پیرۆزەی خەبات .
نابێت ڕۆڵی حیزب و ڕێکخراوە سێبەرە شیوعییه‌کان لە پشتیوانی ژنان لە
دونیای دوێنێدا نادیدە بگیرێت کە ئەو کۆمەک و هاندانانە بوبونە
داینەموی جوڵانەوەی ژنان . لەو کاتەوە ئیترهەموو ساڵێک ژنان ، دایکان ،
کچانی جیهان بە گێڕانی ئاهەنگ و دەربڕینی خۆشی یادی ئەم ڕۆژە گرینگە
دەکەنەوە و وەک ئەوەی بیستومانە لە وڵاتانی ڕوسیا ، چین و کوبا ژنان
لەو ڕۆژەدا پشوی ڕەسمی وەردەگرن و ناچنە شوێنی کارەکانیان !
من لێرەدا بە تایبەت لەم سەدەیەدا کە سەدەی ٢١ ه داوا لە حکومەتی هەرێم
دەدکەم هەمان هەنگاو بهاوێت و وەک ڕێزلێنانێک لە خەبات و ماندوبون و
قوربانیدانی ژنانی کورد هەموو ساڵێک ٨ مارس بکرێتە پشوی ڕەسمی بۆیان لە
تەواوی شوێنی کارەکانیان ، یان ئەوەتا شوێنی کارەکان ناچار بکرێن کە
لەو ڕۆژەدا دەبێت بڕێک پارەی زیادە کە لە موچەی ڕۆژێکی کەمتر نەبێت وەک
دیاری پێشکەش بە تەواوی خانمان لە سەرجەم دام و دەزگاکان بکرێت .
چۆن جیاوازیەکانی ژنان و پیاوان بە لای بەشی هەرە زۆرمانەوە بە زەقی
دیارن ، ئاواش جیاوازی ژیان و گوزەرانی ژنانی کورد و ژنانی تر بە زەقی
دیارە و مرۆڤ ناتوانێ بە سانایی درکیان پێ نەکات و بیانشارێتەوە .
ئەگەر لە نێو خانمانی کوردا بەراوردێک بکەین ، دور نیە خانمانی شارێک
لە شارێکیتر لە ڕوی دابینکردنی ئازادیەکان و کرانەوەی بوارەکانی
کارکردن لە بەردەمیان جیاوازی هەبێت ، لە نێو ژنانێک کە موسڵمانن بە
بەراورد بە خانمانێک کە ئاین و ئاینزایەکی تری جیاوازی هەبێت ، لە نێو
خودی خانمانی موسوڵمانیشدا جارێکی تر جیاوازیەکی گەورە لە نێوان
خێزانێکی موسوڵمانێکی سادە و موسوڵمانێک کە پەیوەستە بە حیزبێکی
ئیسلامی سیاسیەوە و زۆر جاریش ئیسلام ئەو منەتە بە سەر خانمانەوە دەکات
کە گوایە بۆیە پێویستە خانمان تەنها بۆ جێ بە چێکردنی کارەکانی ماڵەوە
و خزمەتکردن تەرخان کراون ، تا کارە قورسەکان بەوان نەکەن ! ئەگەرچی
ئەمە لە ڕاستیدا وانیە و خۆڵکردنە چاوی ڕاستیەکانە کە لە دەمی هەندێ لە
مەلاو وتارخوێنانی موسوڵمانەوە دەیبیستین .
ئێمە لێرەدا بەروردکردنەکەمان کەمێک فراوانتر دەکەینەوە تا بتوانین باس
لەو جیاوازیانە بکەین کە لە نێوان خانمانی شار و خانمانی لادێکان ( بە
تایبەتیش ژنانی لادێکان بەر لە ڕاگواستن و ئەنفال و سوتماککردن ) دا
هەیە ، دڵنیام لەوەی تا ئێستاش بەشێکی زۆری ژنانی کورد ٨ مارس بە هۆی
بێ ئاگاییانەوە لێی بێ ئاگان و هەر هەمان تام و بۆی ڕۆژێکی ئاسایی هەیە
بۆیان .
لە لادێکان ژیانی خانمان تەنانەت لە ژیانی پیاوانیش قورستر و سەختر تر
بوو ! خانمان ئەگەر چی وەک کاری بنەڕەتیان ، ئەنجامدانی تەواوی
کارەکانی ماڵی لە سەر شان بوو ، ناتوانم و نازانم و ماندوم بۆم ناکرێت
لە فەرهەنگی ژیانیاندا هەرگیز جێگای نەدەبۆوە ! سەرباری ڕاپەڕاندنی
تەواوی کارە بچوک و گەورەکانی ماڵەوە ، کە پیاو هەرگیز توخنیان
نەدەکەوت و ئەگەر تاک تاکەیەک لە پیاوان بیانویستایە ، بە بچوکترین بەش
یارمەتیەکی هاوسەرەکەی بدابایە ئەوا مۆرێکی ( ئۆمەر ) یان لێ دەداو و
بە ئۆمەر بانگ دەکرا و ( لە لیستی پیاوانیان دەردەهێنا ) .
خانمانیش وەک وتمان کۆیلە ئاسا بەرخوردیان لە تەکدا دەکرد وە بە
تایبەتیش کچانی کورد ! چونکە کاری پیاوان تا ئاستێک سنوردار بوو ،
تەنها خۆی لە ڕاپەڕاندنی کارەکانی دەرەوەدا دەبینیەوە ، بەڵام خانمان
سەرباری ئەو بارە قورسەی ڕۆژانەی ، ئەوا لە تەواوی کارەکانی درونە و
مەڵۆ هەڵگرتن و شەغرە کێشان و لە کاتی چاکردنی زەوی کشتوکاڵیش تا کاتی
بەرهەم پەیداکردنی و چنین و ڕنین و ئاودان ، ئەوا لەوەشدا پشکی شێریان
بەردەکەوت ، لە کاتی خانودروستکردندا ، لە کاتی سەرسواق کردنی ساڵانەی
خانوەکانی لادێکاندا دیسان خانمان بە هێزترین توانای ئەو بوارانەش بوون
. ئاخر پێم ناڵێن ٨ مارس بە لای ئەو خانمە ماندو شەتەکانەوە دەبێت چ
واتایەک بدات ؟ دەبێت چ ٨ مارسێک بتوانێت ئازادی بۆ ئەو خانمانە
فەراهەم بکات و دڕ بە شەوەزەنگی ئازار و مەینەتیەکانیان بدات ؟
لە لایەکی تریشەوە ، خانمانی کورد بە داخەوە تا ئەمڕۆکەش دوچاری چەندین
شێوازی توندوتیژی و سەرکوتکردن و ژێر پێخستنی مافە سەرەتاییەکانی ژیان
دەبنەوە لە لایەن ئێمەی باوک و مام و برا و برازا و مێرد و ئاموزا و
خاڵۆزا و خزمی کەروخۆڵەمێسیشەوە ( بە واتا خزمی زۆر دور ) و خۆ هەندێ
کات بۆ نەگبەتی چەوسانەوەی خانمێک لە لایەن خانمێکی ترەوە زۆر بە توندی
ئەنجام دەدرێت نمونەشمان بۆ ئەوە ( بوک و خەسو ) کە هەردوکیان
هاوڕەگەزن و کەچی وەک دوژمن بۆ یەکتر دەڕوانن ! ئەمانە هەمویان وا
دەکەن تەنانەت لە سادەترین مافەکانی ژیان بی بەری بکرێن ! دیارە ئەم
هەموو دژایەتکردنەش ناتوانێت پشت بە بنەمایەک نەبێستێت و کوێرانە
ئەنجام بدرێن ؟ دیارە هەموو لەوە بێ ئاگا نین کە هەم هۆکاری ئاین و هەم
کەلتوری لەم هاوکێشە نابەرامبەریەدا ڕۆڵی خۆیان دەگێڕن ! بۆ نمونە
گوناهی کوڕێک و کچێک چیە کە خۆشەویستیەکی خوایی بێ گەرد پێکیانەوە
دەبەستێت و بەڵام هەر یەکەیان لە یانزایەکی جیاوازن ؟ کوڕێکی کاکەیی و
کچێکی موسوڵمان کە هۆکاری ئاینی دەبێتە ڕێگر لە بەردەم هاوسەرگیریان !
خۆ ئەگەریش هات و سوربون لە سەر بڕیاڕی خۆیان ! ئەوا بە لانی کەمەوە
کچە دوچاری سزای توند دەبێتەوە کە خۆی لە کوشتنیدا دەبینێتەوە ؟ یان
کوڕێکی شیعە و کچێکی سونە ؟ یان چۆن دەبێت کچی پیاوێکی دەوڵەمەند شو بە
کوڕی پیاوێکی هەژار بکات ؟
لە کۆی ئەمانە دەردەکەوێ هێشتا کۆمەڵگەی ئێمە زۆری ماوە تا ژنانی ئێمەش
( زۆرینەی ) وەک ژنانی جیهان لە ٨ مارسدا هەست بە بونی خۆی بکات .
جارێکی تریش داوا لە حکومەتی هەرێمی کوردستان دەکەمەوە کە ئەو
پێشنیارەی کە کردومە بیخاتە بواری دیراسەکردن و جێ بە جێ کردنەوە .
m.zerdeshti@gmail.com
|
