|
٤\٧\٢٠١١
کورد دەبێ لە
باشووری کوردستاندا چی بکا؟!
رابەر رەشید
بۆ قسەکردن لەسەر ئاییندەی کورد لە باشووری کوردستان، لایەنی کەم
پێویستە بگەڕێینەوە بۆ دوای جەنگی یەکەمی جیهانی و دوا دابەشکردنی
کوردستان بەسەر هەر چوار دەوڵەتە داگیرکەرە ستەمکارەکانی (عێراق، ئێران،
تورکیا، سوریا). لێرەدا قسەی ئێمە لەسەر باشووری کوردستانە، واتە (عێراقی
عەرەبی). بەدەر لەهەر سۆزو دڵنەوایی کردنێک، بڕوای تەواوم بەو راستییە
هەیە کە کورد لە چوارچێوەی پێکهاتەی ئەم عێراقی عەرەبییەدا، هەمیشە
وەکو کرداری کۆکردنەوەی بیرکاری، ژمارەیەکی بەدەست بووە، نەک خودی
ژمارە سەرەکییەکە، چونکە هەر لە یەکەم رۆژی پینەوپەڕۆکردنی ئەم عێراقی
عەرەبییەو قوتکردنەوەی وڵاتێک بەناوی عێراق و دواتریش لکاندنی ولایەتی
موسڵ بێ رەزامەندی خەڵکەکەی بەم عێراقەوە، کورد بۆ بەهێزکردنی دەسەڵاتی
نەتەوەی سەردەست، هەمیشە بازاڕی هەڕاجکردنی گەرم بووە، هەرگاڤیش درزێک،
یان دەرفەتێک بۆ بەرەوپێشچوونی پرسی کورد لەم عێراقی عەرەبییەدا
رەخسابێت، ئەوا خودی خۆمان پرسەکەمان کردۆتەوە قوربانی جەستە
پینەوپەڕۆکراوەکەی ئەو عێراقەی کە جگە لە ساڵەهایەک لە تەعریبکردنی
زەوی و کەلتوورو کەسایەتیی کوردو ئەنفال و کیمیاباران و کوردۆسایدکردن
بەولاوە، کورد هیچ سوودێکی لەم وڵاتە لەڕو نەخۆشە نەبینیوەو هەرگیزیش
نایبینێت. کەواتە کورد لەم چوارچێوە قەیراناوییەی کە ناوی عێراقی
عەرەبییە، دەبێ چی بکات و چۆن و (چیتر کوڕی خۆی نەکاتە قوربانی کچی
خەڵکی)؟. من هەرگیز لەگەڵ ئەو هیواو بۆچوونەدا نەبووم و نابم، کە گوایە
لە ئامێزی پڕ دڕکەزیی عێراقدا، دەشێ و دەکرێ و رێی تێدەچێ کورد لەگەڵ
برای چاوڕەشی عەرەبی بە ئاسوودەیی بژێت و چۆن کورد هەمیشە کۆڵەگەیەکی
بەهێزی پاراستنی یەکپارچەیی جەستەی ئەم عێراقە بووە، ئەوهاش لە
وەرگرتنی مافەکاندا برایانەیەکی واقیعیانەو لۆژیکیانە مامەڵەی لەگەڵدا
بکرێت، نەک ئەو برابەشییەی کە بڕوای تەواوی بەوەیە (ئەگەر مامزەکەت
دەوێ، کەروێشک ببە!!) بێ.
کورد جارێکیتر گەورەترین هەڵەی مێژوویی تۆمارکردەوەو خەنجەرێکی
ژەهراویشی بەدەستی خۆی لەخۆی دایەوە کاتێک هەموو تواناکانی خۆی خستە
خزمەتی عێراقی دوای سەدامەوە، هەرگیز نەدەبوایە کورد وا بە گەرموگوڕی
بەرەو بەغدا کێل ببێتەوەو هەرچی گرەوێک لەدوای راپەڕینی بەهاری
(1991)ەوە بۆ بردنەوەی لەم عێراقی عەرەبییەدا لە ئارادابوو، هەر هەمووی
بە با بداتەوەو بەوجۆرە پرسی کورد بکرێتەوە ئەو پارچە پەڕۆ کۆنەی کە
جەستەی دڕاوی ئەم عێراقی عەرەبییەی پێ پینە بکرێتەوەو بەدەستی خۆیشمان
بۆیان بدرووینەوە.
هەرگیز ناشێت کەسایەتییەکی وەکو مام جەلال، ئەوەندەی پەرۆشی بەغداو
رازیکردنی دڵی شیعەو سوننەیە، بەوجۆرە لە ماڵە راستەقینە داڕووخاوەکەی
خۆی دوور بکەوێتەوەو بۆ بزەیەکی هەڵبزڕکاو و درۆزنانەی شیعەو سوننە،
ئاگای لە بەردبارانکردنی بارەگایەکی حزبی لە سلێمانی و بە گوللەش
وەڵامدانەوەی خەڵکی نەمێنێت. زۆر بەداخەوە کورد لە باشووری کوردستاندا،
هەمیشە لەلایەن هێزە سیاسییەکانییەوە، ئەوەندەی هەوڵی دەستەمۆکردن و
بێئیرادەکردنی دراوە، نیوئەوەندە بۆ بەرپەرچدانەوەی پرسە
چارەنووسسازەکان سازو ئامادەو بە ئیرادە نەکراوە، دیارە گەلی دەستەمۆو
بێئیرادەش هەمیشە دوای دواوەی کاروانەکەی جێگە بووەو دەبێت.
داڕشتنی دەستووری عێراقی و جارێکی دیکەش کردنەوەی بەرەی شەڕ لە دژی
کوردانی باشوور لە رێگەی هەمان دەستوورەوە کە هێزە سیاسییەکان لە
باشووری کوردستاندا، زیاترو بەجۆشتر لە عەرەبەکانی عێراق بە شیعەو
سووننەوە لەکاتی دەنگ لەسەردانی دەستوورەکە لە هەڵپەدابوون، لە رێگەی
گۆڵکردنێکی ئاشکرای گۆڵکارە عەرەبەکانی عێراقەوە لە کوردانی باشوورء
دەرچواندنی دەستوور بەو شێوەیەی ئێستاو مەرجی یەکپارچەیی خاکی عێراق لە
هەموو شتێکداو هەر لە رێگای ئەو دەستوورەوەش هاوبەشکردنی عەرەب و پشک
پێدانیان لەو ناوچە کوردستانییانەی کە ساڵەهایە لەلایەن حکومەتە یەک
لەدوای یەکەکانی عێراقەوە –بەبەڵگەی مێژوویی و جوگرافییەوە-، هەوڵی
داگیرکردنی تەواویان لە هەموو روویەکەوە دراوەو کوردی تێدا کراوەتە
مێوانێکی سەرپێیی و داگیرکەرانیش بوونەتە خاوەن ماڵ. کۆکردنەوەو
قەتیسکردنی کێشەی ئەو ناوچە کوردستانییە داگیرکراوانەش لە چوارچێوەی
مادەی (140)ی بەحیساب دەستووری کە تەنها خۆمان وەکو مادەیەکی دەستووری
تەماشای دەکەین و زۆربەی هەرە زۆری لایەنەکانی دیکە بە بەسەرچوو و
مردوو ئەژماری دەکەن، کۆی ئەمانە لە هەلومەرجی ئێستادا لە رووە یاسایی
و دەستوورییەکەیەوە وای لێکردووین وەکو کورد، ببینەوە دەروێشە
دەفژەنەکەی ساڵانی پێشووی یەکپارچەیی خاکی عێراق ء جارێکی دیکەش بە
رۆژی نیوەڕۆ فێڵمان لێ بکرێتەوە کە لە تێکڕای ئەو دۆڕاندن و کڵاو لەسەر
نانە یاساییانەی دوای نەمانی سەدام، لە رووی ئاکاری نەتەوایەتی و
مێژووییەوە، تێکڕای هێزە سیاسییەکانی باشووری کوردستان لێی بەرپرسیارن
بە بڕیار بەدەست و پاشکۆو بێ بڕیارەوە، چونکە ئەوان خوێندنەوەیان بۆ
پرسە نەتەوایەتییەکانی کورد لە باشووری کوردستان، هەر هێندەی بڕ
کردووەو لە گۆشەنیگایەکی کورتبینانەو تەڵخی بەرژەوەندیی حزبایەتییەوە
خاڵیان لەسەر پیتەکان داناوەتەوە!!
کەواتە کورد لە باشووری کوردستاندا دەبێ چی بکات؟
کورد لە باشووری کوردستان، دەبێ هەمیشە بۆ داکۆکیکردن لە پرسی خۆی لە
دروستکردنی قەیرانی بەردەوامدا بێت، قەیرانگەلێک کە هەمیشە وا لە
بەرامبەرەکانی بکات، لێی بێزار ببن و لێیشی بکەونە پاڕانەوەو چاو و
دەمیان لەدەستی ئەم بێت، نەک بە پێچەوانەوە، بەرامبەرەکانی (شەڕی کات)ی
لەگەڵدا بکەن و هەر کە خۆیشیان بەهێزکردەوەو کورد وتەنی: ناوماڵی خۆیان
رێکخستەوە، ئەوکاتە بکەونە تێکدانی ماڵی دراوسێکانیان، چونکە ئەمەی
هێزە سیاسییەکانی کورد لە هەمبەر پیلانەکانی برا درۆیینە عێراقییەکانی
پەیڕەو و پیادەی دەکات، رێک بەمجۆرەیە. ئەوەتانێ (شەڕی کات) خەریکە لە
پەلوپۆمان دەخات و لە چاوەڕوانیدا، نەک هەر ئاوی پێمان، بەڵکو خوێن لە
جەستەی چاوەڕوانیمان دەچۆڕێت و خەریکە چک دەکات. شەڕی دەستوور، شەڕی
مادەی (140)، شەڕی بە دابڕاوی مانەوەی ناوچە داگیرکراوەکان، شەڕی
نەگەڕانەوەی قەزاو ناحییەکان بۆسەر کەرکوک، شەڕی نەدانەوەی زەویوزاری
جووتیاران و مانەوەی لەدەستی وەزارەتی مالییە، شەڕی زمانی کوردی و شەڕی
بواری پەروەردەو فێرکردن، شەڕی بوودجەو شەڕی پێشمەرگە، شەڕی بە
فیدرالیبوونی عێراق و شەڕی یەکلاییکردنەوەی لە چوارچێوەی نیشتیمانی
عەرەبیدا، شەڕی...، شەڕی... و چەندان شەڕی گەورەوگرانی دیکە کە کورد
دەتوانێ، هەمیشە لە رێگای رابوون و ناڕەزایی جەماوەری و هەڵوێستی
نەتەوەییانەی نوێنەرەکانی لە بەغداو چەندان رێگەی دیکە، لە جیاتی
پینەوپەڕۆکردنەوەی جەستەو یەخەی دادڕاوی عێراقی دوای سەدام، دەتوانێ
قەیران لەدوای قەیران دروست بکات و هەر هەمووشی قەیرانی دەستووری و
یاسایین و ئەگەر هێزە سیاسییە بڕیار بەدەستەکانی کورد، خاوەن ئیرادەی
نەتەوایەتییانە بن، ئەوا زۆر بە ئاسانی ئەو قەیرانانە بەڕێوەدەبرێن و
لەهەمبەریشیاندا مێشکە بە دۆگمابووەکانی نێو ئەم عێراقی عەرەبییە ناچار
دەبن، بەچۆکدابێن و کورد لەم باشووری کوردستانەیدا، ئەگەر لەم
هەلومەرجەدا وەک سیاسییە بڕیار بەدەستەکانمان دەڵێن: هەلومەرجی خودی و
بابەتی لەبار نییە، بۆ جیابوونەوەو بڕیاری سەربەخۆیی، خۆ دەکرێ لە
رێگای بەڕێوەبردنێکی هۆشمەندانەی ئەو قەیرانانەوە، رێگە بە
بەرامبەرەکانمان نەدەین هێرشمان بکەنەسەر. چونکە وتەیەکی بەنرخ هەیە
دەڵێ: (باشترین ئامراز بۆ بەرگری لەخۆکردن، هێرشبردنە). خۆ ئەگەر
ئەمانەشمان پێناکرێت، دەبا چیدیکە لە هەولێرەوە نەبینەوە ئەندازیاری
رێکخستنەوەی ماڵە پەرشوبڵاوەکان و ئاشتکردنەوەی برا هەمیشە دوژمن
بەیەکەکان لە بەغدای عەرەبی. لێ گەلۆ ئەمە ئیرادەو بوێرییەکی نەتەوەیی
راستگۆیانەی گەرەکە.
کەرکوک
ماڵپەڕی رابەر رەشید
|
