١٤\١٠\٢٠٢٤
لە دڵی
ڕادیۆوە
(بۆ کۆچە پاییزییەکەی حیسامەدین
ئەمین).

هۆمەر
گەر
بمهەوێت کورت و پوخت سووکە ئاوڕێک لە ژیانی مامۆستا و پەروەردەکار،
نووسەر و شاعیر "حیسامەدین ئەمین"بدەمەوە، سێ قۆناخ دەگرێتەوە.
قۆناخی یەکەم ڕووی لە خودی ژینگەی سنە و دواتر خولی مامۆستایەتییە کە
دەبێتە وانەبێژ و مامۆستای قوتابخانە لە کوردەواری و بگرە چەندان شاری
فارسنشیندا. ئەم مێژووە ساڵانی خوێندنی ئەم کەسایەتییە لە شاری سنە و
دواتر زانستگەی تاران دەگرێتەوە. بە واتایەکی ڕاستتر،ساڵی ١٣٢٤ی
هەتاوی(١٩٤٥)لە سنە کۆتایی بە خوێندنی دواناوەندی دەهێنێت. ساڵی
١٣٣٧(١٩٥٨)لە زانستگەی تاران،لە بەشی زمان و ئەدەبی فارسی وەردەگیردرێت
و لەو مەتەرێزە زانستییەوە درێژە بە خوێندنی باڵا دەدات. قۆناخێکی هەرە
هەستیاری ژیانی حیسامەدین ئەمین کە ڕووی لە بواری پەروەردە و بارهێنانە
و وەک مامۆستای قوتابخانە بەوپەڕی بەرپرسیارەتییەوە ئەم ئەرکە گرینگە
ڕادەپەڕێنێت. دواتر هەر لە تاران درێژە بە خوێندنی باڵا دەدات و
بڕوانامەی ماستەر لە زمان و ئەدەبی فارسی وەردەگرێت و وەک مامۆستای
قوتابخانە بۆ ماوەی چەندان ساڵ، وانە بە قوتابییان دەڵێتەوە.
لە ڕێی خوێندنەوەی نووسینی نووسەرێكی فارسینووسەوە بە ناوی "عیسا
سەفا"لە بن سەردێڕی"مامۆستای یەکەم"،پتر پەی بە توانا و ژیریی و ئاستی
باڵای زانستیی و هەروەها بەمشووربوونی حیسامەدین ئەمین لە هەمبەر چینی
دەستکورت و هەژاری کۆمەڵگە دەبەین و تازە تێدەگەین سیما تیشکاوییەکانی
نەتەوەکەمان تا لەژیاندان،چەندە تەنیا و غەریب و نامۆ دەژین. نووسەرێک
کە بۆ چەند بەرە سەرچاوەی خزمەت و ڕاژەیە و چەندان نەوە
پێدەگەیینێت،دواتر لە لایەن خودی نەوەی نوێوە پەراوێز دەخرێت و تا
لەژیاندا دەبێت، غەریبانە دەژییت.
ئێمە چەند تەنیاین تا لەژیانداین و چەندە دەورمان جەنجاڵە بۆ مردن!
ئەم دەردە هەژێنەرە ئینتیزاری هەر هەموومان دەکات،بۆیە پێویستە کاری
هەرەقەتی بۆ بکرێت و ئەمە گرینگەیش لە ڕێی پەروەردە و بارهێنانەوە
مەیسەر دەبێت. گەرەک بۆ ژێرخانی کولتووریی کۆمەڵگە خەبات بکەین و وەک
چلۆن لە پێناو دەستخستنی دەستکەوتی ماددییدا تێدەکۆشین،دە هێندە بۆ
بنیاتنانی ژێرخانێکی بەهێز و پتەوی فەرهەنگی بۆ کۆمەڵگەکەمان هەوڵ
بدەین. لە داد و ئینساف بەدوورە کە مرۆ پێشڕەوەکانی کۆمەڵگەکەمان لە
هەر بوارێکی زانستیدا بەم چەشنە تا لەژیاندان،غەریبانە و بێناز بژین و
هەرکە پەڕی ژینیان هەڵوەری،تازە ئەودەم جەنجاڵ بەپا بکەین و شینیان بۆ
بگێڕین.
دواتر ئەم نووسەرە فارسینووسە باس لە خەمخۆرییەکانی حیسامەدین ئەمین
وەک مامۆستای قوتابخانە دەکات کە چلۆن ڕێبازی ژیانی خودی خۆی دەگۆڕێت و
دەبێتە چرا بۆ ئەم و دەیان قوتابیی دیکە.
بەڵام قۆناخی دووەمی ژیانی ئەم کەسایەتییە ڕووی لە دنیای میدیا و
ڕاگەیاندنی کوردییە. ساڵی ١٣٣٧ی هەتاوی(١٩٥٨)دەگەڵ ڕادیۆ کوردیی تاران
دەکەوێتە هاوکاری و بەم چەشنە پێی بە ڕادیۆ دەکرێتەوە و سەرەتا وەک
بێژەر دەست بە خەباتی میدیایی دەکات.
تا ساڵی ١٣٤٤(١٩٦٥)لەسەر خەباتی میدیایی لە ڕادیۆ کوردیی تاران
بەردەوام دەبێت. پاش ئەوەی ڕادیۆ کوردیی تاران بۆ ساڵانێک وەشان و
پەخشی دەوەستێت،بەشی زۆری خەباتکارانی ڕادیۆ کوردیی تاران دەگوێزرێنەوە
بۆ ڕادیۆ کوردیی کرماشان و لەو شارەوە درێژە بە خزمەت و خەباتی خۆ
دەدەن. هەر لەم سۆنگەیەوە حیسامەدین ئەمینیش لەبەر ئەوین و هۆگری بە
کولتوور و زمانی کوردی،ڕوو لە شاری قەسری شیرین دەنێت و لەوێوە درێژە
بە هاوکارییەکەی دەگەڵ ڕادیۆ کوردیی کرماشان دەدات. بە واتایەکی
ڕاستتر،لە ساڵی ١٣٤٥ی هەتاوییەوە تا ساڵی ١٣٥١(١٩٧٢)لە ڕادیۆ کرماشاندا
کار دەکات. دواتر دەگەڕێتەوە تاران و لەسەر داواکاری کەسایەتی ناوداری
کورد،دوکتۆر "محەممەدسدیق موفتیزادە"(١٣٦٣-١٣٠٠)(١٩٨٤-١٩٢١)،دیسانەوە
لە ڕادیۆ کوردیی تاران درێژە بە هاریکاری دەدات و ئەم هاوکارییەیش تا
ساڵی ١٣٥٧ی هەتاوی(١٩٧٨) بەردەوام دەبێت.
بەدرێژایی تەمەنی نێزیک بە ٨٠ ساڵەی ڕادیۆ کوردی لە پار و بەشی
ڕۆژهەڵاتی نیشتماندا (١٣٢٥ی هەتاوی،١٩٤٦ی زایینی)سەدان مرۆی خەباتکار و
خەمخۆری زمان و چاندی کوردییمان پێ شک دێت کە لەم ڕۆچنەیەوە سەرچاوەی
ڕاژە و خزمەت بوونە و هەوڵی بووژاندنەوە،بڵاوکردنەوە،پەرەپێدان و
پێشخستنی فەرهەنگ و زمانی کوردییان داوە. پڕ ڕوونە ناوێکی ناسراو و
دیاری ئەم مەیدانە هەراو و بەرینەیش"حیسامەدین ئەمین"ە کە نزیکەی ١١
ساڵ لە ڕێی ڕادیۆ کوردییەکانی تاران و کرماشانەوە وەک سیمایەکی
درەوشاوە،خزمەتی زمان و کولتووری کوردی دەکات و جێپەنجەی بەسەر دیرۆکی
ڕادیۆ کوردییەکانەوە دیارە. ئەو قۆناخەی حیسامەدین ئەمین ڕوو لە ڕادیۆ
کوردی دەنێت،دەیان سیمای نەتەوەیی و خەمخۆر لە ڕادیۆ کودییەکانی تاران
و کرماشاندا مژولی خزمەت بە سامانی فەرهەنگیی کورد دەبن. دوکتۆر
محەممەدسدیق موفتیزادە(١٩٨٤-١٩٢١)،شوکروڵڵا بابان(٢٠١٢-١٩٢٣)،خەسرەو
خان شێخکانلوو(٢٠٠٤-١٩٢٥)هومایۆن کەمانگەر(١٩٤٢)،مەلا جەمیل ڕۆژبەیانی(٢٠٠١-١٩١٣)،سوارە
ئێلخانیزادە(١٩٧٦-١٩٣٧)،سەیید ئیبراهیم ستوودە(٢٠٠٠-١٩٢٦)،عەزیز عەلەوی(٢٠١٩-١٩٣٠)،سەیید
جەلال نیزامی(١٩٥١)،سەیید تایەر هاشمی(١٩٩١-١٩١٥)،مەلا محەممەد ڕەبیعی(١٩٩٦-١٩٣٢)،دوکتۆر
عابید سیراجەدینی(١٩٩٥-١٩٢٣)،میدیا زەندی(٢٠٠٨-١٩٤٠) و عوسمان ئەحمەدی(١٩٣٧)،تەنیا
چەند ناوێکی دیاری ئەم بەستێنە دێنە ئەژمار. لەو چاخ و خولەدا ڕادیۆ بە
قۆناخێکی هەستیاردا تێدەپەڕێت کە بە قۆناخی زێڕین دەناسرێتەوە،چونکە
دەوری فێرگە بۆ هەر هەموو کورد دەبینێت. ئەم دەستکەوتە مەزنە بەر
حیسامەدین ئەمینیش دەکەوێت.
دوا قۆناخ و سێیەم قۆناخ لە ژیانی حیسامەدین ئەمین ڕووی لە ساڵانی پاش
خانەنشینبوونە کە دەگەڕێتەوە سنە و تا دوا ڕۆژانی ژین هەر لەم شارەدا
دەمێنێتەوە. ئەم ساڵانە خەمساردییەکی فرەی پێوە دیارە کە بەشی سەرەکی
بەرۆکی خۆی دەگرێتەوە کە لە هەمبەر چاپ و بڵاوکردنەوەی نووسینەکانیدا
کەمتەرخەم دەبێت کە دیارە ئەم پرسەیش بۆ خۆ گەلێک هۆ و هەگەری لە پشتە.
بەشەکەی دیکەیشی ڕووی لە خەمساردی کۆمەڵگە بەرانبەر بەم کەسایەتییەیە
کە وەک پێویست ئاوڕی لێ ناداتەوە.
چەندان جار لە نزیکەوە ئەم کەسایەتییەم بینیبوو و دەگەڵی قسەم کردبوو.
مرۆیەکی سادە و ڕۆحسووک و ئارام بە جانتا گچکەکەی سەرشانی بە
شەقامەکانی شاردا دەهات و دەچوو بەڵام تەنیایی و دۆخی سەختی ژیان و
گوزەران ئەو بڕست و تاقەتەی لێ بڕیبوو تا پێکەوە بە وردی لەسەر مێژووی
ڕادیۆ و گەلێک پرسی دی باس بکەین و ڕووپەڕی دوێنێ هەڵبدەینەوە. ئەمە
قەدەری بە سەدان سیمای ناودیاری کوردە کە تا لە ژیاندان، بە دۆخێکی
سەختدا تێدەپەڕن و هەرگیزیش وەک پێویست ئاوڕیان لێ نادرێتەوە. هەر بۆیە
هەگبە ڕەنگاڵەییەکەی تەمەن دەگەڵ خۆ دەبەنە بن گڵ و کۆمەڵ لە
خەرمانەیەک یادەوەریی ڕەنگین و زەنگین بێبەش دەبێت.
شیاوی ئاماژەپێدانە "حیسامەدین ئەمین"، ساڵی ١٣١٥ی هەتاوی(١٩٣٦)لە شاری
سنە دیدەی لە ڕووی ژیان هەڵدێنێت. بۆ خۆی دەڵێ،خەڵکی گوندی"باینچۆ"ی
سنەیە.
سەد مخابنیش ئەم نووسەر و شاعیرە درەنگانی شەوی ١٤ لەسەر ١٥ی ڕەزبەری
٢٧٢٤(٦ی ئۆکتوبەری ٢٠٢٤)لە نێو ماڵەکەی لە شاری سنە بۆ هەمیشە چاوانی
لێک دەنێت و هەگبەی ساڵانی خزمەت و خەمخۆری بە یادگار بەجێ دەهێڵێت.
_______________________________________________
ژێدەر:
• ماڵپەڕی عیسا سەفا،بەشی ئەدەبی www.assasafa.net
• ڕادیۆ کوردیی تاران لهـ بهـردهـم
دهـروازهـی دیرۆکدا،هۆمهـر نۆریاوی،گۆڤاری ڕێزان،ژمارە٣،ڕێبەندانی
١٣٩٣ی هەتاوی
• وتووێژی گۆڕان نیوز دەگەڵ حیسامەدین ئەمین،ماڵپەڕی گۆڕان
نیوز،گەڵاڕێزانی ١٤٠٢
• وتووێژی کوردپرێس دەگەڵ حیسامەدین ئەمین،بەشی فەرهەنگ و هونەر،٨ی
تەمووزی ٢٠١٩
h_noryawi@yahoo.com
|