٤\٦\٢٠١٥

لە قەیرانی حەقیقەتەوە بۆ گومانەکانی پرسیار.

تاڤگە سابیر     

- بەشی شەشەم (کۆتایی) -

لێرەدا پرسیاری باو هەمیشە پرسیارێکی ئایدۆلۆژییە ، پرسیارێکە دەکرێت نەك بۆ ئەوەی ئاسۆیەك ڕوونبکاتەوە ، زانیاریەکی تازە بدۆزێتەوە تەمومژێك لابدات، بەڵکو بۆ ئەوەی هەموو شتێك لە تەمومژدا بهێڵێتەوە وە گرفتی ڕۆشنبیری کوردی ئەوکاتە دەستپێدەکات ، کە پرسیاری " باو" پرسیاری سەر زاری خەڵکی دەبێ بە پرسیاری هەرە سەرەکی ڕۆشنبیرانیش ، ڕۆشنبیری کورد هەمان ئەو پرسیارە دەکاتەوە ، کە پرسیاری سەرزاری خەڵکین و ..... کە ئەو پرسیارەش هەمان پرسیاری چیکردنە " چیبکەین؟" بەڵام پرسیاری "چیبکەین" هەمیشە خولقێنەری گەورەترین قەیرانی ڕۆشنبیری کوردی بووە ، ڕەنگە زیادەڕەوی نەبێت ئەگەر بڵێم هیچ پرسیارێك هێندە ئەم پرسیارە لە واقیعی ڕۆشنبیری ئێمەدا گەشەی " سەرەتانی " نەکردووە ئەم پرسیارە ، کە دەستاودەست لە سیاسەتەوە دەگات ئەدەب و هونەر و لەوێوە بە سەرجەم بوارەکانی ژیاندا بڵاودەبێتەوە بە شێوەیەك سەرلەبەری ڕۆشنبیری کوردی تەنها ئەم پرسیارە لە بواری جیاواز و لە ساتەوەختی جیاوازدا دووبارە دەکاتەوە چیبکەین بۆ ئاشتی ؟ چیبکەین بۆ شانۆ؟ چیبکەین بۆ ئەوەی کۆمەڵگای مەدەنی دروستبێ ؟ هتد... ئیدی بەردەوام دەبێتە پرسیاری سەرەکی هەموو بوارەکانی ڕۆشنبیری کوردی و وەڵامەکانیش بە لێشاو بەدوایدا دێن .. ئەو وەڵامانەی وەك پڕۆژەیەکی وەهمی لە لاپەڕەی گۆڤارو ڕۆژنامەکاند بڵاودەکرێنەوە وە ڕۆژنامە و گۆڤارەکانی ئێمە شایەتی ئەو نووسینە خەسیوو مردوانەن.

بێگومان ئەم سەرەتایە نابێت وا وەربگرین ، کە ئێمە دەمانەوێت بڵێن پرسیاری " چیکردن" پرسیارێکی ناڕەوایە و هەڵەیە؟ لێرەدا باس لە ڕەوایی و ناڕەوایی پرسیارێك نییە ، بەڵکو باس لە ترسناکی ئەو دۆخەیە ، کە ڕۆشنبیرییەك بەردەوام یەك پرسیار لە بواری جیاواز لە کاتی جیاوازدا دووبارە دەکاتەوە، بەڵام پرسیاری " چیکردن" هەروا پرسیارێکی ساناو بێگرفت نییە ، چونکە ئەم پرسیارە لەناو هەناو خۆیدا هەندێك بەڵگەنەویستی هەڵگرتووە ، کە پێویستە بخرێتە ژێر گومان.

بەڵگەنەویستی یەکەم:

ئەوەیە " چیکردن" شتێکە نەزانراو، کە پێویستە بیدۆزینەوە ئەو کەسەی وەڵامی چیکردن دەداتەوە هەر لە سەرەتاوە ئەو بەڵگە نەویستەی لایە ، کە ئەو تاکە کەسێکە وەڵامی ئەو پرسیارە دەزانێت و خەڵکانی دی نایزانن ، بەڵگەنەویستێك ، کە بە تەواوی دەبێ بخرێتە ژێر گومانەوە ، چونکە ڕەنگە خەڵکانی دیش بزانن ، کە پێویستە چیبکرێت ، بەڵام دنیایەك برەبەست چ لە ڕووی سایکۆلۆژیی یان سۆسیۆلۆژیی یان ڕۆشنبیرییەوە لە بەردەمیاندا ڕادەوەستێت و ڕی لە شیکردنەوەکانی دەگرێت.

بەڵگەنەویستی دووەم:

هەرکاتێ زانیمان چیبکەین ئیدی هیچمان لەسەر نامێنێ پڕاکتیک کردن نەبێت واتە ئەو کەسەی وەڵامی پرسیارەکە دەداتەوە لە ناو یەقینێکدا ڕۆدەچێت و لێرەوە لە پیاوێکی پرسیارکەر و ڕەخنەگرەوە دەبێت بە پیاوێك ، کە ئیشی تەنها دەبێت بە بانگهێشتنکردنی بەردەوام بۆ وەڵامێك ئایدۆلۆژیایەك ، حیزبێك .

ئەگەر هەڵکۆڵین لە پرسیارکەرەکەدا قۆڵتربکەین ئەوا دوا بەڵگەنەویست " کە گرنگترینیانە" بۆمان ئاشکرادەبێت ئەوەیە مرۆڤ بوونەوەرێکی عاقڵە ئەو دەمەی زانی چیبکات ، دەیکات بەڵگەنەویستێك ، کە لەدوای فرۆیدەوە بە تەواوی کەوتە بەرگومان : ئەمڕۆ و لە دوا چرکەکانی سەدەی بیستدا چەند ساویلکانەیە بڵێین سەرچاوەکانی ڕەفتار و کردار و بڕیارەکانی مرۆڤ عەقڵە و عەقڵیش ئەو ئامێرەیە ، کە هەموو شتێکی سوودبەخشە بۆ مرۆڤ فەراهەمدەکات ، لێرەدا بێئەوەی پێویستمان بە هیچ چەمکێکی تێوری هەبێت ، ئەوەندە بەسە چەند نموونەیەك لە واقیع بهێنینەوە بۆ ئەوەی دەریبخات زاراوەی سووەبەخشی عەقڵی چ زاراوەیەکی کەموکوڕە بۆ تێگەیشتن لە ڕەفتار و کردارەکانی مرۆڤ : نازیزم فاشیزم و بەعسیزم.

لێرەوە هیچ پرسیارێك هێندەی پرسیاری " چیکردن" قویراناوی نییە ، بەڵام گرفتی ڕۆشنبیری کوردی ئەوەیە هەرگیز تخوبەکانی ئەم پرسیارە جێناهێڵێت و ئەگەر سەرنجێکی ووەد بدەین ئەو ڕاستییەمان بۆ ئاشکرا دەبێت ، کە سەرلەبەری مێژووی ئێمە گەڕانێکە تەنها بەدوای ئەم پەسیارەدا .. تەوژمی مارکسییەت ، تەوژمی ئیسلامییەت ، پەتای دروستکردنی ڕێکخراو و بنکە ڕۆشنبیرییەکان هەموو ئەم تەوژمانە لە ئەنجامی ئەو پرسیارەدا دروستبوون ، تەوژمی مارکسییەت لە واقیعی ئێمەدا لەبەرئەوە بەهێزنییە کە مارکسییەت میتۆدێکی ڕەخنەگرانەیە و دیدێکی ڕەخنەیی بۆ واقیع هەیە ، بەڵکو لەبەر ئەوەی ماکسییەکان بەپێی پرۆگرمێکی پێماندەڵێن چیبکەین ... لە ڕۆشنبیری کوردی کوردیدا هەموو ئەو تیۆرە و میتۆدانە وەلاوەدەنرێت ، کە هەڵگری وەڵامی پەسیاری " چیکردنی" نین و وەڵامی ئامادە و خەڵەتێنەریان پێنییە ئەگەر تەماشای پۆڵینکردنی ناو ڕۆشنبیرانی کورد بکەین ، جگە لە پۆڵینکردنی حیزبی هیچ پۆڵینکردنێکی دی نابینین زۆرجار ئەوە دووبارەدەکرێتەوە ، کە دابەشبوونی ڕۆشنبیران بەسەر حیزبەکاندا قەیرانێکی ترسناکی خولقاندووە ، بەڵام لە ڕاستیدا ئەمە جگە لە درۆیەك هیچی دی نییە ، هیچی گرفتێك نییە ڕۆشنبیر سەر بە چ حیزب و چ لایەنێکە ، بەڵکو گرفت ئەوکات دەستپێدەکات ، کە ڕۆشنبیری کورد توانای نییە جگە لەو پۆڵینکردنە هیچ پۆڵینێکی دی بێنێتە ئاراوە ، پۆڵینکردنێك ، کە ئیدی پابەندنەبێت بە حیزب و لایەنێکی سیاسیەوە، بەڵکو بە قوتانخانەی فکری و ڕەخنەیی و ئەدەبی جیاوازەوە واتە ئەوە حیزب نییە ڕۆشنبیران بەسەخۆیدا دابەشدەکات ، بەڵکو ئەوە ئیفلیجی و بێکەڵکی ڕۆشنبیرە ، کە توانای نییە جگە لەو پۆڵینکردنە هیچ شوناسێك بۆ خۆی دیاریبکات.

لەبنەڕەتدا نامۆترین و نادیارترین ڕەگەزی ژیانی ئێمە ڕۆشنبیرە ئەم توێژە هەر لەسەرەتاوە هیچ پرسیارێکی خۆی نییە و پرسیارەکانی هەمان پرسیاری سیاسییە و لە بوارەکانی خۆیدا دووبارەیدەکاتەوە " چیکردن" لە جەوهەر و ناوەڕۆکدا پرسیارێکی سیاسییەو خۆی فڕێداوەتە ناو بواری ڕۆشنبیرییەوە قەیران ئەو کات دەستپێدەکات ، کە سیاسییەت هەموو بوارەکانی دی بۆ خۆی قۆرخدەکات ، بەڵام دەبێ لێرەدا ئەوە بڵێین قۆرخکردنی سیاسەت بۆ بوارەکانی دی بەو مانایە نییە ڕۆشنبیری کورد دەرك بە گرفتە سیاسیەکانی دەکات و لێرەوە گرنگیدان بە سیاسەت بە ئەرکێکی خۆی دەزانێت ... بە هیچ شێوەیەك ، بەڵکو بەو مانایە دێت ئەو عەقڵیەتەی ڕۆشنبیر لە ڕێگایەوە سەیری دنیا دەکات هەمان عەقڵییەتی مامەڵەکردنی سیاسییە لەگەڵ دنیادا ، هەمان ئەو سرەشتە ئەخلاقی و پراکتیزیەی ، کە سیاسی خاوەنیەتی ، دەگوێزێتەوە بۆ ڕۆشنبیریش ، هەمان ئەو خەمە کاتی و تێپەڕانەی سیاسی گیرۆدەیەتی دەبێتە خەم و خەونی ڕۆشنبیریش لێرەشدا ئەوەی ووندەبێت شتێکە بەناوی ڕۆشنبیرییەوە و ئەوەی سەرهەڵدەدات باڵادەستی سیاسی و پەراوێزی ڕۆشنبیرە.

دەکرێت بڵێین ڕۆشنبیری کورد " گرگنێکی سیاسییە" ئەو پیاوێکە وەك سیاسی ... پرسیار و تێڕوانینەکانی درێژکراوەی هەمان تێڕوانینی سیاسییە.. داواکارییەکانی هەمان داواکاری پیاوێکی سیاسییە ، لێرەوە دەبینین ڕۆشنبیر، کە لە ناوەڕۆکدا دەبێت کەسێکبێت ، کە زیاتر بیر لە خەڵك بکاتەوە نەوەك لە خۆی و مافی قسەکردن لەبری خەڵکانی دی بەخۆی بدات ، ڕەمزی ڕەخنە بێت لەبەردەم دەستدرێژی سیاسییەکاندا لە واقعی ئێمەدا دەبێت بە پیاوێك ، کە تەنها بیر لە ژیانی خۆی و مسۆگەرکردنی گوزەرانی دەکاتەوە ، هەموومان دوا بەیاننامەی ڤیستیڤاڵی یەکەمی گەلاوێژمان بینی " کە دوا کۆبونەوەی ڕۆشنبیرانی کورد بوو" ، کە یەکێ لە داوا سەرەکییەکانی بریتی بوو لە داواکردنی بۆ ڕۆشنبیران و نووسەران ، ئیدی ئەمە کۆمیدیای ڕۆشنبیری کوردییە ڕۆشنبیر ، کە شوناسی هەرچیەك بێت لەوە تێپەڕناکات لەبری خەڵکانی دی مافی قسەکردنی بەخۆی دەدات لە واقعی ئێمەدا دەبێ بە پیاوێك ، کە تەنها بیری لای پاراستنی ژیانی خۆیەتی لە ڕاستیدا ڤیستیڤاڵی گەلاوێژ هەرچی قەیرانەکانی ڕۆشنبیری کوردی هەیە ئاشکرایکردد ، چونکە ڤیستیڤاڵ دەریخست ئەو گروپەی پێدەگوترێت ڕۆشنبیر نە درکی شوناسی خۆی دەکات نە پەیامێکی هەیە و نە هیچ پرسیارێکی هەیە ئەو پیاوێکە نابێ بگیرێت نابێ برسی بێت نابێ فەرامۆشبکرێت ، دەنا داهێنان دەمرێت.

داهێنانی ئەو پابەندە بە خۆشگوزەرانی ژیانیەوە نەك بەو گرفت و کێشانەی ، کە واقعێکی تاڵ لە بەردەمیا زیندوویدەکەنەوە ، ئەو دەنگی کەس نییە قسەی هیچ لانییە ... پڕۆژەو پەیام و بەرنامەی خۆی نییە ، بەڵکو پیاوێکە دەبێت لە کۆشکێکدا بێت حۆرییەکان بە دەوریەوەبن و شاباشی سیاسییەکانیشی لە پشتەوەبێت بۆ ئەوەی بتوانێ هۆنراوەی نەمر و نووسینە شاکارەکانی بنووسێت ، تازە ئەوەی لەم خەڵوەتەشدا دێتەدەرێ جگە لە نووسینە چەند لاپەڕەی پەخشان نووسەکان زیاتر هیچی دی نین ... کارەسات لەوەدایە سیاسییەکان بڕوایان بەم درۆیانە کردووە ، چەند کۆمیدییە ئەو یارییەی ئەمڕۆ نێوان ساسی و ڕۆشنبیردا لە واوعی ئێمەدا ڕوودەدات ، ئەم چرکەیەی تیایدا درژین چرکەیەکی بێوێنەیە لە مێژوودا ... چرکەی گەڕانی سیاسییە بە دوای ڕۆشنبیردا بۆئەوەی کارێکبکەن ... ئەم دووبوارە ، کە دەبوو لە سەرەتاوە پڕبێت لە پێکدادان و ململانێ لە واقعی ئێمەدا دۆخێکی وا کۆمیدی و تراژیدی دێتە ئاراوە ، کە سیاسیەکان لە ڕۆشنبیران بپاڕێنەوە بۆ کارکردن ، داهاتووی ئەم پەیوەندییەش هەر لە ئێستاوە ئاشکرایە : پاش ماوەیەك چەند گۆڤارێکی دی و چەند بنکەیەکی دی وەك قارچك بێهیچ بنەمایەکی فکری سەرهەڵدەدەن داهاتووی نزیکمان ، داهاتووی هورژمی ئەو گۆڤارە مردووانە دەبێت ، کە لە خولگەی " کاروان" و " بەیان" سەردەمی داگیرکردن تێپەڕناکات ، چونکە ۆشنبیری کوردی جگە لە پەخشان نووسین و زمانێکی وەسفی هیچی دی لێسەوزنابێت : نووسینی کوردی تاکە کارێکی بیکات ئەوەیە ئەو قسانە بە جوانی بنووسێتەوە ، کە لە چوارچێوەی تێگەیشتن و زانینی هوشیاری خوێنەرەکانی تێپەڕنەکات ( لێرەوە دەبینی ئەوەی لە واقعی ئێمەدا بتوانێ نامەیەکی عاشقانەی جوان بنووسێت دەکرێت وەك ڕۆشنبیرێك بناسرێت).

ڕۆشنبیری کوردیش بۆ ئەوەی ڕەوایەتی بەم کارەی ببەخشێ هەمیشە دەگەڕێتەوە بۆخوافەتی خۆماڵیبوون زۆر لە مێژە ڕۆشنبیری کورد بێکەڵکی و ئیفلیجی خۆی لەناو ئەم خوارافەتەدا دەشارێتەوە و ڕەوایەتی پێدەبەخشێ ، ئەو هەمیشە خۆی وەك پیاوێکی میراتگری کەلتوور... پابەبدی داهێنەرە مەزنەکانی ڕابردوو ناودێردەکات ... خورافەتی خۆماڵیبوون ئەو بەهانە ساویلکانەیەیە ، کە دەیەوێت ووزەی ژیان بەو پەخشان نووسین و بێمەنهەجییەتە بدات ، کە سەرلەبەری کاری ڕۆشنبیری گرتۆتەوە ، لێرەوە لە ڕاستیدا خورافەتی خۆماڵیبوون بانگەشەنییە بۆ داهێنانێکی کوردی لە ئێستادا ، بەڵکو بەهانەیەکە بۆ خۆدزینەوە لە هەموو داهێنانێکی ڕاستەقینە ، هەرکاتێك گوێتان لە خورافەتی خۆماڵیبوون بوو یەکسەر چاوەڕێی نووسینێکی پەخشاننووس و وەسفگەرابکەن ، بۆچی دەڵێم وەسفگەرا؟ چونکە ئەوزمانەی وەڵامی پرسیاری "چی" دەداتەوە ڕاستەوخۆ زمانێکی وەسفییە، پرسیاری چی؟ پتر ئەرکی وێنەگرتنە نەك شیکردنەوە و ڕاڤەکردن ، کاتێك دەپرسین چی ڕوودەدات؟ چی دەبینی؟ چی بکەین؟ لە ڕاستیدا دەمانەوێت بزانین لە ئاستی دیار دەکاندا چی لە گۆڕێیە ، لێرەوە ئەو زمانەی وەڵامی پرسیاری "چی" دەداتەوە هەمیشە زمانێکی وەسفییە ، چونکە وەسفکردن تاکە دەروازەی ئامادەکردنەوەی دیاردەکانە بۆ ئەوەی جارێکی دی بژێینەوە ، کاتێك دیاردەیەك وەسفدەکەین لە ڕاستیدا دەمانەوێت ئامادەیبکەین بۆ ئەوەی بوونی خۆی وەك خۆی بپارێزێت و هیچ گۆڕانێکی بەسەردانەیەت ... ئەو ڕۆشنبیرییەش ، کە زمانێکی وەسفی هەیە ئەو ڕۆشنبیرییەیە ، کە نایەوێت هیچ گۆڕانێکی بەسەردابێت ، چونکە " پرسیار چی" پرسیارێك نییە دەست بۆ ناوەڕۆك و مانا شاراوەکان ببات، بەڵکو ڕوکەش و قاڵبی دیاردەکان دەدۆڕێنن.

لێرەوە بێگومان ڕۆشنبیری کورد ڕۆشنبیرێکی پارێزگارە ، وەك چۆن سیاسەتی پارێزگارمان هەیە هەرواش ڕۆشنبیری پارێزگارێش... ئەگەر سیاسەتی پارێزگار ئەو جۆرەبێت لە سیاسەت، کە نەك بیر لە گۆڕان ، بەڵکو بیر لە پاراستنی هەلومەرجێك دەکاتەوە ، ئەوا ڕۆشنبیری پاراێزگاریش لە هەمان ئاڕاستەدا ئەرکی پاراستن و دووبارەکردنەوەی ڕابردووە لە ڕێی تاکڕەهەندکردنی پرسیارەکانەوە ، چونکە ڕۆشنبیری پارێزگار کاتێك دنیا تەنها لە پرسیاری " چی" دا دەخاتە ژێر سەرنجەوە لە ناوەڕۆك و جەوهەردا دەیەوێت دنیا بە نەگۆڕی خۆی بهێڵێتەوە لێرەوە ئیدی بێگومان ترسناکترین شت بۆ مرۆڤ نەبوونی پرسیارە ، ئەو دەمەی پرسیار ناکەین ئەو دەمانەن ، کە لەگەڵ " ئێسکە پەیکەری باپیراندا دەژین .. ئەو ئێسکە پەیکەرانەی دێنە ژوورەکانمانەوە و دەست و قاچەکانمان دەبەن بۆ ئەوەی بۆ هەمیشە و هەرگیز تەمەن لە ژوورە سپیەکاندا بەسەر بەرین".

_____________________________

بەشی پێنجەم: www.emrro.com/leqeyranih5.htm

بەشی چارەم: www.emrro.com/leqeyranih4.htm

بەشی سێیەم: www.emrro.com/leqeyranih3.htm 

بەشی دووەم: www.emrro.com/leqeyranih2.htm

بەشی یەکەم: www.emrro.com/leqeyranih1.htm

ماڵپەڕی تاڤگە سابیر