١٢\١٢\٢٠٢٢

لە شۆڕشی وشەدا

چەکى شیعری ئازاد هەڵدەبژێرێ.

کەژاڵ شاعرێکى هاوچەرخى کوردە لە شۆڕشی وشەدا چەکى شعری ئازاد هەڵدەبژێرێت و ،سەربەست لە بۆتە و کێش و کۆتەکانیدا هاوارى خۆی دەنرکێنێ وەک بڵێیت بە گفتارى زانایەکى یاخى. (ئازادیی مرۆڤ دەربڕی ترپەکانى دڵیەتى کە ویستەکانى ژیانە)..

کەژاڵ بە زمانى شعر دەماندوێنێ بەرانبەر ئەوانەى هەموو ڕۆژێک پەیکەری خۆشەویستیمان تێکدەشکێنن ..ئەوانەى مزگێنى شەڕمان بۆ دێنن ..ڕۆژێک دا دێ لەبەردەم نرکە و هاوارى ئاوازى سەربەستیدا چۆک دابدەن.

ئەوە کەژاڵى شاعرە گەردوونیە فرە ڕەهەندەکەیە، لە شعریەکانیدا هاوسۆزە لە گەڵ مرۆڤە بێ چەکەکان .. ئەو مرۆڤە ئازادانەى بەدواى دەرچەیەکى ڕزگاربوون دەگەڕێن لە زۆرداریی ئەو نیشتمانییانەى شەڕى وڵات و ئەو کەسانە دەکەن کە هەرگیز نەبوونەتە پڕۆژەیەک بۆ سەرکەوتن بەڵکو هەمیشە پڕۆژەیەک بوونە بۆ شکست پێهێنانیان.

کەژاڵێک پڕۆژە شعرییەکەى جۆراوجۆری پەروەردەیی هۆشیارانەیە .. ڕووناکیە لە نێوان شعری نیشتمانى و شعری کۆچ و ئاوارەیی و هەژاری و برسێتى و نەخۆشی و مردنى خۆڕایی لە پەراوێزى شەڕی دژ بە مرۆڤ و سروشتى دڵگیر کە تواناى کاردانەوە و ڕەزامەندیی ڕێگەپێدراوى نییە و، پڕۆژەیەک لە نێوان عەشقی گیانیی سۆفیگەریی مرۆڤدا کە بە لەدەستدان و سۆزداری ڕەحمى لەدەستدانەکەیە لە باری دوورکەوتنەوە و دابڕان لە ئێمە (نەک مردن) بۆ ئەوەى پێمان بڵێ جەنگ کوشتنى هەموو شێوازێکى ژیانە .. ئەو خەم و پەژارەیەى لە جووڵەى ڕۆژانەى ژیانماندان هەر لەگەڵمان دەمێنن تا ساتەکانى فەوت و نەمان وەک بیردۆزەیەکى گەردوونى ی هاوتەریب لە گەڵ ساتە خۆشە کڵۆڵەکاندا.

کەژاڵ ئیبراهیم ى شاعیرى هاوچەرخى کورد لەم دیوانەیدا ،له سەرتاپاى پڕۆژە شیعری و هۆنراوەکانیدا بە زمانێکى ساکارو هاوئامیز لەگەڵ فەلسەفەى شعردا ده ژى.. هەندێ جاریش وشە و ڕەوانبێژى لە لێکچوون و لێکچوو و هێمابۆکراو وا دەکەن وێنە شعرییەکە ببێتە تابلۆیەکى هونەریی کە چنینێکى شێوەکاری لە ناخدا بێت و توانا و لێهاتوویی ئەم شاعیرەمان بۆ دەردەخا کە هەرگیز بێلایەن نییە و یاخییە لە خڵتەى مرۆڤایەتی و داوا مان لێدەکا گۆرانى خۆشەویستى و ئاشتیی مرۆڤایەتی بە شێوازە جیاجیاکان بچڕین.
ئەوەتا شاعیر پێمان دەڵێت:
خوێندكارێك بووم تۆم خۆش دەویست
مامۆستاكەم هاتوو پرسی
كێ دەزانێ چ شتێ ،
بێ ئەوی دی ناژی
خوێندكارەكەی تەنیشتم هەستاو ووتی :
ماسی بێ ئاو
ئەوی تریان
مرۆڤ بێ هەتاو و ناونیشان
خوێندكارێكی تر لەو لاوە
مناڵ بەبێ نازی دایكء
هەنگیش بێ گوڵ
من حەپەسام هەرچەندم كرد
زمانم بۆ نەهاتە گۆ
چونكە من وام زانی بوو
ئەوەی بەبێ یەكدی ناژی، منم بێ تۆ؟

ئەم بڕگەیەى سەرەوە تەنیا تابلۆیەکى ئاسایی شعریی پڕ مانا و وێنەکەى نییە .بەڵکو هونەرێکى هزری و فەلسەفییە کە سروشت وەک تیشکێکى تێکسمڕاو دروست بووە .. کاتى دوور کەوتنەوە و لێکترازانى توخمەکانى خۆى لە ناو دەبات و لەکاتى نزیکبوونەوەى پڕ لە ئەوین و خۆشەویستى ژیان دەبەخشێ لە نێوان نزیکیی و دووری وێنەیەکى جیاواز لە شێوازى خراپە و چاکە دەردەخا کە لە داستانى ئەم ململانێ فرەچەمکیەدا هەیە.

هەروەکو چۆن کەژاڵی شاعیر کاتێک کەش و شوێنى نیشتمانە تەنگەبەرەکەى دەشارێتەوە، بۆ دەرەوەى جوغزى نیشتمانەکەى پەل دەهاوێ و، هەڵگرى ناسنامە و خەم و ویست و هیواکانیەتى.. خوێنەر دەخاتە بەردەم دنیایەکى تر بە چەندین میل دوورتر لە پێشبینى خەیاڵەکەى ( هەر نیشتمانێک کە بە ئاهى جەنگ و شەڕ و شۆڕ بناڵێ نیشتمانەکەى ترى ئەوە و خەمێکى گەورە ى ئەوە و بە چەکى وشە بەرگرى لێدەکا):
ئەى خاك چەند پیرۆزی
تۆ ولآتى دڵى ئێمەى
با هیچ نەبێ لە ولآتێكى بچكۆلەدا
لەژێر پیاڵەى فنجانى مەملەكەتێك دا
مرۆڤایەتى سەربخەى

ناوەڕۆکى پەیامى کەژاڵ (خۆشەویستى)یە و پەڕاوێزەکەیشى ئەو چرکەساتەیە کە خۆشەویستی تیا خافڵکوژ دەکرێ بە دوورکەوتنەوە و دابڕان بە تفەنگى ئەوانەى نیشتمانەکانیان خافڵکوژ دەکەن .. لێرەیا تێکەڵکردنى ڕۆمانسیەت و بزووتنەوەى خەباتى نیشتمانى وەک پڕۆژەیەکى شیعری دەردەکەوێ کە ( کەژاڵ ) تیایدا چۆنیەتى بنیاتنانى دامەزراوەیەک کە ئەوین و ئاشتکردنەوەى نیشتمان تێکەڵ بەیەکەوەن دەردەخا.

ئەم دیوانە شعریەى کەژاڵ ڕێک هاوارێکى هەڵقوڵاوى شۆڕشێکى مەعریفیی دەوڵەمەندە و تیایدا سوودمەند بووە لە بەرجەسته کردنى سروشت و دەوروبەر و گوڵزار و باڵندە و درەخت و دەریا .. هتد و لێكچوون و پێکچوو لە ڕەوانبێژیی زماندا.

کەواته ئێمە لە بەردەم شاعیرێکى شۆڕشگێڕێن کە بە ئەوپەڕی هۆش و زانینەوە بە چەکى وشە نەک تفەنگ (خۆشەویستى) بنیات دەنێ یا هەروەکو خۆى دەڵێ:
ژن ئەی بوونەوەری جوانیی
ئەی گەڵای سنەوبەری سەوز
هەموو كاتێك گوێم
لە تریفەی مانگەشەوی تۆیە
گوێم لە خورپە و هاژەی رووباری
پڕ بە خوڕی دڵە پڕ لە ئازارەكەی تۆیە
بمبەخشە تۆ درەختێكی باڵابەرزی
كاتێك دەدوێیت ؟
هەر وشەیەكت گوڵێكە
هەر پێكەنینێكت چڵێكە
هەر پەنجەیەكت لقێكە
ناوقەدت سەفتەی كتێب و
گەڵای عەشقی چاوەكانت
پڕن لە خۆشەویستی و جوانی شیعر.

هەولێر
ماڵپه‌ڕی که‌‌ژاڵ ئیبراهیم خدر