|
٢٣\١٠\٢٠١٠
ئاگادارییە‌ک بۆ ڕێکخراوی
په‌یامنێرانی بێسنوور:
له ووڵاته بێ
ناسنامه‌که‌ی مندا، گوڵ هێشتا چرۆیه ده‌یوه‌رێنن!؟
عەبدوڕەحمان محەمەد
له ڕاپۆرتێکدا،که ساڵانه ڕێکخراوی په‌یامنێرانی بێسنوور بڵاوی ده‌کاته‌وه،له
ژێر ناوی (ئازادی ڕۆژنامه‌گه‌ریدا)،له سه‌ر بنه‌مای هه‌ڵسه‌نگاندنی
کۆمه‌ڵێک یاسا و ڕێسا که له ناوچه‌یه‌کدا ،یا وڵاتێکی دیاریکراودا،
بۆ دیاری کردنی کاری ڕۆژنامه‌گه‌ری و سنووردانان بۆ ڕۆژنامهنووسان،که
ده‌کاته هێڵی سوور (تا به‌رده‌رگای ده‌سه‌ڵات ئازادی).
ئه‌م ڕێکخراوه‌یه له ڕاپۆرتی ساڵی 2010 دا
ناوی هه‌مو وڵاتانی دنیای هێناووه ،و به‌راوردی کردووه له گه‌ڵ
ساڵانی پێشودا. هه‌ندێک وڵات چوونه‌ته سه‌روه‌ی لیسته‌که، هه‌ندێکی
تریشی هاتونه‌ته خواره‌وه. وڵاتی فنلندا له سه‌ره‌وه‌ی لیسته‌که‌یه،
که به ئازادانه ترین وڵاتی دنیا ده‌ژمێردرێت له فه‌راهه‌م کردنی
بارودۆخیکی ئازاد بۆ ڕۆژنامه‌نوسان و کاری ڕۆژنامه‌گه‌ری. له خواره‌وه‌ی
لیسته‌که‌دا ،ئه‌ریتریا و کۆریای باکوور و ئێران هاتوون ،که ئه‌م
وڵاتانه به سه‌رکوتگه‌رترین وڵاتانی دنیا ده‌ژمێردرێن،که هه‌موو
ئازادییه‌کیان له ڕۆژنامهنووسان و کاری ڕۆژنامه‌نووسی سه‌ندۆته‌ووه.
به‌لام ئه‌وه‌ی له بیرچووه، پارچه زه‌مینێکی
ئه‌م دنیایه، له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌راستدا،له باری سیاسیه‌وه وڵات
نییه، به‌ڵام له باری ئابووری و یاسای سه‌رکوتگه‌ریه‌وه شان ده‌دات
له کۆمه‌ڵێک وڵاتانی خواره‌وه‌ی لیسته‌که.
ئه‌گه‌ر له وڵاتانێکدا مێژوویه‌ک له
ئازادی ڕۆژنامه‌گه‌ری هه‌بووبێ، له پارچه‌که‌ی لای مندا بۆ ته‌نها
ساتێکیش نایه‌ڵن ئه‌م ئازادیه هه‌ناسه بدات، ئێستاش کۆمه‌ڵێک ڕۆژنامه
له سه‌ر لاپه‌ڕه‌کانی (A4) چاپ ده‌کرێت!!!!؟؟؟، کاتێک کۆمپیوته‌ره‌که‌م
داگیرساند و چوومه سه‌ر پالتاک، بینیم هه‌موو دنیا ئازاده ته‌نها خۆم
ئازادیم لێسه‌ندراوه‌ته‌وه، زۆربه‌ی ژووره کوردیه‌کان به‌ند کراون!!؟؟،
رووداوی ڕفاندن و ترساندنی ڕۆژنامهنووسان به ڕاده‌یه‌که، که شتێک
ده‌نووسی ده‌بێ حیسابی گۆڕ و کفن و خەرجیی پرسه‌که‌ت بکه‌ی!!؟؟
له‌وه‌یه بڕوا نه‌که‌ن، ئێوه‌ی بێسنوور هه‌ست
ده‌که‌م ته‌نها له کوردستانه‌که‌ی لای مندا سنووردار کراوون!!؟؟ له
براده‌رێکی ڕۆژنامه‌نووسم پرسی، له یه‌کێک له ده‌زگاکانی ده‌سه‌ڵاتدا
کارده‌کا، گوتم ئێوه چی ده‌نووسن؟؟؟؟؟ گوتی پسپۆڕێکی بێگانه‌یان بۆ
هێنابووین، له بواری ڕۆژنامه‌نووسیدا، پێی گوتین (ئه‌وه‌نده بنووسن
که گیان و ژیانتان نه‌خاته مه‌ترسیه‌وه)، دیاره ئه‌و براده‌ره‌م بۆ
خۆی ژیانی کۆیلایه‌تی هه‌ڵبژاردبوو، له ناز و نیعمه‌تی بێ پایانی ده‌سه‌ڵاتدا
مه‌له‌ی ده‌کرد.
کۆمه‌ڵێک هاواری تاسێنراو که ده‌یانه‌وێ
بیخنکێنن جار نه جارێک ده‌یه‌وێ قوڵپه بدا و فریای که‌ون به‌ڵام هه‌ر
له کاتی چرۆکردنیدا ده‌یوه‌رێنن، سه‌رده‌شت عوسمان له به‌هاری
ته‌مه‌نی کاری ڕۆژنامه‌نووسیدا بوو، له ڕاپۆرتی لێژنه‌ی
لێکۆڵینه‌وه‌که‌یدا که به ڕۆژنامه‌نووس ناوی نه‌هاتووه ڕاست
ده‌که‌ن، سه‌رده‌شت عوسمان هێشتا چرۆ بوو بۆ گوڵێکی جوانی بۆندار،
به‌کر عه‌لی شاعیر نه‌یان هێڵا شیعره‌کانی له به‌رۆکی ئازادی خێزانه
بێ خانه و لانه‌کان بدا. نه‌یان هێڵا سۆرانی مامه حه‌مه، گه‌ڕه‌که
داڕماوه‌که‌ی شۆریجه‌ی که‌رکوکی بنیادنێته‌وه.
پێنووس لای گه‌لانی تری جیهان نیشانه‌ی
پێشکه‌وتنه به‌ڵام له ده‌ڤه‌ره‌که‌ی لای من ده‌بێته چه‌کێکی ترسناک
و به خۆتا ده‌ته‌قێته‌وه. بۆیه داواکارم که ده‌ڤه‌ره‌که‌ی لای من
بخه‌نه خواره‌وه‌ی لیسته‌که، چونکه هه‌موو ڕۆژنامه‌نووسه‌کانی من
هێشتا هه‌ر چرۆ بوون، وه‌راندییان.
ئه‌مه‌ی خواره‌وه لیستی ناوی ئه‌و وڵاتانه‌یه:
|
Rank |
Country |
Note |
|
|
1 |
Finland |
0,00 |
 |
|
- |
Iceland |
0,00 |
 |
|
- |
Netherlands |
0,00 |
|
|
- |
Norway |
0,00 |
|
|
- |
Sweden |
0,00 |
|
|
- |
Switzerland |
0,00 |
|
|
7 |
Austria |
0,50 |
|
|
8 |
New Zealand |
1,50 |
|
|
9 |
Estonia |
2,00 |
 |
|
- |
Ireland |
2,00 |
|
|
11 |
Denmark |
2,50 |
|
|
- |
Japan |
2,50 |
|
|
- |
Lithuania |
2,50 |
|
|
14 |
Belgium |
4,00 |
|
|
- |
Luxembourg |
4,00 |
|
|
- |
Malta |
4,00 |
|
|
17 |
Germany |
4,25 |
|
|
18 |
Australia |
5,38 |
|
|
19 |
United Kingdom |
6,00 |
|
|
20 |
United States of America |
6,75 |
|
|
21 |
Canada |
7,00 |
|
|
- |
Namibia |
7,00 |
|
|
23 |
Hungary |
7,50 |
|
|
- |
Czech Republic |
7,50 |
|
|
25 |
Jamaica |
7,67 |
|
|
26 |
Cape Verde |
8,00 |
|
|
- |
Ghana |
8,00 |
|
|
- |
Mali |
8,00 |
|
|
29 |
Costa Rica |
8,08 |
|
|
30 |
Latvia |
8,50 |
|
|
- |
Trinidad and Tobago |
8,50 |
|
|
32 |
Poland |
8,88 |
|
|
33 |
Chile |
10,50 |
|
|
34 |
Hong-Kong |
10,75 |
|
|
35 |
Slovakia |
11,50 |
|
|
- |
Surinam |
11,50 |
|
|
37 |
Uruguay |
11,75 |
|
|
38 |
South Africa |
12,00 |
|
|
39 |
Spain |
12,25 |
|
|
40 |
Portugal |
12,36 |
|
|
41 |
Tanzania |
13,00 |
|
|
42 |
South Korea |
13,33 |
|
|
- |
Papua New Guinea |
13,33 |
|
|
44 |
France |
13,38 |
|
|
45 |
Cyprus |
13,40 |
|
|
46 |
Slovenia |
13,44 |
|
|
47 |
Bosnia and Herzegovina |
13,50 |
|
|
48 |
Taiwan |
14,50 |
|
|
49 |
Burkina Faso |
15,00 |
|
|
- |
Italy |
15,00 |
|
|
51 |
El Salvador |
15,83 |
|
|
52 |
Maldives |
16,00 |
|
|
- |
Romania |
16,00 |
|
|
54 |
Paraguay |
16,25 |
|
|
55 |
Argentina |
16,35 |
|
|
56 |
Haiti |
16,38 |
|
|
57 |
Organization of Eastern Caribbean States |
16,50 |
nc |
|
58 |
Brazil |
16,60 |
|
|
59 |
Guyana |
16,63 |
|
|
60 |
Togo |
17,00 |
|
|
61 |
Cyprus (North) |
17,25 |
|
|
62 |
Botswana |
17,50 |
|
|
- |
Croatia |
17,50 |
|
|
64 |
Bhutan |
17,75 |
|
|
65 |
Mauritius |
18,00 |
|
|
- |
Seychelles |
18,00 |
|
|
67 |
Guinea-Bissau |
18,25 |
|
|
68 |
Macedonia |
18,40 |
|
|
69 |
Central African Republic |
18,50 |
|
|
70 |
Benin |
19,00 |
|
|
- |
Bulgaria |
19,00 |
|
|
- |
Comoros |
19,00 |
|
|
- |
Greece |
19,00 |
|
|
- |
Kenya |
19,00 |
|
|
75 |
Moldova |
19,13 |
|
|
76 |
Mongolia |
19,42 |
|
|
77 |
Guatemala |
20,25 |
|
|
78 |
Lebanon |
20,50 |
|
|
79 |
Malawi |
21,00 |
|
|
80 |
Albania |
21,50 |
|
|
81 |
Panama |
21,83 |
|
|
82 |
Zambia |
22,00 |
|
|
83 |
Nicaragua |
22,33 |
|
|
84 |
Liberia |
22,50 |
|
|
85 |
Serbia |
23,00 |
|
|
86 |
Israel (Israeli territory) |
23,25 |
|
|
87 |
United Arab Emirates |
23,75 |
 |
|
- |
Kuwait |
23,75 |
|
|
- |
Tonga |
23,75 |
nc |
|
90 |
Lesotho |
24,00 |
|
|
91 |
Sierra Leone |
24,25 |
|
|
92 |
Kosovo |
24,83 |
|
|
93 |
Senegal |
25,00 |
|
|
- |
Timor-Leste |
25,00 |
|
|
95 |
Mauritania |
25,38 |
|
|
96 |
Uganda |
25,50 |
|
|
97 |
Dominican Republic |
26,13 |
|
|
98 |
Mozambique |
26,50 |
|
|
99 |
United States of America (extra-territorial)
|
27,00 |
|
|
- |
Georgia |
27,00 |
|
|
101 |
Armenia |
27,50 |
|
|
- |
Ecuador |
27,50 |
|
|
103 |
Bolivia |
28,13 |
|
|
104 |
Angola |
28,50 |
|
|
- |
Montenegro |
28,50 |
|
|
- |
Niger |
28,50 |
|
|
107 |
Gabon |
28,75 |
|
|
108 |
Burundi |
28,88 |
|
|
109 |
Peru |
30,00 |
|
|
110 |
Djibouti |
30,50 |
|
|
111 |
Samoa |
33,00 |
nc |
|
112 |
Chad |
33,17 |
|
|
113 |
Guinea |
33,50 |
|
|
114 |
Congo |
33,60 |
|
|
115 |
Tajikistan |
34,50 |
|
|
116 |
Madagascar |
34,88 |
|
|
117 |
Indonesia |
35,83 |
|
|
118 |
Côte d’Ivoire |
36,00 |
|
|
119 |
Nepal |
36,38 |
|
|
120 |
Jordan |
37,00 |
|
|
121 |
Qatar |
38,00 |
|
|
122 |
India |
38,75 |
|
|
123 |
Zimbabwe |
39,50 |
|
|
124 |
Oman |
40,25 |
|
|
125 |
Gambia |
40,50 |
|
|
126 |
Bangladesh |
42,50 |
|
|
127 |
Egypt |
43,33 |
|
|
128 |
Cambodia |
43,83 |
|
|
129 |
Cameroon |
44,30 |
|
|
130 |
Iraq |
45,58 |
|
|
131 |
Ukraine |
46,83 |
|
|
132 |
Israel (extra-territorial) |
47,00 |
|
|
133 |
Algeria |
47,33 |
|
|
- |
Venezuela |
47,33 |
|
|
135 |
Morocco |
47,40 |
|
|
136 |
Mexico |
47,50 |
|
|
- |
Singapore |
47,50 |
|
|
138 |
Turkey |
49,25 |
|
|
139 |
Ethiopia |
49,38 |
|
|
140 |
Russia |
49,90 |
|
|
141 |
Malaysia |
50,75 |
|
|
142 |
Brunei |
51,00 |
|
|
143 |
Honduras |
51,13 |
|
|
144 |
Bahrein |
51,38 |
|
|
145 |
Colombia |
51,50 |
|
|
- |
Nigeria |
51,50 |
|
|
147 |
Afghanistan |
51,67 |
|
|
148 |
Democratic Republic of Congo |
51,83 |
|
|
149 |
Fiji |
52,75 |
|
|
150 |
Palestinian Territories |
56,13 |
|
|
151 |
Pakistan |
56,17 |
|
|
152 |
Azerbaijan |
56,38 |
|
|
153 |
Thailand |
56,83 |
|
|
154 |
Belarus |
57,00 |
|
|
155 |
Swaziland |
57,50 |
|
|
156 |
Philippines |
60,00 |
|
|
157 |
Saudi Arabia |
61,50 |
|
|
158 |
Sri Lanka |
62,50 |
|
|
159 |
Kyrgyzstan |
63,00 |
|
|
160 |
Libya |
63,50 |
|
|
161 |
Somalia |
66,00 |
|
|
162 |
Kazakhstan |
68,50 |
|
|
163 |
Uzbekistan |
71,50 |
|
|
164 |
Tunisia |
72,50 |
|
|
165 |
Vietnam |
75,75 |
|
|
166 |
Cuba |
78,00 |
|
|
167 |
Equatorial Guinea |
79,00 |
|
|
168 |
Laos |
80,50 |
|
|
169 |
Rwanda |
81,00 |
|
|
170 |
Yemen |
82,13 |
|
|
171 |
China |
84,67 |
|
|
172 |
Sudan |
85,33 |
|
|
173 |
Syria |
91,50 |
|
|
174 |
Burma |
94,50 |
|
|
175 |
Iran |
94,56 |
|
|
176 |
Turkmenistan |
95,33 |
|
|
177 |
North Korea |
104,75 |
|
|
178 |
Eritrea |
105,00 |
|
٢٠\١٠\٢٠١٠
ماڵپه‌ڕی عه‌بدوڕه‌حمان
محه‌مه‌د
|
