٢٦\١\٢٠١١

نه‌بوونی دیالۆگ لەنێوان عەلمانییەکان و ئیسلامییەکاندا.

شاخەوان برایم عەبدوڵا

ئەو ئاڵۆزییەى ماوەیەکە لە نێوەندى رۆشنبیرى و میدیاى کوردستانیدا هاتۆتەئاراوە لەنێوان عەلمانییەکان و هەندێ مەلاو کاراکتەرە ئیسلامییەکان، فاکتەرى سەرەکى ئەم ئاڵۆزییەش بۆ نەبوونى دیالۆگێکى شارستانى و زانستییانەیە دەگەڕێتەوە، لەکاتێکدا هەبوونى دیالۆگێکى شارستانى و زانستییانە بۆ هەڵسەنگاندن و شرۆڤەکردنى بابەتە هەستیارەکان، فاکتەرێکە بۆ گەیشتن بە حەقیقەتى ئەو بارگرژییەى کە ئێستاکە لەنێوان ئەم دوو رەوتە جیاوازەدا هەیە. غیابى دیالۆگ بارودۆخەکە بەرەو ئالۆزى زیاترو توندوتیژى فیکرى و ئایینى و رەنگە جەستەییش بەرێت و جۆرێک لە پشێوى خوڵقاندووەو تارادەیەکیش شیرازەى کۆمەڵگەى کوردستانى بەئاقارێکى خراپدا بردووەو رەنگە لەدواییدا بێ ئومێدى و قەیرانى فیکرى و رۆشنبیرى و ئاریشەى گەورەى بەدواوەدابێت.

بەوپێیەى کۆمەڵگەى کوردستانى لەچاو قۆناغە جیاجیاکانى پێشوودا، جۆرێک پێشکەوتنى لەکۆى بوارەکاندا بەخۆیەوە دیوە، ئەمەش تارادەیەک لە ژێر کاریگەرى فیکرى کۆمەڵگەى ئەوروپییەوە بووەو بەم هۆیەوە کۆمەڵگە جگە لەرووە سیاسییەکەیەوە، خەریکە دابەش دەبێت بەسەر دوو رەوت کە ئەمانیش عەلمانییەکان و ئیسلامییەکانن و کاردانەوەى بەدوای خۆیدا هێناوە.

مەلاکان هێندەى چاودێرى دەزگەکانى میدیا دەکەن، پیشەکەى خۆیان کە خوداپەرستییە، بیرچۆتەوەو لە مینبەرى مزگەوتەکانەوە قسە لەسەر بابەتگەلێک دەکرێت لەراستیدا کارى ئەوان نییە، دواتریش بەهۆى نەشارەزایییان رووبەرووى هەڵەى زەق دەبنەوە، وەکو مەسەلەى جێندەرو گۆڤارى وێران و شکایەتکردن و قەدەغەکردنى کتێبە شیعرییەکەى قوبادى جەلیزادەو دەیان و سەدان بابەتى دیکەش کە هەر یەکەو بۆخۆى جێگەى هەڵوەستە لەسەرکردنە.

هەرکە مەلایەک هەڵەیەک دەکات، بێگومان کاردانەوەى گەورە بەدوای خۆیدا دەهێنێت، بەو پێیەى زۆرینەى کۆمەڵگەى کوردستانى موسڵمانەو قسەى مەلاکان بەهەند وەردەگیرێت و جۆرێک لە پیرۆزى وەرگرتووە لاى زۆربەى تاکەکانى کۆمەڵگە، کەواتە هەرکە مەلایەک هێرش دەکاتە سەر رۆژنامەنووسێک یان نووسەرو ئەندام پەرلەمانێک، ئەوا بەدڵنیاییەوە واتە هاندانى زۆرینە بەرانبەر ئەو کەسەى لەلایەن مەلاکانەوە ناوى دەهێنرێت، کەواتە پێویستى بەهەڵوەستە لەسەرکردن هەیەو دەبى سنوور بۆ ناوزراندن و هێرشى مەلاکان دابنرێت، ئەمەش نەک بەو مانایەى مافى قسەکردنیان نەبێت، بەپێچەوانەوە مەلاکانیش وەک هەر تاکێکى کۆمەڵگە، خاوەنى قسەى خۆیانن و دەکرێت مەلاکانیش لەبەرانبەر بابەتەکاندا بۆچوون و شرۆڤەى تایبەتى خۆیان هەبێت، ئەوەى کە ناکرێت مەلاکان هاناى بۆ ببەن، ئەویش تێکەڵکردنى بابەتە جیاوازەکانە بەخودى ئایینەوە، چونکە دەبینین لە ئێستاکەدا مەلاکان دێن قسە لەسەر هونەر شیعرو سیاسەت و یاساکانى پەلەمان و زۆر شتى دیکەش دەکەن و دەیبەستنەوە بە ئایینەوە، لە کاتێکدا ئەم بابەتانە هیچ گرفتێک نین لەبەرانبەر ئاییندا، کاتێکیش رۆژنامەنووسێک یان رۆشنبیرێک وەڵامى مەلایەک بەنەرێ دەداتەوە، ئیدى ئەوکاتە زۆرینەى کۆمەڵگە دێنەدەنگ و پشتگیرى لە مەلاکە دەکەن، بێ تێگەیشتن لەجەوهەرو راستى مەسەلەکە، چونکە وا لە مەلاکان گەیشتوون گوایە نوێنەرى پێغەمبەرن و پێویستە داکۆکى لەقسەکانیان بکرێت.

هەروەها رۆژنامەنووسان و رۆشنبیرانیش رووبەڕووى هەڵە دەبنەوە ئەگەر هات و راستەوخۆ سەنگەر لە مەلاکان بگرن و هەرکە ئەمە روویدا ئیدى بارودۆخەکە زیاتر ئاڵۆزى بەخۆیەوە دەبینێت، وەکو ئێستاکە بەچاوى خۆمان دەبینین بەشێوەیەکى توند ئیسلامییەکان، عەلمانییەکان رەتدەکەنەوەو بەهەمان شێوەش عەلمانییەکان ئەوان رەتدەکەنەوەو ئەوەى غیابە لەم نێوەندەدا زمانى دیالۆگ و تێگەیشتنە کە ئێمە پێویستمان پێیەتى بۆ قۆناغێکى لەم جۆرەدا.

کوانێ ئەو مێزگردو بەرنامە دیالۆگییانەى لەمەڕ ئەو ئاڵۆزییانەى ئێستاکە لەنێوان عەلمانییەکان و ئیسلامییەکاندا دروستبووە؟ بێگومان لەپەنجەى دەست تێپەڕ ناکەن کە دەبووایە دەیان و سەدان بەرنامەو مێزگردى شارستانیانەمان ساوبدایە بۆ ئەوەى تاکى کورد لە کرۆکى مەسەلە ئالۆزەکان تێبگات، بێگومان ئێمە هیچ دیالۆگێکى کراوەى نێوان عەلمانییەکان و ئیسلامییەکانمان نەدى کە بێن بەشێوەیەکى زانستییانە شرۆڤەى دیاردەو بابەتە ئالۆزەکان بکەن، بەڵکو هەریەکەو لە شوێنێکەوە سەنگرى گرتووە، مەلا لە مزگەوتەوە کە دواتر کەناڵە ئیسلامییەکان پەخشى دەکەن هێرش دەکاتە سەر خەڵکى رۆشنبیرو رۆشنبیرانیش لەرووپەڕى رۆژنامەکانەوە مەلاکان بە تێنەگەیشتوو دەدەنە قەڵەم.

دروستبوونى دیالۆگێکى شارستانییانە لەنێوان ئیسلامییەکان و عەلمانییەکاندا بارودۆخەکە لە ئاڵۆزییەوە دەباتە قۆناغێکى دیکەوە کە کۆمەڵگە دواتر خۆى بڕیار دەدات کامە لایان هەڵەن و کامەلاشیان راستن، بانگکردنى رۆشنبیران بۆ بەردەم دادگە لەسەر بۆچوونەکانیان، وەکو ئەوەى د.فەرهاد پیرباڵ، بەزیانى دیموکراسى و ئازادى رادەربڕین لە هەرێم دەشکێتەوەو بەر لە هەر کەس و لایەنێک دەسەڵات پێویستى بەو دیموکراسى و ئازادى رادەربڕینە هەیە، بێدەنگبوونیش لە مەلاکان لەوەى بەئارەزووى خۆیان هێرش بکەنە سەر خەڵکى رۆشنبیرو دەستێوەردان لە کاروبارەکانى دەوڵەتدا، دواتر کۆمەڵگە دەخاتە بەردەم مەترسییەکى گەورەو هەمووان بەهۆیەوە زەرەرمەند دەبین.
 

ماڵپه‌ڕی شاخه‌وان برایم عه‌بدوڵا