٢٥\٥\٢٠١٩

پانورامای رووداوەکانی جیهان!

نەهرۆ             

لێرەدا پانورامایەک پێشکەش دەکەم کە بە خێرایی تیشک دەخەمە سەر گۆرانکاریەکانی جیهان لە چەند مانگی پێشوودا، لەوانە:
١- کێشەی سودان.
٢- گرفتی جەزایر.
٣- قەیرانی فەنزەویلا.
٤- گۆرانکاریەکانی تورکیا.
٥- پەرەسەندنەکانی سوریا و کۆتایی داعش.
٦- قەیرانی نیوان ئەمەریکا و ئێران.

سودان.

لە دیسەمبەری ساڵی رابوردوودا خۆپێشاندان دژی رژیمی دیکتاتۆری عومەر ئەلبەشیر دەستی پێکرد، کە ئەمە سی ساڵە لەسەر حوکمە کەواتە لەساڵی ١٩٨٩ لەسەر تەختی دەسەڵاتە، دروشمەکان سەرەتا نارەزایی دەربرین بوو دژی بەرزبوونەوەی نرخی نەوت و نرخی نان تا دواتر پەرەی سەند و دروشمی رووخانی رژیمیان بەرز کردەوە، ئەوە بوو وەزیری دیفاعی ئەو وڵاتە بەیانی کۆتایی هینان بە رژیمی بەشیری ڕاگەیاند ودەسەڵات کەوتە دەست ئەنجومەنی سەربازی سودان کە دواتر پێکهاتن لەگەل هێزی ڕاگەیاندنی ئازادی و گۆران، پێکهاتن لەسەر ماوەی گواستنەوەی دەسەڵات کە بریتی یە لە سێ ساڵ، لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەنووسی رێککەوتن لەسەر پێکهینانی ئەنجومەنی سەروەری / ئەنجومەنی وەزیران / ئەنجومەنی یاسا دانان هەروا کوک بوون لەسەر پەیمانی ئاشتی و ڕاگرتنی شەڕ لەسەراپای وڵات. شایانی باسە ئەنجومەنی سەروەری دابەش دەکری لە نێوان ئەنجومەنی سەربازی سودان و هێزی ڕاگەیاندنی ئازادی و گۆڕان. ئەنجومەنی وەزیرانیش لە لایەن هێزی ڕاگەیاندنی ئازادی و گۆڕان کاندیدی بۆ هەڵدەبژیردرێ. ئەنجومەنی یاسادانانیش، رێژەی ٦٧٪ لە لایەن ئەو هێزانەوەیە کە ئیمزایان لەسەر ڕاگەیاندنی ئازادی و گۆڕان کردووە رێژەی لە ٣٣٪ لە لایەن هێزەکانی دیکەوەیە !

جەزایر.

سەرۆکی جەزایر عەبدولعەزیز بوتەفلیقە تەمەنی هەشتاو یەک ساڵە دەیویست بۆ ولایەتی پێنجەم خۆی کاندید بکا کە ماوەی بیست ساڵە لەسەر حوکمە، بریار وابوو هەڵبژاردن لە ١٨ ئەبریل بکرێ بەڵام خۆپێشاندان و نارەزایی لێکەوتەوەو داوای لاچوونیان کرد ! دواتر سەرۆکێکی نوێ یان هەڵبژارد بە نێوی نورەدین بەدەوی، لەهەفتەی دوومی رەمەزان دا خوێندکاران لە خۆپێشاندانی بەردەوامن داوای لاچوونی پاشماوەی رژیمی بوتەفلیقەن، دروشمەکانیان دژی دەسەلاتی هەنوکەیی جەزایرە داوای لابردن و لێپێچینەوە لە گەندەڵکارانن، هەروا داوای دەوڵەتی مەدەنی دەکەن، دژی پەرەگرتنی روڵی سوپاو سەرۆک ئەرکانەکەیە بە نێوی ئەحمەد قاید سالحە لە دیاریکردنی چارەنووسی پروسەی سیاسی ویرای ئەوەش داوای دادپەروەری دەکەن و لەگەڵ هەڵبژاردنی سەرۆک دا نیین کە بریار وایە لە ٤ ی تەمموزی ئەمساڵ بکرێ !

فەنزەویلا.

لە ماوەی پێشوو کودتا لە فەنزەویلا کرا و سەرۆکی کاتی بە نێوی خوان غایدو دیاری کرد، ئەم کودتایە دژی سەرۆکی کۆنی وڵات نیکولاس مادورووە گوایا مادورو شەرعیەتی نەماوە، دەستبەجی ئەمەریکا ئابلوقەی ئابوری خستە سەر فەنزەویلا و پاڵپشتی خۆی ڕاگەیاند بۆ سەرۆکی کاتی خوان غایدو بەرەسمی ئیعترافی پێکرد، هەروا لەلایەن چەندین وڵاتی ئەروپیییەوە دان بەسەرۆکی نوێ نراوە !
شایانی باسە کوبا یەکەم وڵات بوو بانگی هەردوو سەرۆکی کرد لەسەر پلاتفورمێک ریکبکەون، دواتر نەرویج هەستا بە داوا کردنی نوێنەری هەردوو لا بەمەبەستی پێکهاتن، ئەم کۆبوونەوەیە لەشوێنێکی نهێنی لە ئۆسلۆی پایتەخت بەرێوەچوو، شایانی باسە ساڵی ٢٠١٦ نەرویج ناوبژی نێوان رژیمی کولومبیاو سوپای شورشگیری ئەو ولاتە کرد بە هەمان شێوە گەیشتنە ئەنجام !

تورکیا.

لە ماوەی پێشوودا هەڵبژاردنی شارەوانی لە تورکیا کرا، ئەوەی شایانی باسە پارتی گەلی کوماری بەرهەڵستکار بە رابەری کەمال کلیتشدار ئوغڵۆ توانی لە ئیستانبول و ئەنقەرەو ئەزمیرو بورسە هەڵبژاردن بەرێتەوە.
لە ئیستانبول ئەکرەم ئیمام ئۆغڵۆ بە نوێنەری پارتی گەلی کوماری بەرهەڵستکار دەرچوو وەک سەرۆکی شارەوانی ئیستانبول دەستنیشانکرا، توانی چوار ملیون دەنگ بەدەست بهێنی لە کاتێکدا رێژەی دانیشتوانی ئیستانبول ١٥ ملیونە !
شایانی باسە حزبەکەی ئوردگان حزبی دادو گەشەسەندن شکستی خوارد بە نیسبەت هەڵبژاردنی ٢٠١٤ کە توانیان ١٤ شارەوانی بەدەست بهێنن و ئەنقەرەو ئیستانبولیشی تیا بوو.
لەرووی سیاسەتی سەربازییەوە تورکیا توانی سەفەقەیەکی کڕین لەگەڵ روسیا ئەنجام بدا ئەوەش بە کڕینی سیستەمی داکوکی ئاسمانی اس ٤٠٠ لە روسیا ! ئەمەش بووە هۆی نیگەرانی ئەمەریکا، لەکاتیکدا تورکیا دەیویست سیستەمی موشەکی دژی موشەک باتریود لە ئەمەریکا بکڕێ بەڵام ئەمەریکا مەرجی قورسی بۆ دانا ! بۆیە نەیتوانی بیکڕێ !

سوریا و کۆتایی هاتنی داعش لە رووی سەربازییەوە.

ئەمساڵ لەسەر دەستی هیزەکانی سوریای دیموکرات کە پەیدەی تیایە توانرا کۆتایی بە دوا موڵگەی داعش بهێنن لە باغوز لە کاتێک دا لە ساڵێ ٢٠١٤ داعش توانی دەوڵەتی خلافە ڕابگەیەنێ بە قەد پانتایی بریتانیا خاکی سوریاو عیراق داگیر بکا بە پێ هەواڵی مەرسەدی سوریا گوایا تائێستا ٢٥٠ نەفەری داعش لە باغوز خۆیان حەشار داوە !
هەر ئەمساڵیش ئەمەریکا بریاری دا هێزی سەربازیی لە رۆژهەڵاتی فورات بکشێتەوە، ئەم هەنگاوەش دڵەڕاوکی دروست کرد لەلای لایەنگرانی پەیدە کە خۆیان بەهاوپەیمانی ئەمەریکا پێناسە دەکرد، لەم سەروبەرەدا تورکیا هەرەشەی کرد کە بەهێزی سوپا چەشنی عەفرین روژهەڵاتی فورات داگیر بکا بەڵام ئەمەی نەکرد، پێ دەچێ ژێر بە ژێر ئەمەریکا هوشداری پێ دابێ !
لەوانەیە ئایندەی کوردەکانی روژئاوا ئەوە بێ لەگەڵ رژیمی بەشار ئەسەد ریکبکەون و گفتۆگۆ ئەنجام بدەن لە هەمان کاتیش لەوانەیە ئەگەر ئەمەریکا بەردەوام نەبێ لە هاوکاریکردنیان لە روسیاو پوتین نزیک بنەوە !!
 

قەیرانی ئەمەریکا و ئێران.

ئێران چی دیکە پەیگیری ریککەوتنامەی ئەتۆمی نابێ لەبەر ئەوەی پێش ساڵێک ئەمەریکا لە ریککەوتنامەکە کشایەوەو ئابڵوقەی ئابوری بەسەر رژیمی ئاخوندی ئێران سەپاند !
پێشتر ڕادە بۆ ئێران دانرا بوو هەر بۆ نموونە بەرهەمهێنان یورانیومی بە پیت دەبی ٣٠٠ کیلو بێ هەروا ئاوی قورس دەبێ ١٣٠ تەن بێ، بەڵام لێپرسراوێکی ئێرانی دەڵێ لەمەولا ڕادە دیاری ناکرێ بۆ بەرهەمهێنانی یورانیومی بە پیت و ئاوی قورس و دەستمان واڵایە !
لەماوەی پێشوودا ئەمەریکا سوپای پاسدارانی خستە لیستی تیرورەوە بە تایبەت فەیلەقی قودس بە رابەری قاسم سولەیمانی لەهەمان کات دا ناوی قاسم سولەیمانی و ئەبو بەکر بەغدادی لە تەک یەک هاتووە وەک دوو تیرویستی جیهانی !!
سوپای پاسداران لە پینج فەیلەق پێکهاتووە، فەیلەقی قودس تایبەتە بە بەشداری کردنی چالاکیەکانی دەرەوەی ئێران وەک ئیراق و یەمەن و لوبنان و سوریاو ئەفغانستان!
هەروا ئەمەریکا ئیستا دژی سیبەری قورسی فەیلەقی قودسن لە وڵاتانی دی بە نیابە وەک حەشدی شەعبی لە عیراق و حزب و ڵای لوبنان و حوسیەکانی یەمەن و فاتمیەکانی ئەفغانستانن ! هەر یەکی لەو تەشکیلاتانە هەڵەیەک بکا دژی بەرژەوەندی ئەمەریکا لەسەر ئێران حیساب دەکرێ !
لە ١٢ ئایار ئێران بە فرۆکەی بی فروکەوان هیرشی کردە سەر بەندەری یەنبەعی سعودی و بەندەری فەجیرەی ئیماراتی.
ئەم دوو بەندەرە تەعویزی نەوتی ئێران دەکەن لە هەناردە بۆ وڵاتان، ئێران هەرەشە دەکا کە تەنگەی هرمز ببەستی، ئەمەریکاش ئاگاداری کردۆتەوە کە ئەگەر هەنگاوی وا باوێ ئەنجامەکەی خراپ بەسەر ئێران دا دەشکێتەوە!
لەم دواییەدا وەزارەتی دیفاعی ئەمریکی بریاری داوە بە ناردنی کەشتی هەواپەیماهەڵگری ئیبراهام لینکوڵن هەروا ١٢٠ هەزار سەربازو خستەخانەیەکی ١٠٠٠ قەرویڵەیی فروکەی ئیف ٥٢ بۆ مەرزی ئاوی ئێران، شایانی باسە کەشتی ناوبراو ئیبراهام لینکوڵن لەکاتی شەری کەنداو دا ئەمەریکا ناردی بۆ مەرزی ئاوی ئیراق !
هەڵەیەکی بچوک لەلایەن ئێرانەوە بۆی هەیە جەنگێکی گەورە لەناوچەکە بخوڵقێ !
بەرای من سیناریوی رووخانی رژیمی ئێران لەلایەن ئەمەریکاوە هەمان سیناریوی رووخانی رژیمی سەدامە کە چەندین ساڵێ خایاند هەتا لەناویان دا!

١٨\٥\٢٠١٩
ماڵپەڕی نەهرۆ