په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌رۆشنبیرییلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک

٢٩\٨\٢٠١٩

پەرتووکی ''من ئەمەم'' و دیدێكی كورتبینانە بۆ پرسی ژن.


سەدیق سەعید      

 
نكۆڵی لەوە ناكرێت كەلە دنیای ڕۆژهەڵات بە گشتی و كوردستانیش وەك بەشێك لەو جوگرافیایە،هەمیشە ڕەگەزی مێ، وەك بوونەوەرێكی لاوازو كاڵایەك لە خزمەت پیاودا لە دیدگای بە شێكی زۆری تاكەكانەوە دەبینرێت.بەڵام ئەوەی لێرەدا گرنگە بخرێتە ڕوو ئەوەیە، كە نابێ ئەو دیدگایە وەك ڕوانێنێكی گشتی كۆمەلگا لەلایەن ژنانەوە تەماشا بكرێت. بەو مانایەی نابێ ژنان بڕوایان وابێت، ئەمە بە شێوەیەكی ڕەها وەهایە و مادام شوناسی هەموویان پیاوە، ئیدی جیاوازیان نییە.ئەمە ڕوانینێكی كورتبینانەیە و ئەوەندەی تریش جیاوازی ژێندەری و ڕەگەزی ئەو دوو ڕەگەزە قوڵتردەكاتەوە. بە شێكی زۆر لە ژنان لە پەراوێزی ئەو ڕوانینەوە خەبات دەكەن و بە دەستهێنانی مافەكانیان لە سەندنەوەی مافی پیاو دەبینن. هەربۆیەشە كاتێ دەكەونە داكۆكیكردن لە ماف و ئازادییەكانیان،ئەوەندەی ڕوانینێكی ژنسالاریانەیان هەیە، ئەوەندە دیدگایەكی یەكسانخوازی و دادپەروەریان نییە. بەو مانایەی دواجار ئەو دوو ڕەگەزە هەردووكییان هەر مرۆڤن و وەك یەك ئازادی و مافیان هەیە و نابێ مافەكانی هیچ كامێكییان ببێتە هۆی سەندنەوەی مافی ئەوی تر. ئێمە پێویستیمان بە یەكسانی و هاومافییە. وەك چۆن دژی ئەوەین كە پیاوسالاری شكۆی ژن بشكێنێت، بە هەمان شێوەش دژەبێ دژی ئەوەبین ژنان، پیاوان وەك ئەژدیهاو گورگ و جەلاد ببینن. بەڵكو تەواوكەرو زامنی بەردەوامی و مانەوەی هەمیشەیی ژیانێكی تەندروستن. ناكرێ ئەو درزەی زۆرجار دەكەوێتە نێوان ئەو دوو ڕەگەزە، ئەوەندەی تر قووڵتر بكەینەوە بە پاساوی داكۆكیكردن لە ژنبوون و ڕێگری لە باڵادەستی نێرینە. چونكە ئەگەر ڕوانینی سێنتریالانەی پیاومان كۆتایی پێهێناو لە جێگەیدا ڕوانینی سێنتریالانەی مێمان بونیاد نا، مانای وایە هیچمان نەكردووە. بەڵكو دەبێ بەرلە هەموو شتێك هاووڵاتییانە و مرۆڤانە بیربكەینەوە، ئەو كات دەتوانینن كولتوورو هزری یەكسانیخوازانە لە كۆمەلگە بینا بكەین. پەرتووکی(من ئەمەم)یەكێكە لەو پەرتووکانەی كەلە بارەی پرس و خەم و خەونەكانی ژن دەدوێت و لە شوناسێكدا كۆیان دەكاتەوە بەناوی من ئەمەم واتە ئەمەیە ژن.بەڵام ئاخۆ كۆی خەمەكانی ژن تەنها لەو ڕوانینە ڕۆمانسییانە كورت دەكرێتەوە كەلە و پەرتووکەدا هەن؟ بە بڕوای من یەكێك لە گەورەترین كێماسییەكانی ئەو پەرتووکە ئەوەیە، كە بە دیدگایەكی گشتگیرنووسراوە كە بوارێكی بۆ جیاوزاكەوتنەوەو بینینێكی دیكە نەهێشتۆتەوە. نووسەری پەرتووکەكە، كە خۆشی خاتوونێكی نووسەرو وەرگێڕە، بە شێوەیەك بۆ چوونەكانی خستۆتە ڕوو، وەك ئەوەی پیاوی كورد هەموویان وەك یەك بن و هەمووشیان هەمان ئەو تێڕوانینەیان بۆ ژن هەیە كە ئەو لە پەرتووکەكەیدا ڕەخنەی كردوون. بە داخەوە ئەمە گرفتی بە شێكی زۆری ژنانی ئێمەیە، كە توندووتیژی و نێرسالارییەكانی پیاوێك بە تەنها، دەكەنە پێوەرو هەموو پیاوانی پێ دەبینن. ئەو وێنا كردنە جەهەننەمیەی پیاو، هەروەها هەوڵدان بۆ جێگیركردنی لە هزری ژندا،ئەوەندەی تر ئەو دوو ڕەگەزە بە یەكتری نامۆ دەكات و كەلێنی نێوانیان فراوانتردەكات. لە بەرامبەر ئەمەدا، ئێمە دەبێ هەوڵی بونیادنانی ڕوانینێك بدەین، كە هەردووكییان وەك مرۆڤ یەكتری ببینن و باوەڕیان بە مافی یەكتری هەبێت. لە دەسپێكی پەرتووکەكەدا، نووسەرئاماژە بەوە دەدات كە(مرۆڤبوونی لە پێشەوەی ڕەگەزەكەیەتی) واتە بیركردنەوەی ئەو بەرلەوەی ژنانە بێت، مرۆڤانەیە. خوێنەر كە ئەم دەربڕینە دەبینێت، سەرسام دەبێت كە لە بەردەم هزری ژنێكداین، كەبەرلەوەی ژنانە بڕوانێتە پیاو، مرۆڤانە سەیری دەكات.بێگومان چی لەوە پیرۆزترە كە مرۆڤبوونمان لە پێشەوەی ژنبوون و پیاوبوونمان بێت. كەچی كاتێ دەچینە نێو بابەتەكانی پەرتووکەكە، ئەواشتێكی پێچەوانەی ئەم بۆچوونە دەبینین. خوێنەرناتوانێت خۆی لەو ڕاستییە ببوێرێت كە ڕوانینەكانی خاتوو لۆناش بۆپیاو، هەمان ڕوانینی ژنەكانی دیكەیە و نەك مرۆڤبوونی بگڕە زۆر ژنانە و ڕەگەزیانەش بیردەكاتەوە و پیاو دەبینێت.ئەمەش زۆر بە ڕاشكاوی بەو نووسینانەوەی دیارە، كە لە پەراوێزی خەمەكانی ژن نووسیونی. نووسەری پەرتووکەكە لە دووتوێی وتارەكانیدا، پیاو بەم شێوەیە دەبینێت:


* لاپەڕە ٣٥ (وەك دڕندەیەك ددانم لێ گیردەكات).
* لاپەڕە ٤٩(پیاوێكی نەفس نزم).
* لاپەڕە ٦٢ (بە دڵی خۆی درۆت بۆ دەكات).
* لاپەڕە ٦٢ (پیاسەیەك بەنێو شوێنە شەعبییەكانی شاردا، بۆ ئەو ژنە خوێنی هەموو مرۆڤایەتی دێنێت!)ئاخۆ دیدێك هەیە لەمە ڕەگەزپەرستترو خۆپەرستتر؟ نووسەر دەیەوێت ژنان وەها پەروەردە بكات، كە تەنها هاوسەریان هەبێت بەسە كەسانی تر هیچ!
* لاپەڕە ٦٣ ( ئەوان لە جەستەت زیاتر نابینن). واتا هەموویان وەك یەكن.
* لاپەڕە ٨٨ (چاوەڕێی هیچ مەبە لە پیاو).واتە هەموو شتێكی بڕاندۆتەوە..
* لاپەڕە ٩٤ (بۆ دەبێ ئەوەندە گەمژە بیت).
* لاپەڕە ١٢٧ (ئەوەتانی لە ژوورەكەمدایە گورگێكی ڕەش).
* لاپەڕە ١٣٣ (باوكە بێ شەڕەفەكەی).
* لاپەڕە ١٣٣ (شوكری خوابە كوڕ نەبوویت)
* لاپەڕە ١٤٥ (ژن مرۆڤێكی ئاقڵترو باڵاترە لە پیاو).


ئەگەر ئەمە تێڕوانینی ژنێك بێت بۆ پیاو، ئاخۆ دەتوانێ لافی ئەوە لێ بدات كە مرۆڤانە نەك ڕەگەزانە بیردەكاتەوە؟ئەم ڕوانینە بۆ پیاو، چی كەمترە لەو دیدە نێر سالاریەی بەشێكی پیاوان باوەڕیان پێیە؟. ئەگەر لە پێناو گێڕانەوەی شكۆ بۆ ژن وبەرزكردنەوەی، شكۆی مرۆڤێكی دیكەمان(نەك پیاو)شكاند، دەكرێ بڵێین چیمان كرد؟. ڕوانینی مرۆڤانە لە دروشم دانییە، بەڵكو دەبێ لە قوڵایی هزرو بیر كردنەوەمان دابێت. ئەم ڕەنگڕێژكردنە بۆ پیاو، دواجار وێناكردنی لە هزری ژن، نەك هەر بیركردنەوەیەكی مرۆڤانە نییە، بگرە جۆشدانی ئاگری دوژمنایەتی و توڕەیی نێوان ئەو دوو ڕەگەزەشە. لە ڕاستیدا،زۆربەی وتارەكانی نێو ئەو پەرتووکە، وتاری سادە و لە دەردەڵ و كرووزانەوە بترازێت هیچی ترنین.ئەم وتارانە لە ناوەڕۆكدا وێرای ئەوەی ژن بە ڕەگەزێكی لاواز دەبینێت و نماییش دەكات، هاوكات هەڵگری خەونی بچووك و بیركردنەوەی سادەن كە خەمی ژن تەنها لە چەند شتێكی بێ بەها دەبینن. نازانم بۆ دەبێ خەونی ژنی كورد هێندە بچووك بێت؟ لەو ڕۆژانەدا دیوانی ژنە شاعیرێكم دەخوێندەوە لە شیعرێكدا دەڵێت:_( دنیای خەونەكانم بە قەد گوارەكانی گوێمە). بۆ دەبێ ژن بیری هەر لای بۆیەی نینۆك وئێكسوارات و گوارە و دوا مۆدێلی ژووری چێشتخانە بێت؟وەك ئەوەی لەو پەرتووکەدا دەیبینین.بەڵام ژنێك لەو بناری قەندیلەدا، كە ڕۆژانە توركیای فاشی بە نوێترین چەك و ئامرازی سەربازی پێشكەوتوویی سەردەم بۆردومانی دەكات، بیر لە دەوڵەتی كوردی و سەربەخۆیی بكاتەوە. مەگەر ئەویش وەك مێیینەیەك حەزی لە بۆیەی نینۆك و مكیاژ نییە؟ئارەزووی بازاڕكردن و چوونە مۆڵێك ناكات؟ بێگومان، بەڵام ئەو دەزانێت دۆزێكی گەورەتر لە شوناسی ئەو هەیە كە دەبێ خەباتی لە پێناودا بكات.كەچی لەكۆی ئەو وتارانەدا،نووسەر هێندەی جەستەی ژن دەلاوێنێتەوە، هێندەی باسی بۆیەی نینۆك وپۆشاك ونماییشی قژو سنگی ژن دەكات، ئەوەندە ڕوحی ژن نادوێنێت.هێندە باسی كێشە بنە ڕەتییەكانی ژنان ناكات. نووسەری ئەو پەرتووکە دەبێ باش ئەو ڕاستییە بزانێت كە لە كۆمەلگای كوردیدا، هاوسەرگیری لەو خەونە ڕۆمانسییانە كورت ناكرێتەوە كە ئەو وەك ژنێك دەیبینێت. ژیانی هاوسەرگیری، هەر تەنها دانیشتنی نێو پاركێك وسەردانی مۆڵێك وگەشت و هەڵبژاردنی پۆشاكێكی جوان نییە، ژیانی هاوسەرگیری هەر تەنها گۆڕینەوەی ماچی نێوان هاوسەران نییە، وەك ئەوەی ئەوەی تێی گەیشتوەو دەیبینێت.بە لایەنی كەمەوە لە كۆمەلگەی ئێمەدا هاوسەرگیری یانی گەشتێكی ئەبەدی پڕ لە كێشە و گرفت و نەبوونی سادەترین پێداویستی ژیان. یانی هاوبەشیبوون لە خۆشی و نەهامەتییەكانی ژیاندا. دەبوو نووسەر ئەو دیدگایە لای ژن كورد دروست بكات، كە خەونی گەورەیان هەبێت وخۆڕاگرو بەهێز بن، نەك ئەگەر پیاوەكانیان ڕووێكی خۆشیان پێ نەدان وەك گورگی ڕەش بیانبینن. دەبوو نووسەر زۆر بە قووڵی لە ژیانی پەروەردەیی و كۆمەڵایەتی پیاوی كورد و كۆمەلگەی كوردی بگات, هاوسەرگیری، هەرگیز بچووكناكرێتەوە لەوخەونە سادە و ڕۆمانسییانەی خاتوو لۆنا لە پەرتووکەكەی باسی دەكات. ڕەنگە كێشەی ئەو لەوەدا بێت، كە ژیانی خۆی بكاتە پێوەر بۆ ئەوانی تر كە هەموو پێداویستییەكی ژیانیان هەیە و دوای ئەمە پێویستییان بە خۆشەویستی و گۆڕینەوەی سۆزێكی قووڵی نێوانیان هەیە. لە كۆمەلگەی ئێمەدا، زۆر بەدەگمەن خێزانێك هەیە كە ئاریشە و گرفتێكی گەورەی كۆمەڵایەتی و خێزانی نەبێت. بە تەنها دنیای سۆزو ڕۆمانسییەت، ژیانی مرۆڤ بەردەوامی پێ نادات. كەم نین ئەو كچ و كوڕانەی تاسەر ئێسقان یەكترییان خۆشدەویست، كەچی هەمان ئەوانە كاتێ بوونە هاوسەری یەكتری،دوای چەند مانگێكی كەم، وەك دوژمن یەكتری دەبینن و سەرەنجام لە یەكتری جیا دەبنەوە.ژیان لە كۆمەلگەی ئێمەدا، بە مانای بێبەشبوون لە سادەترین مافی ژیان، بەمانای نائومێدی و سەختییەكانی ڕۆژگار. هەرگیز بە تەنها مانای ئەو ژیانە نییە كە نووسەری ئەو پەرتووکە لە چەند شتێكی ڕۆمانسیدا بچووك و پوختی دەكاتەوە. لە بری ئەوە، دەبوو نووسەر ژنی كورد فێری یاخیبوون، خۆڕاگری، ئیرادە و هێزبكات. نەك ئەگەر هاوسەرەكەی لەگەڵی نەچووە مۆڵێك، ئیدی وابزانێت دنیا بە سەریدا ڕووخاوە. ئەم دیدە كورتبینییە بۆ ژن، ئەوەندەی تر هانی ژن دەدات بیر لە مكیاژوقژو بۆیەی نینۆك و ڕازانەوەی سیمای بكات، بە بێ ئەوەی بایەخ بە بیركردنەوە و هزری بدات. من بە درێژایی نووسینەكانی نێو ئەو پەرتووکە،وتارێكم نەبینی كە ژن فێری ئەوە بكات كە پەرتووک بە پیرۆزترو بەهادارترو گەورەتر لە مكیاژ ببینێت.كە باش دەزانم زۆربەی هەرە زۆریان چەند ڕقیان لە پەرتووکە. وتارێكم نەبینی هانی ژن بدات ئەگەر لەنێوان بۆیەی نینۆك و قەڵەم سەرپشك بكرێن، ئەوا بێ دوودڵی دەبێ قەڵەم هەڵبژێرن. چونكە ئەگەر ئەوان هوشیارببنەوە، نەوەیەك هوشیاردەبێتەوە، دواتریش كۆمەڵگە.بۆ دەبێ بە گشتی ئێمە هەر تەنها جەستەی ژن ببینین و بدوێنین و هزری نەبینین؟ بۆ دەبێ هەر باسی چێشتخانە و زێڕوچوونە مۆڵی بۆ بكەین؟ بۆ فێری ئەوەی نەكەین كە هاوسەرگیری بە تەنها دنیای ڕۆمانسییەت و دەستگرتنی دووهاوسەر نییە، بەڵكو بەمانای نەبوونی، هەژاری، سەخت و بەردەوامیییە.ژیان بەتەنها وێنەیەك و دنیایەك نییە لە خۆشی، هەمان ئەو ژیانە سەختی و ناهەمواری زۆریشی تیایە.بڕواناكەم لە ئێستادا، هیچ ژنێك ئازادی پۆشینی جل و چوونە دەرەوەی نەبێت لە كۆمەلگەی ئێمەدا. خوێنەر كاتێ بە شێكی زۆری ئەو وتارانە دەبینێت، واهەست دەكات پرسی ژن هێشتا دەیان قۆناغ لە دواوەیە و ژنان هیچ مافێكی سادە و ساكاریان نییە. ئەمڕۆ كەم تا زۆر پەراوێزێك بۆ ئازادییەكانی ژن و مافەكانی هەیە، بەڵام ئەمە كۆتایی نییە، هێشتا ژنان پێویستییان بە تێكۆشانی زیاترە. تێكۆشانێك كە یەكسانی و دادپەروەری نێوان هەردوو ڕەگەز، بنەمای گوتارو كار كردنی بێت. دەبێ لە بەرای هەموو شتێكدا، ژن فێری یاخیبوون، ئیڕادە و خۆڕاگری بكەین، نەك باسی مكیاژوجوانی قژو سیمای بۆ بكەین، بۆئەوەی ئەگەر چووە بازارو مۆڵەكان چۆن جوانتر خۆی بنوێنێ و سەرنجی ئەوانی تر ڕابكێشێ. سەردەمی باسكردنی ئەو شتە سادە و ساكارانە بۆ ژن ساڵانێكە كۆتایی هاتووە، ئێستا زۆربەی هەرە زۆریان، لە نێو دنیای تەكنەلۆژیا و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان ونبوون و ئاگاداری نوێترین گۆڕانكاریی و مۆدێل و داهێنانەكانی سەردەمن.ئێمە پێویستیمان بەوەیە ژنان هوشیار بكەینەوە، دیدی یەكسانحوازی لە نێوان هەردوو ڕەگەزدا بێنینە ئاراوە.پەرتووک و خوێنەوەیان لا خوشەویست بكەین. نابێ هەرتەنها باسی ڕوخسارو مۆڵ و پارك و ژیانی ئاسایی ڕۆژانەیان بۆ بكەین، ئەگەرچی ئەمە مافی خۆشیانە، بەڵام هەڵەیە پێمان وابێت ئیدی ئەوە هەموو مافەكەیانە،كەبەداخەوە زۆربەی ژنان وابیردەكەنەوە. كەنابێ وابێت.

______________________________________________
ناوی پەرتووک: من ئەمەم. نووسینی: لۆنا دلشاد مەریوانی، بڵاوكراوەی ئەندێشە - ١٠١٨.
 

 

sadiqrwandze@yahoo.com

 

 


 

په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌رۆشنبیرییلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک