٢\٧\٢٠١١

پڕۆژە و پرێسکه‌کانی چاکسازیی،

پەیوەندییان بە گرفتە بناغەییه‌کانی خەڵکی کوردستانەوە نییە.

عەبدوڵا مەحمود   

پرسی چاکسازیی" ریفۆرم"،لە ئێستادا بەرجەستەترین و بەکاربردەترین گوته‌ی سیاسی کۆمەڵگای کوردستانە، تا ئەو ڕادەیەی ئەگەر ئەم وشەیە لەسیاسەت و کێشمەکێشی ئێستای سیاسی کوردستان، دابماڵرێت، دەسەڵات و حیزبە نەیارەکانی دەسەڵات لە خانەوادەی بۆرژوازی کوردا، هیچی بەرجەستەیان پێنامێنێت تا بیکەنە خۆراکی ململانێی سیاسی نێوانیان.

بێگومان گۆرانکاریی و چاکسازیی خواستێکی هەمیشەیی خەڵکی کوردستانە لەو پێناوەشدا هاتونەتە مەیدان و بۆ داسەپاندنیشی قوربانیان داوە. بەڵام نابێ بیرمان بچێت هاتنە ئارای مەقۆلەی چاکسازیی بەو بەربڵاویەی ئێستای و بەدەستەوە گرتنی لەلایەن دەسەڵات و ئەوەی کە پێی دەوترێت ئۆپۆزیسێۆن، بەرهەمی گوشاری کۆمەڵگا لەسەر دەسەڵات، یان گوشاری هێزە یاخیەکانی دەسەڵات،... نییە، ‌هێندەی بەرهەمی ئەو تسۆنامییەیە کە وڵاتانی باکوری ئەفریقیای هەژاند و ئاڵوگۆڕی زنجیرەیی بەدوای خۆیدا کێشکرد.

زۆرێک لە حیزب و دەسەڵات و وڵاتەکان بۆ بەرگرتن بە تەنینەوەی تسۆنامی شۆڕش بەڵینیان دا، دەستیان دایە چاکسازیی ئابوری و سیاسی ئیداری. لە کوردستانیش دەسەڵاتی سیاسی چ بۆ بەرگرتن بە باڵاکردنی شەپۆلی تورەیی خەڵک و چ بۆ لەباربردنی پرۆژەکانی چاکسازیی حیزبەکانی دەرەوەی حکومەت، کە ئەمانیش بۆ خۆبەستنەوە بە داواو داخوازییەکانی خەڵک و لە ژێر هەمان نەسیمی روداوەکانی دنیای عەرەبدا، بانگەشەی چاکسازیی و پرۆژەی یەک لەدوای یەکی چاکسازیییان دەهێنایە ئاراوە. بۆیە هەر دوو لا چ دەسەڵات و چ ئەوەی پێی دەوترێت ئۆپۆزیسیۆن، گەمەو کارتی چاکسازییان کردە چوارچێوەیەک بۆ ململانێی سیاسی و دانوسان و ساتو سەودا.

بابزانیین دەسەڵات و ئۆپۆزیسێۆن داوای چ چاکسازییەک دەکەن، و دەیانەوێ چ شتیک و چ پێکهاتەیەک لە ریفۆرم دەربکێشن.

دەڵێن دەبێ حیزب و حکومەت لەیەک جیابکرێنەوە، بەڵام هەر ئەم هێزانەی ئەم دروشمەیان هەڵگرتووە، بەهەزار زمان و بەهەزار شێوە دەڵین حکومەتێک لە ئارادا نییە، ئەگەر حکومەتیکێش لە ئارادا نەبێت، حیزب لە چی جیادەکرێتەوە. کەواتە ئەم دروشمە کەدەڵیت دەبێ دەستی حیزب لە حکومەت داببڕێ درۆیەکە بۆ دانوسان و سات و سەودا، حکومەتیک لە ئارادا نییە تا دەستی حیزبی لێ دووربخرێتەوە، بەڵکە دوو حیزب و دوو دەسەڵات و دوو ئیدارە، دوو ‌هێزی پێشمەرگە، دوو ئاسایش، دوو دەزگای هەواڵگری، دوو میدیا و دوو میدیای سێبەر، دوو کۆمەڵە ریکخراوەی پیشەیی و جەماوەری و دوو تۆپەڵە رێکخراوەی NGO بێکارەی موچەخۆرو گوێڕایەڵ، دوو جغرافیای لەیەک دابڕێنراو،...تاد، لە کوردستان هەیە و حیزبە بەناو ئۆپۆزیسیۆنەکانیش کە لەهەمان مۆدیل و قوماشن، نەک لەگەڵ حکومەتێک بەڵکە لەگەڵ دوو حیزبی دەسەڵاتداردا، هەم کیشمەکێش دەکەن و هەم دانوساندن و سات و سەودا، بۆ ئەوەی خۆشیان وەکو حیزب ببنە بەشە دەسەڵات لە هەمان سیستەمی گەندەڵ، تاڵانچی، دژی ئازادی.

دەڵێن دەبێ پەرلەمان کارا بکریت، پەیرەوی ناوخۆکەی هەموار بکرێت،...تاد.

لە شوێنێکدا، لە جوگرافیایەکدا، حکومەتیکی واقعی بوونی نەبێت، لە جێگای حکومەت حیزب و میلیشا هەبێت، باسی پەرلەمان و پەیرەوە ناوخۆکەی، یاسا دەرکردن... دەبێ چی بێت؟ هەر کەسێک لە ئەلف و بێی سیاسی حاڵی بێت، دەزانێت لە کوردستان حکومەتیک نییە، وە پەرلەمانێکی واقعی نییە و هەمووانیش دەزانین بینای پەرلەمان هەیە بەڵام شوێنی کۆبونەوەو بڕیاردان لەسەر راسپاردەکانی حیزبە دەسەڵاتدارەکانە، شوێنیکە بۆ بەیاساییکردنی بڕیارەکانی حیزب و دەسەڵات و دەسەڵاتیشی ناگاتە دەسەڵاتی هیچ ئۆرگانێکی باڵای حیزبی. بۆیە پەرلەمان جگە لە درۆیەکی شاخدار هیچی تر نییە. وە هەر یاسایەکیش کە ئەم پەرلەمانە دەری دەکات هیزی جێبەجێکردنی لەدەستی حیزب و بەرپرسە حیزبیەکاندایەو هەڵگری هیج هێزیکی یاسایی و ئاسایی و حکومی نییە.

دەڵێن دەبێ ئاسایش و پێشمەرگە و دەزگا هەواڵگریەکان بە نیشتمانی و یاسایی بکرێن، وە لەسیاسەت و لایەنداری سیاسی دووربخرێنەوە، بێئەوەی ئەو راستییە ببینن کە ناکرێ حیزب حکومەت و دەسەڵات بێت و هیزی چەکدار و دەزگا هەواڵگریەکان، نیشتیمانی و یاسایی. ئەمەش درۆیەکی ترە. ئاخر ناکرێت دەوڵەتیک لە ئارادا نەبێت، پێناسەی جغرافیایەکی سیاسی لە باری حقوقیەوە دیار نەبێت، باسی هێزی نیشتمانی و بەیاسایی کردنی بکرێت.

دەڵێن دەبێ بودجە شەفاف بێت، کەچی دان بەو ڕاستیەدا نانێن کەتایبەتمەندییەکی دەسەڵاتی میلیشیایی لەسەر تاڵانی زۆتر لەسەر پاوانخوازی پوڵی، لەسەر ناشەفافیەت دامەزراوە. ئەم بەرێزانە پێمان ناڵین کام دەسەڵاتی میلیشیایی و حیزبی هەیە، داهات و سەرفیاتی شەفاف بێت، ئەمە دەسەڵاتی فەتح و حەماس لە فەلەستین... باشترین نمونەیە.

دەڵێن دەبێ دەسەڵاتی دادوەری و قەزا کارابکرین و سەربەخۆ بن..لە وڵاتێکدا، دامەزراوەیەکی یاسایی نەبێت، دەوڵەتیک نەبێت" بەهەر ناوەڕۆکێکەوە" یاسایەکی سەراسەری نەبێت" بەهەر ناوەڕۆکێکەوە" چۆن دەکریت دەسەڵاتی دادوەری سەربەخۆ وە کارا هەبێت. وە یاسا لەخوار پۆستاڵ و چەک و بەرپرسەکان نەبێت. حیزبی چەکدار دەسەڵات بێت چۆن دەکرێت یاساو دەسەڵاتی دادوەری لە تەیریکی عەنتیکە زیاتر بێت.

گرفتی خەڵکی کوردستان، لەگەڵ ئەم پەرلەمان و حکومەتە نییە، کە لە دنیای واقعیدا، بوونیان نییە. وە گرفتی خەڵکی کوردستان هەر لەگەڵ هێزی پێشمەرگە،پۆلیس ئاسایش، لەگەڵ دەزگا هەواڵگریەکان، لەگەڵ ناشەفافیەتی بودجە و دزی و تاڵانی، لەگەڵ نەبوونی دەسەڵاتی دادوەری و یاسا، دەستێوەردان لە خوێندن و پەروەردەو زانکۆکان...تاد، نییە. بەڵکە گرفتی بناغەیی خەڵکی کوردستان بەر لەوانە لەگەڵ دوو دەسەڵاتی حیزبی و میلیشیایدایە، دوو دەسەلات کە ناتوانن دەسەلات ببەخشنە حکومەت و ناتوانن حکومەتداری بکەن. هۆکەشی بەسادەیی ئەوەیە بەرنامە ڕیژی حکومەتکردن، بەرهەمهینان و ئابوری. خزمەتگوزارییە کۆمەڵایەتیەکان، تەندروستی و پەروەردەو فێرکردن، رێکخستنی ئاسایشی گشتی هاوڵاتیان، یاسای سەراسەری و مەدەنی، سازکردنی هێزی نیزامی و یاسایی، بەبێ یەکلاییکردنەوەی پرسی دەوڵەت، درۆیەکی گەورەیە.

گرفتە زۆر بناغەیەکانی خەڵکی کوردستان بریتین لە یەکەم: "نەبوونی قەوارەیەکی دامەزراوەیی و دەوڵەتی"، ئەمە بەمانای پیناسەی ناسنامەی حقوقی خەڵکی کوردستان لە ممارەسەی دەوڵەتداری و بەڕێوەبردن و یاسادا. دووەم: "نان" بەوێنەی کرێی کرێکاران و کارمەندان، دیکتاتۆریەتی بازاڕ، گرانی، بێخانەولانەیی، بێکاری، نەبوونی بیمە بێکاری، بیمەی کۆمەڵایەتی و تەندروستی و تەفیهی و خزمەتگوزاریەکان، سێیەم: "ئازادی" بەوێنەی ئازادی بیقەیدوشەرتی سیاسی، ئازادی خۆپێشاندان و مانگرتن و کۆبونەوە، ئازادی بەیان و بڵاوکردنەوە و چاپەمەنی و ڕۆژنامەگەری ئازادی رەخنەگرتن لەهەموو کەلتور و ئەخلاق و ئایدۆلۆژی و سەرکردە بە رەمزکراوەکان و کەلتورو مێژوو...تاد.

لە ناو پرۆژە چاکسازییەکانی دەسەڵات و هێزە بەناو ئۆپۆزیسیۆنەکاندا، هیچ کام لەو گرفتە بناغەیانە، جێگای لێڕامان و هەڵویستە نین.

ئەگەر هەموو ئەم پڕۆژەو پرێسکانەی چاکسازیی حیزبە فەرمانرەواکان و حیزبە ئۆپۆزیسیۆنەکان بە تەواویش جێبەجێبکرێن، وەڵامی ئەم گرفتە بناغەیانە نادەنەوە کە خەڵکی کوردستان گیرۆدەیەتی. بەڵکە وەلامدانەوە یان بە کردەکردنی" کە ئیمکانی نییە" ئەم پرێسکانه‌، تەنها دەتوانێ ئەو لایەنە تۆراوانە بگێریتەوە ناو هەمان گەمەی دەسەڵات.

خەلکی هۆشیاری کوردستان و بەرەی ئازدیخوازەکەی، دەتوانن و پێویستە بە چاوێکی کراوەوە، ناکۆکی لە چارنەهاتووی خەلکی کوردستان و دەسەڵات و هیزە بە ناو ئۆپۆزیسێۆنەکان، ببینن و فریوی ئەم ململانێیە نەخۆن. ‌هێنان و بردنی ئەم پرۆژە و پرێسکه‌ پاکەتیانە هیچ لە وەزعی ریشەیی خەڵکی کوردستان ناگۆڕێت.
خەڵکی کوردستان خوازیاری ئاڵوگۆڕی ریشەیی و بناغەیین لە سیستەمی سیاسی کوردستان و دەسەڵاتدا، ئەم ئاڵوگۆرە لە بەرنامەو ئەجندای بە ناو ئۆپۆزیسیۆندا نییە. دەسەڵاتیک بەهەموو توانایەکەوە تیدەکۆشیت درێژە بە دەسەڵاتدارێتی ئیستای خۆی خۆی بدات بە ئاڵوگۆڕێکی روکەش و فریوکاریانە.

سات و سەودای ئۆپۆزیسێۆن و هێنانی ئەم پڕۆژانە، خۆی هەنگاوێکە لە راستای رزگارکردنی دەسەڵات لە چنگ نارەزایەتی و تورەیی خەڵکی کوردستان.

ئەوەی کە ناوی لە خۆی ناوە ئۆپۆزیسێۆن، لە بنەڕەتدا هەڵگری هیچ جیاوازیەکی ریشەیی نییە لەگەڵ حیزبە دەسەڵاتدارەکان لە سەر بنچینەی جیاوازی ریشەیی بۆ گرفتەکان دروست نەبووە. نە پرسی ئایندەی سیاسی کوردستان، نە پرسی بەرابەری ئابوری و نان و نەپرسی ئازادیەکان و نە پرسی جیاکردنەوەی دین لە دەوڵەت و یاساو خوێندن و پەروەردە، نە پرسی یەکسانی ژن و پیاو، ...تاد، بابەتی هیچ کامیان نیین. هەموویان دەیانەوێ درۆی یەکپارچەیی عێراق و فدرالیزمە بێناوەڕۆکەکەیان و دابسەپێنن و بێئەوەی گوێبدەنە ئیرادەی خەڵکی کوردستان، وە باسێک لەسەر باشکردنی ژیان و گوزەرانی چینی کرێکارو خەڵکی دەست تەنگ نییە. باسێکیان نییە بۆ دەستبەردار بوون وە بۆ دەست کۆتاکردنی دین لە ژیانی سیاسی و کۆمەڵایەتی و یاسایی سیستەمی پەروەردەو فێرکردندا، باسێکیان نییە بۆ ئەوە یەکسانی ژن و پیاو بەرەسمی بناسن. لە جێگای ئەوانە باسی بە نیزامیکردنی ‌هێزە جەکدارەکان و دەزگا هەواڵگری و جاسوسیەکانیانە، باسیان لە دەستکورتکرنەوەی حیزبە لە حکومەت و پەرلەمان! و زانکۆ و خوێندن و پەروەردەدا، باسیان لە بەشداریکردنی کارایە لەدەسەڵاتی سیاسی ستەمکارو دژی ئازادی دەسەڵاتی یەکێتی و پارتییدا. کە ئەمانە نەک دەرمانی دەردە کەڵەبووەکان و گرفتە بناغەیەکانی خەڵکی کوردستان ناکات، بەڵکە دەسەڵاتی تاڵانچی و میلیشیاییی حیزبی رتوش دەکات، پایەکانی قایمتر دەکات، لەدەست ڕاپەڕین و شۆڕش دوری دەخاتەوە.

ئەم دەسەڵاتە چاکسازیی هەڵناگرێت و ئەم بە ناو ئۆپۆزیسیۆنەش ناتوانێ هەنگاوێکی بەکردەوە بۆ چاکسازیی و باشبژێوی ئازادی و خۆشگوزەرانی و ئایندیەکی باش بنێت. ئەوانەی لە چاوەڕوانی ئەم ئۆپۆزیسیۆنە ناسیونال- ئیسلامیە کۆنەپەرستەدان، لە چاوەراونییەکی بێهودەدان.

____________________________________

پرێسکه‌: (پاکێج - Package)، (رزمة)، (بسته‌)، (bohça).

کۆتایی حوزه‌یرانی ٢٠١١
ماڵپه‌ڕی عه‌بدوڵا مه‌حمود