١٦\١\٢٠١٠

پرۆژەی کرانەوەی ئاکەپە و، داخرانی دەتەپە؟!

ستار محەمەد قادر

ماوەیەک بەر لە ئێستا لە لایەن پارتی دادو گەشە پێ دان و خودی سەرۆکی ئەو پارتەوە لە ژێر ناوی کرانەوە بە رووی دۆزی کورددا لە نێو هۆڵی پەرلەمانی ئەو وڵاتەدا، سەرۆک وەزیرانی تورکیا پرۆژەیەکی خستە بەر دیدی پەرلەمانتێران و لە نێوان ئەندامانی پەرلەمانی پارتی دەسەڵاتدارو بەرهەڵستکارەکانیدا هەڵای لێ کەوتەوە، تا وای لێهات ئەندام پەرلەمانەکانی حیزبە بەر هەڵستکارەکان هۆڵی پەرلەمان بە جێ بهێڵن.

ئەم هەنگاوانەی ئەردۆگان، نە لە لای پەکەکەو نەش لە لای هەوادارانی ئەو حیزبەوە بە هیچ شێوەیەک خوێندنەوەی ئەرێنی بۆ نەدەکرا، بەڵکو بە نێرینی پیلان و تاکتیک لێیان دەنواڕی، ئەکەپەش لە هەوڵی ئەوەدا بوو کە بۆ هەموو لایەک ئەوە بسەلمێنێت کە ئەو لە پێشکەش کردنی ئەو پرۆژەیەدا تەنها رەچاوی بەرژەوەندییە باڵاکانی تورکیا وەکو وڵات و هاوڵاتییانی دەکات. بەڵام هەوڵەکانی ئەم پارتە لە لایەن دوو جۆر نەیارو بەر هەڵستکارەوە خوێندنەوەی سەلبی بۆ دەکرا؛ پارتە بەر هەڵستکارەکانی نێو گۆڕەپانی سیاسیی تورکیا، کە ئیش بۆ تۆخکردنەوەی بیرۆکەی شۆڤێنیزمی تورک دەکەن دژ بە پرۆژەکەی ئاکەپەو پەکەکەش بە شێوەیەک باسی لە پرۆژەکە دەکرد کە گومانی ئەوەی لێ دەکرد پیلان بێت! پارتە نەتەوە پەرستەکان بە شێوەیەک لەو پرۆژەیان دەنواڕی کە قودسییەتی تورکیا وەکو وڵات و تورک وەکو نەتەوە پێشێل دەکات، بۆیە هەوڵەکانییان لە نێو هەوادارانیان لە دوو بەرەوە بە شێوەیەک چڕ کردەوە تا بتوانن لە رێی فشارەوە سنوورێک بۆ پارتی دەسەڵاتدار دابنێن، بەم شێوەیەش هیچ لایەک ددانی خێری بەو هەنگاوەی ئەو پارتەدا نەنا!

رەنگە ئەو هەوڵانەی پارتە بەر هەڵستکارەکانی نێو گۆڕەپانی سیاسیی بچنە خانەی گەمەی پیادە کردنی مافی بەرهەڵستکاری سیاسیی و مەددەنییەوە، بەڵام ئەو خویندنەوە سلبییەی کە نەیارە دژەکەی شاخ بۆ پرۆژەکە هەیبوو، بە شێوەیەک خوێندنەوەی بۆ دەکرد، کە لە هەگبەی ئەو پرۆژەیەدا گەمەیەکی مەترسیدار لە فۆرمی کۆدەتایەکی سپیی دژ بە ستاتۆی ئەوان پەنهانەو لە بەرنامەیدایە بەو شێوە دەرمانە موسەکینانە رۆڵی پەکەکە لە نێو جەماوەرەکەی خۆیدا بسڕێتەوەو سەرۆکەکەی زیاتر پەراوێز بخات. ئەمە لە کاتێکدا ئەو پارتە کوردییەی کە زیاتر لە بیست کورسی پەرلەمانی هەیە، کە لە نێو شەقامی تورکیادا بەوە ناسراوە کە لە گەڵ پەکەکەدا هاو سۆزن، هەمان تێڕوانینی بۆ هەنگاوەکانی پارتی دەسەڵاتدار دەکردو هەمان خوێندنەوەش بۆ پرۆژەکەی ئەردۆگان. هەر وەکو ئاشکراشە روو بە روو بوونەوە لە گەڵ دوو جۆر بە رهەڵستکاردا، کە یەکێکیان بە شێوەیەکی یاسایی لە سەرەتای درووست بوونی دەوڵەتی تورکیا و ئەو دیمۆکراتییەتە چەق بەستووەی کەمالیزمەوە بە شێوەیەکی شەرعی مافی پیادە کردنی پێ دراوە، ئەوەکەی دیکەشیان ئەو بەر هەڵستکارەیە کە هەر هەمان دەوڵەت لە بەرایی درووست بوونییەوە تا هەنووکە لە هەوڵی سڕینەوەو نەفی کردنیدایە! کە ئەویش کوردەو لە بیست و پێنج ساڵی رابردوودا بە ناچاری لە پێناو داکۆکیکردن لە مافە سرووشتییەکانی خۆی پەنای وەبەر شۆڕشی چەکداری بردووە تا بەرگری لە خۆی بکات، بۆیە ئەوەی کە باری سەر شانی ئاکەپە زۆر لە پێویست قوورس تر دەکات، ئەو واقیعە تاڵەیە کە دوو ئاراستەی دژ بە یەک تا سەر ئێسک دژ بە پرۆژەکەی ئەردۆگانن، ئەوە عەسکەرو دادگای دەستووریش لەولاوە بووەستێت.

پرۆژەی کرانەوە.

بە هۆی ململانێی نا تەندرووستی پارتە سیاسییەکانەوە، گاڵتە کردن بە چارەنووسیی میللەت تخووبیی گەمە دیمۆکراسییەکانی بەزاندووەو گەیشتۆتە ئاستێک لە یاریکردن دەچێت، ئەمڕۆ لە بەرنامەی هیچ کام لە حیزبە سیاسییەکانی نێو گۆڕەپانی تورکیادا نییە کە یەک پارچەیی ئەو وڵاتە بخاتە ژێر مەترسییەوە، هەر هەموویان لە پێناو وڵاتێکی دیمۆکرات و ئاسوودەو پێشکەوتوودا لە گۆڕەپانەکەدا خۆیان نمایش دەکەن، هەر پارتێک بگری خۆی بە داکۆکیکاری ئەو یەک پارچەییە دەزانێت، باشە دەبێت هۆکاری چی بێت کە لە سەر ئەوە رێک ناکەون کە هەر هەموویان لە سەری رێکن؟! ئەمە ئەو پرسیارەیە کە دەبێت ئیش بۆ دۆزینەوەی وەڵامەکەی بکەین، شتێکی ئاشکرایە ئەمڕۆ گەمەی پارتە سیاسییەکانی ئەو وڵاتە گەیشتووەتە ئاستێک کە هەموو شەرعییەتێک بە شتە نا شەرعییەکانی خۆیان دەدەن، چونکە ئەوان بە یەک پێوەر مامەڵە لە گەڵ سەرجەم رووداوەکاندا دەکەن، ئەویش تەنها بەرژەوەندییە حیزبییەکانن! ئەمەش بۆ خۆی جگە لە چەواشە کاری و گەمەیەکی مەترسیدار بە چارەنووسی وڵاتێک، شتێکی دیکە نییە، بۆیە دەبینین ئەگەر پارتێک لە هەوڵی بەرجەستە کردنی پرۆژەیەکدا بێت بە نێوی کرانەوە،، ئەوا پارتەکانی دیکە هەموو هەوڵی خۆیان لە پێناوی داخرانی زیاتردا خەرج بکەن! بوونی دوو جۆر نەیار لە یەک کاتدا، دوو جۆر نەیار کە لە دەرەوەی پارتی دادو گەشە پێدان، ئەمیان لە هەوڵی دیفاکتۆ کردنی زیاتری خۆیدایەو ئەویان لە هەوڵی سڕینەوەی زیاتری ئەمدایە، بە ناوی تیرۆرەوە.

ئەم دوو نەیارە بە پێی وتەی هێندێک لەو کەسانەی کە پسپۆڕن لە سیاسەتی تورکیا، بەرژەوەندیەەکانیان لەوێدا دەبینن کە پارتی دادو گەشەپێدان بخەنە بەردەم ئەمری واقیع، لە نێو شەقامی تورکیادا بۆ کوردو تورک ئەوە بسەلمێنن کە ئەم پارتە خاوەنی ئەجیندای چارەسەری نییە بۆ دۆزی کوردو لە بەرنامەیدایە لە رێی ئەو پرۆژەوە ئیحتیوای شەقامی کوردی بکاو هەوادارانی هەردوو پارتی هاو سۆز بۆ لای خۆی رابکێشێت، بە لایەنی پارتە شۆڤێنیستەکانیشەوە پرۆژەیەکی هاو شێوەی ئەوە بەسە بۆ ئەوەی ئیش لە سەر کولاندنەوەی ئەو برینانە بکات کە لە نێو زیهنی هاوڵاتییانی تورکدا وێنەی تیرۆری پەکەکە بە شێوەیەکی سیستماتیک لە رابردوودا کێشراوە، بۆ هاندانی ئەو جەماوەرە دژ بە پرۆژەکە، تەنها خوێ کردنە سەر برینێک بەسە بۆ ئەوەی باری ئەو پارتە لاسەنگ بکەن، ئەم جۆرە هاوکێشانە، کە دەتوانین بە هاوکێشە هاو دژەکان ناو زەدیان بکەین، هاو کێشەێلێکن کە لە سەر حیسابی بەرژەەندیی گشتی زیان لە بەرژەوەندیی گشتی دەدەن! ئەمەش ئەوەمان بۆ پشت راستدەکاتەوە ئەو تورکیایەی کە بۆ ماوەی هەشتا ساڵ زیاتر دەڕوات لە سەر بنەمای عیلمانییەت دامەزراوە، هەر لە بەرایی دامەزراندنییەوە رەچاوی خاڵێکی گرنگی تێدا نەکراوە، کە ئەویش جەوهەری عیلمانییەتە! بۆیە دەبینین ئەو سیستمە دیمۆکراتییەی تورکیا تەنها لە توانایدایە ئاڵوگۆڕ بە دەسەڵاتەکان بکات، ئەو دەسەڵاتانەی کە لە بارتەقایاندا نییە پەنجە بۆ شتە حەرامەکانی کەمالیزم درێژ بکەن؟! هەر ئەوەش بووە بە هۆکاری ئەوەی هیچ هێزێک نەتوانێت لە هەوڵی پەیدا کردنی دەرمانێکدا بێت بۆ دەردێک، کە لە لایەن شارەزایانەوە دەست نیشان کراوە!

ئەم تێڕوانینە سەقەتە بۆ چۆنێتی مامەڵە کردن لە گەڵ رووداو پێشهاتە سیاسییەکانی ئەو وڵاتەدا، بە شێوەیەک تۆخکراوەتەوە، کە حیزبە سیاسییەکان هێندەی بیریان لە لای بەرژەوەنییەکانی خۆیانە، بەرژەوەندی گشتییان فەرامۆش کردووە، هەر کاتێک بچووکترین هەلیان بۆ رەخسابێت، ئەوا بە بێ سڵەمینەوە ئەگەر بۆیان کرابێت هەستی هەوادارانییان بوورژێنن، ئەوا خەڵکیان خستووەتە سەر شەقام. ئەم مۆدیلە لە دیمۆکراسییەت، دەتوانین بە دیمۆکراسییەتێکی " وەستاو" ناو زەدی بکەین، چونکە هیچ لایەک لە سەر ئەوە رێکناکەون تا تەکانێکی پێ بدەن، سەرەڕای ئەوەی کە خودی دیمۆکراسییەت خاوەنی زۆر میکانیزمە لە پێناو گەیشتن بە چارەسەر بۆ هەر کێشەیەک، ئەم تەرزە لە دیمۆراسییەت بە شێوەیەک خۆی پێشان دەدات، کە هەڵگری هیچ جۆرە ئەلتەرناتیڤێک نییە بۆ کێشەکان، چونکە چوار چێوەیەکی وەهای بۆ دانراوە، کە هەر کرانەوەیەک کە تۆزێک داکشان بە چوار چێوەکەی بکات، بە مەترسی لە سەر ئەمنی ئەو وڵاتە دەیدەنە هەژماردن، بەم شێوە بیرکردنەوەیەش، هەر لایەنێک لە هەرەمی دەسەڵات بێت یان لە سەر چیای قەندیل، بیەوێت ئیش لە سەر گۆڕینی ئەو وێنەیە بکات، کە هێما بۆ تورکییایەک دەکات یەک نەتەوە، یەک زمان، خاک لە خۆی دەگرێت، بخرێتە خانەی خییانەتی نیشتیمانییەوە.

بۆیە ئەو پرۆژەی ئەردۆغان لە حەقیقەتدا کە نێوی کرانەوەیە بە رووی کورددا، لێ ئەگەر بە وردی سەرنجی نێوەڕۆکی پرۆژەکە بدەین، دەبینین ئەو پرۆژەیە هێندەی لە هەوڵی رزگارکردنی دیمۆکراسییەتە لەو پەتا کووشندەیەی کەمالیزم، کرانەوە بە رووی کورد تەنها مەبەستێکە لە ئامانجێکدا! ئەو پارتانەش وا بە هەموو توانای خۆیان بەرهەڵستکاری پرۆژەکەی ئەردۆگان بوون، بە باشی هەست بەوە دەکەن، کە ئەگەر بە رووی دیمۆکراسییەتدا بکرێنەوە، ئەوا دیمۆکراسییەتی راستەقینە موزایەداتی سیاسیی قبووڵ ناکاو جیاوازییەکان لە سەر ئەرزی واقیع دەسڕێتەوە، بۆیە ئەگەر بەوە رازی ببن کرانەوە لە فەزایاندا بەر جەستە ببێت، دەبێت دەسبەرداری پەیڕەو و پرۆگرامی پارتەکانیان ببن!

بە رای من ئەو پرۆژەیەی پارتی دادو گەشە پێدان بەر لەوەی کرانەوە بووبێت بە رووی کورددا، کرانەوە بوو بە رووی دیمۆکراسییەتدا، بەر لەوەی لە هەناویدا هەڵگری بیرۆکەی چارەسەری بووبێت بۆ دۆزی گەلێک، ویستیان وڵاتێک لە قەیرانێک رزگار بکەن، گەلێک کە لە خەونێکی قووڵ دایە وەخەبەریان بهێنن، چونکە بە بێ کرانەوە بە رووی دیمۆکراسییەتدا، مەحاڵە ئەوان بەو تەرزە بیرکردنانەوە بتوانن بە رووی هیچ شتێکدا لە دەرەوەی خۆیان بکرێنەوە، بۆیە دەبینین بۆ ئەوەی کرانەوە لە زیهنی تاکەکاندا بسڕنەوە، وەکو پیشەی هەموو جارێکیان، لە پێناو مانەوەی کێشەکان وەکو خۆیان، پرۆژەی کرانەوە بە رووی نەتەوەیەکدا، بە داخستنی پارتێک لە مناڵدانی مێژووی ئەو وڵاتە نەزۆکەدا، سەری نایەوە!
 

star_qadr@yahoo.com