په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌رۆشنبیرییلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک

١٣\١٠\٢٠١٨

رێنمایی بۆ ژنان!

سه‌باره‌ت به‌ چۆنیه‌تی خۆپاراستن له ‌مه‌ترسییه‌کانی جیابوونه‌وه‌ له ‌هاوسه‌ریی.

 


چەند ڕێنماییەکی گرنگ لە ” ڕیکخراوی ژنانی کورد و خۆرهەڵاتی ناوەڕاستەوە لە بەریتانیا” بۆ ژنانی کورد لە بەریتانیا و ووڵاتانی ئەوروپا - بە تایبەت ئەو ژنانەی کە لە هاوسەریان جیابوونەتەوە یان لە ژێر مەترسی توندتیژی خێزانیدا ژیان بەسەر دەبەن:


دوا بە دوای هەواڵی تاوانی کوشتنی “ئاڤان نەجمەدیین” لە بەریتانیا لە مانگی ئۆکتۆبەری ٢٠١٨، وە بە پێی ئەو بەدواداچونانەی کە تیمی ڕێکخراو کردویەتی بۆ لێکۆڵینەوە لە پێشینە و بار و دۆخی ژیانی قوربانی بە ماوەیەک بەر لە کوشتنی ، ڕێکخراو بە پێویستی دەزانێت کە چەند ڕێنوێنیەکی زۆر گرنگ بڵاو کاتەوە بۆ هاریکاری ئەو ژنانەی کە مەترسی یان لەسەرە تا بۆ خۆپاراستنی خۆیان و منداڵیان لە پێناو کەم کردنەوە کاریگەری توند و تیژی و ئەگەری کوشتن لەسەریان بیگرنە بەر.


ڕێکخراوی ژنانی کورد و خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بە پێی ئەزموونی ٢٠ ساڵ کارکردنی لە هاریکاری ژنان لە ژێر هەڕەشە ی توند تیژی و کوشتندا بە پێویستی دەزانێت ئەو ژنانەنەی کە جیابوونەوتەوە و ترسی تۆڵە سەندنەوە یان هەیە لە لایەن هاوسەری پێشوو ، یان ئەو ژنانەی کە لە ماڵەوە د ەژین وترسی توند تیژی و کوشتنیان لەسەرە ، تکایە ئەم ڕێنوێنی یانە بە هەند وەرگرن:


لە ساتی ڕووبەڕووبونەوەی مەترسی:


لە کاتی مەترسی خێرا ، لە بەریتانیا تەلەفۆن بکە بۆ ٩٩٩ و داوای یارمەتی بە پەلە بکە، لەوانەیە فرسەتی ئەمە زۆر کەم بێت ، بۆیە ئەگەر فریا کەوتیت ، هەوڵ بدە بە زووترین کات ئەدرەسی ئەو جێگەیە بدەیت کە لێێت . لە هەموو وولاتێکی ئەروپادا ئەم ژمارەی هێڵی فریاکەوتنە هەیە و تکایە لەهەر ووڵاتێکیت ئەم ژمارەیە بزانە.


ژمارەی هێڵی یارمەتی توند تیژی خێزانی لە بەریتانیا کە بە بەردەوامی هەفتەی ٧ رۆژ و لە ڕۆژێکدا ٢٤ کاتژمێر هەیە : ٠٨٠٨٢٠٠٠٢٤٧ ( ئەم هێڵە لە لایەن کەسانی پسپۆر و شارەزا وەڵام دەدرێتەوە و نهێنیەکانت دەپارێزن ). هەروەها هێڵی وەرگێران بۆ زمانەکانی تر هەیە و خەمت نەبێت ئەگەر ئینگلیزی نەزانیت ، دەتوانی داوای وەرگێڕ بکەیت.


پاراستنی خۆت لە دوای جیابونەوە:


١- تەلەفۆن بۆ ژمارەکانی “ڕێکخراوی ژنانی کورد وخۆرهەڵاتی ناوەڕاست” بکە بۆ وەرگرتنی ڕێنوێنی لەسەر چۆنێتی پاراستنی خۆت و هەنگاوەکانی داهاتوو، ڕۆژانە لە نێوان کاتژمێر ٩:٣٠ی بەیانی بۆ ٥ ی ئێوارە بۆ ژمارەی : ٠٢٠٧٢٦٣١٠٢٧ ؛ لە دەرەوەی ئەو کاتانە دەتوانی پەیوەندی بکەی بە ژمارەی مۆبایلی: ٠٧٧٤٨٨٥١١٢٥


رێکخراوی تری ژنانی کورد هەیە لە ووڵاتانی ئەوروپا تکایە هەوڵ بدە بیاندۆزیتەوە.


٢- لە کاتێکدا کە هیچ کەس پێێ خۆش نیە باسی کێشە خێزانی و تایبەتیەکانی خۆی بکات ، بەڵام ئەگەر لە دەست توند و تیژی ڕاتکردوە و ترست هەیە ، باشترە هاوڕێیەکت یان چەند هاوڕێیەکت کە متمانەت پێیان هەیە ئاگادار کەیتەوە ، کەس و کارت ئاگادار کەیتەوە ، هەروەها شوێنی کارەکەت ، دکتۆری خێزان و قوتابخانەی منداڵەکانت . ئەم هەنگاوانە گرنگن نەکا لە بێ ئاگایی خۆیان ، بە بێ مەبەست، زانیاری لەسەر تۆ بدەنە کەسی توند وتیژ. ( ئەمە بە تایبەت زۆر گرنگە لە گەڵ قوتابخانەی منداڵەکەت باسی کەیت ).


٣- زۆر خۆت دابڕاو و تەنها و بێ کەس مەکە ، بە تایبەت ئەگەر لە هەمان شار دەژیت کە کەسی توند و تیژی لێیە.


٤- هەوڵ بدە بۆ هەمان ئە جێگایانە نەچیت کە پێشتر پێکەوە چوون ، وەک هەمان بازاڕ ، هەمان بانق ، هەمان چێشتخانە.


٥- ڕێگەکان و شیوازەکانی ژیانت کە پێشتر پێێ راهاتوویت بگۆڕە و ڕێگاو شیوازی تازە بدۆزەرەوە.


٦- ئەگەر هەندێک مەوعیدی بەردەوامت هەبووە پێشتر کە هاوسەرت ئاگادار بووە ، شوێن و کاتیان بگۆڕە.


٧- ئەو ڕێگایانەی کە پێشتر بەردەوام پێیاندا هاتوچۆت کردوە بگۆڕە ، بۆ هەندێک جێگا کە هەر ناچاریت بڕۆیت ، وەک شوێنی کارەکەت یان قوتابخانەی منداڵان، ڕێگەی سەلامەت هەڵبژێرە.


٨- کاتی سەفەر و هات وچۆ ، بەشی (لۆکەیشن) لە مۆبایلەکەت بکوژێنەوە.


٩- دۆکیومێنتە گرنگەکانی وەک پاسپۆرتی خۆت و منداڵانت با لای خۆت بن ، ئەگەر دەتوانی کۆپی یان لێ بگرە و لای کەسێک یان ڕێکخراوێکی جێگا متمانەت دایاننێ.


١٠- ژمارە تەلەفۆنی ئەوکەسانەی کە متمانەت پێیان هەیە کە کاتی پێویست دەتوانن بە هاناتەوە بێن، یان ژمارەی ئیمێرجنسی و فریا کەوتن بکە بەشی ( favourites) لە مۆبایلەکەت با ئامادە بەدەست بن بۆ کاتی پێویست، ئەگەر لەگەڵ کەسی توندوتیژ دەژێێت و دەتەوێت بەمە نەزانیت ئەوا بە ناوی خوازراو دایاننێ.


١١- متمانە زیاتر بە خۆت و هەستەکانت بکە بەرامبەر بە کەسی توند و تیژ ، چونکە تەنها تۆ لەگەڵی ژیاویت و دەزانیت چی کردوە و چی پێ دەکرێت . تکایە مەکەوە ژێر کاریگەری هیچ کەسێک لە کەس و کاری خۆت یان کەس و کاری کەسی توند وتیژ یان ئەو هاوڕێیانەتان کە لەگەڵ هەرووکتان پەیوەندی یان هەبووە . زۆربەی کات ئەو کەسانەی نێوانی دەکەن ، هەرچەند مەبەستێکی باشیان هەیە ، بەڵام ئەو کارەیان بە زیانی تۆ وەک قوربانی توند و تیژی دەکەوێتەوە و ژیانی تۆ دەخەنە ژێر مەترسی زیاترەوە.


١٢- ئەگەر ویستت نێوانی بکرێت لە نێوانتاندا ، تکایە لە پێشدا ڕێنوێنی وەرگرە کە چۆن بە شێوەیەکی سەلامەت و پارێزراو ئەو کارە بکەیت باشە . بە تایبەت لەسەر مەسەلەی منداڵ ، ئەوە بە ئاگاداری و سەرپەرشتی سۆشیال سێرڤس بیکە و بە پشتیوانی ڕێکخراوێکی ژنان ( وەک KMEWO).


١٣- تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانی وەک فەیسبووک و ئینستگرام و تویتەر بە ووریای یە وە بەکار بێنە ، بۆ نمونە کاتێک لە جێگەیەکی لە هەمان شوێنەوە لایڤ مەکە ، ئەگەر هەر ویستت ، ئەوا دەتوانی ڤدیۆ بگریت و کە شوێنەکەت جێهێشت ئینجا بڵاوی کەیتەوە.


١٤- لە ژێر فشاری سۆزداری بۆ منداڵەکان و پێویستیان بە ” باوکیان” ، پەیوەندی دروست مەکەوە لەگەڵ کەسی توند و تیژدا . دەتوانی لە ڕێگەی سۆشیال سێرڤس بینینی مندالەکان ڕێک بخەیت بە بێ ئەوەی پێویست بکات پەیوەندی دروست کەیتەوە. ئەوە بزانە کە کاتێك سۆشیال سێرڤس ڕێگە نادات منداڵەکان ببینێت ، هۆکاری ئەوەیە کە توند تیژی کردوە و زیانی زیاترە وەک لە سوودی بۆ مدناڵەکان.


١٥- متمانەت هەبێت بە یارمەتی و کۆمەکی دەزگا سەربەخۆ و فەرمیەکان ، چونکە ئەوان بە یاسا ئەرکیانە کە یارمەتیت بدەن ودوایی لە کارەکانیان بەرپرسن ، بۆیە سەلامەتی خۆت و منداڵان لە لایان یەکەمە . بەڵام یارمەتی کەس وکار و هاوڕێ یان ، هەرچەند مەبەستیشیان چاکە بێت ، هێچ بەرپرسیارێتیەکی تێدا نیە و پابەندی هێج یاسایەک نیین ، هەروەها لە زۆربەی حاڵەتەکاندا بێ لایەن نیین.


١٦- وا باشترە بە تەواوی قوتابخانەی منداڵەکەت یان دایەنگا ئاگادار بکەیتەوە ، پێیان بڵێیت کە منداڵ نەدەنە دەست هیچ کەسێک کە خۆت ڕێگات نەدابێتن ، وە ناونیشانت نەدەنە هیچ کەسێک لە خۆیانەوە . دەتوانی “پاسوۆردێک” دانێێ لایان ، ئەگەر لە کاتی پێویست کەسێکی تر منداڵەکانتی وەرگرتەوە دەبێت ئەو پاسۆردەیان پێ بێت.


١٧- ئەگەر لە جێگایەک کار دەکەیت، شوێنی کارەکەت ئاگادار کەرەوە نەکا کەسی توند تیژ هەوڵبدات لەڕێگەی ئەوانەوە پەیوەندیت پێوە بکات.


١٨- ئەگەر ماڵت گواستۆتە بۆ شوێنێکی دوور لە کەسی توند تیژ ، وە ناتەوێت جێگات پێ بزانێت ، ئەوە پێویست دەکات کە زۆر ئاگادار بیت و بە ووریایی وە هەندێ کار بکەیت کە لەوانەیە بەهۆیەوە جێگەی تازەت ئاشکرا بێت ، بۆ نمونە:
– لەوانەیە مۆبایلەکەت تراکی لەسەر بێت ، زۆربەی کات ئەم تراکە کاتێک ئاکتیڤ کراوە کە خۆت ڕێگەت پێداوە ، بەڵام هەرکات هاوسەرەکەت دەستی گەشتبێت بە مۆبایلەکەت لە ڕابردوودا، ئەگەری ئەوەی هەیە کە بێ ئەوەی تۆ ئاگادار بیت ، بە ناوی تۆوە ڕێگەی بە خۆی دابێت کە لە مۆبایلی خۆیەوە بتوانێت تراکی مۆبایلەکەت بکات . بۆیە کاتێک جیا دەبیتەوە تکایە پەیوەندی بە کۆمپانیای مۆبایلەکەت بکە و ئەو ڕێگە پی دانە هەڵوەشێنەوە ، ئەگەر هەر دڵنیا نیت ، تکایە مۆبایلەکەت بگۆڕە.
– هەوڵ بدە بە هیچ جۆرێک کارتی بانکی هاوبەش یان حسابی بانکی هاوبەش کە پێشتر هەتببوە بەکار نەهێنێت ، چونکە ئەگەر ستەیتمێنتی بانکی بنێرن بۆ هاوسەری پێشووت ، ئەوا دەبینێت لە کوێوە کارتەکەت بەکار هێناوە.

ئەگەر لە پرۆسەی دادگادا بیت ، داوایان لی بکە کە بە هیچ جۆرێک ناونیشانت دانەنێن لەسەر ئەو نامانەی کە دەینێرن بۆ هەردوولا.

ئەگەر پێویستت بەوە هەبوو کە تەلەفۆن بکەی بۆ کەسی توند و تیژ ، یان بۆ کەسێک کە پەیوەندی لەگەڵ ئەو هەیە ، تکایە لە پێش ژمارەکی ئەو ژمارە “١٤١” لێدە تا ژمارەکەت نهێنی بێت . ( ئەوانەی کە لە ووڵاتانی تری ئەوروپا دەژین ، تکایە ئەم ژمارەیە بدۆزەوە لە سیستەمی ئەو وولاتەدا).
قسە لەگەڵ منداڵەکانت بکە ، ئاگاداریان کەوە کە ناونیشان و جێگای خۆتان بە کەس نەڵێن.
ئەگەر خۆت ناونووس کرد بۆ دەنگدان لە هەر ووڵاتێک هەیت ، مافی ئەوەت هەیە کە داوا بکەیت کە ناونیشانت نهێنی بێت.


١٩- ئەگەر لە هەمان ماڵی خۆت دەژیت ، وە کەسی توند تیژ چۆتە دەرەوە ، زۆربەی کات بڕیارێکی دادگات دەبێت کە ئەو نەتوانێت بێتە نزیکی ماڵەکەت . تکایە نوسخەیەکی ئەو بڕیارە بدە بە دەزگای پۆلیسی ناوچەکەی خۆت تا ئاگادار بن و لە کاتی ئیمێرجنسی زوو بگەنە لات. ئەگەر هەر کاتێک هەستت بە مەترسی کرد ، پیویستە لەوماڵە نەمێنیت.
 

٢٠- هەروەها دەتوانێت ئەم هانگاوانە بگریتە بەر، بەشێکی زۆر لەمانە لە لایەن بەلەدیەی گەڕەکەکەت دابین دەکرێت:
گۆڕینی قفڵ و کلیلی دەرگاکانی ماڵەکەت.
دانانی قوفڵ بۆ پەنجەرەکانت.
دانانی جیهازی هەستیاری دووکەڵ.
دانانی گڵۆپی هەستیار لە پێش و پاشی ماڵەکەت کە بە هاتنی هەر کەسێک دادەگرسێت.
ئاگادار کردنەوە درواسێکانت کە هاوسەری پێشووت چیتر لێرە ناژێت ، داوایان لێ بکە کە تۆ یان پۆلیس ئاگادار کەنەوە ئەگەر بینیان.
ژمارە تەلەفۆنەکانت بگۆڕە.
دانانی جیهازی بینین بۆ دەرگا کردنەوە ، تا ئەوکەسانە ببینیت کە لە دەرگا دەدەن.
کۆپی هەموو بڕیارەکانی دادگا هەڵگرە . هەموو ڕووداوەکان بنوسە ، ئەگەر بۆ هەر ڕووداوێک تەلەفۆنت بۆ پۆلیس کرد ، داوای ڕفرەنسیان لی بکە.
ئەگەر هاوسەری پێشووت بەردەوام دوات دەکەوێت ، تەلەفۆن دەکات یان دەتترسێنێت ، لای خۆت هەموو کاتەکان و ئەو کارانەی دەیکات بنوسە ، ئەگەر ئازاری دایت ، یان شتی شکان ، وێنەیان بگرە و لای خۆت هەڵیان گرە.
ئەگەر کەسی توند تیژ ئازاری دایت ، بچۆ بۆ دکتۆر و داوایان لی بکە کە لای خۆیان ئەو سەردانەت بنوسن و دۆکیۆمێنتی کەن.
 

لە کۆتاییدا ، هەرچەندە کە تەجروبەی هەرکەسێک تاکە و تەنها هی ئەو کەسە خۆیەتی ، بەڵام هەمیشە ئەوەت لە بیر بێت کە تۆ تەنها نییت و ژنانێکی زۆر لە هەمان بارو دۆخدا دەژین . بگەڕێ و کراوە بە لەوەی کە داوای یارمەتی بکەیت ، کە قسەی دڵی خۆت بکەیت و ئەو ڕێکخرا و و گروپانە بدۆزیتەوە کە یارمەتیت دەدەن و هاوکاریت دەکەن.
هەست کردنی خۆت بە ترس بە هەند وەربگرە ، چونکە ترس ووریات دەکاتەوە بۆ مەترسی و یارمەتیت دەدات بۆ خۆپاراستن.
_______________________________________________
سەرچاوەکان:
١- Women’s Aid 2008 , The Survivor’s Handbook , (funded by The Body Shop):
www.womensaid.org.uk)
٢-
www.kmewo.com
 

 

رێکخراوی ژنانی کورد و رۆژهه‌ڵات

info@kmewo.org

 

 

 

 

په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌رۆشنبیرییلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک