|
١١\٦\٢٠١٧
ریفۆرم بە هزری
ناسیاسی ناکرێ.
تاڤگە سابیر
دەکرێت ریفۆرم بە چەند دزێك بکرێت و پێیان بڵێن " ئەوە کلیلەکە" دوایش
، کە کوردستانیان تاڵانکرد سەرسامیبن چونکە ئەوان لە ڕابووردوودا
ئەوەیان نەشاردۆتەوە ، کە هەر ئەو کارەنە دەزانن دەتوانیت کوردستان
بەتاڵانبردن و سەروەت و سامانی ئەو وڵات و بە هەردەردانی وزەو
ئەگەرەکانی ئەم نیشتیمانە بەردەوام بن ئەو کۆمەڵە کەسە ، کە پێشتر بە
هەزاران شێواز سەلماندویانە ، کە دروستکەرنین و شارەزای حوکمکردنین ،
خاوەنی دیدو دنیابینیەکی مەدەنی و عەقڵانی نین، بگرە مێژوویەکمان هەیە
لە تاڵانکردن و فەرهوکردنی کوردستان ، بە بڵێن ئەوە کوردستانە و حوکم
بکە و دواجار کە شکستیان هێناو شکست لە بەڕێوەبردن و دابیکردنی
پێداویستییە هەرە سەرەتاییەکاندا ، بەڵام سەرکەوتوو لە فەسادو
تاڵانکردنی سەروەت و سامانی کوردستاندا ، ناتوانێ بڵێت "ئێمە هیچ
لێپرسراونین" یان بەلانیکەمەوە ناتوانێن بڵێن " ئێمە بەشداری ئەو
شکەستەمان نەکردووە" پارتی و یەکێتی بەپلەی یەکەم لێپرسراون لەم
هەلومەرج و بارودۆخە خۆ ئەگەر بەمانا سادەکەی دیموکراسیەتیش بێت ،
دەبێت پارتی و یەکێتی خۆیان بەلێپرسراو بزانن دەربارەی واقیعی " ما هو
موجود " ، کە واقیعێکە باس لە ناعەدالەتی و فەسادو ترۆرو تۆقاندن و
هەرەسهێنانی هەموو ماناو پرنسیپەکان دەکان و جۆری حوکمیش باس لە
حوکمکرنێکی شکستیانهێناوە لە بەرهەمهێنانی هێزی سیاسی و
کۆمەڵایەتییەکان.
یەك هێزی " سیاسی" بە دوو باڵی لێکجیابووەوە، دوو گروپ یان دوو باڵ ،
بەڵام یەك هێز یەك جەوهەر ، یەك زەین ، سەربەیەك تایپی هێز، یەك
ستراکچەری عەقڵی هەموو هەوڵێك بۆ ناونانی یەکێکیان بە مۆدێرن " یەکێتی"
و ئەویدەکەیان بە کۆنەپەرست " پارتی" هەوڵێکە زیاتر لە پروپاگەندە
دەچێت نەك خوێندنەوەی جدیی لێپرسراوانە ، یەکێتی پارتیەو پارتی یەکێتیە
دیارە لە جەوهەردا ، هەردووك لە جەوهەدا یەك هێز پێکدەهێنن ، یەك تایپی
هێزن ، کە زادەی کۆمەڵگای کوردیە ، ئەوەی دەمێنێتەوە کەگوایا جیاوازییە
لە نێوانیاندا ، لە ڕاستیدا هەندێ وردەکارییە ، کە لەخودی جەوهەرەکە
یان ماهیەتی هێزەکە ناگۆڕێت ، ناسینەوەو پۆلێنکردنی هێزەکان خۆی
زانستەو شارەزایی پێویستەو هەرگیز بابەتی " ڕا " ی من و " ڕای" تۆ نییە
، بەڵام ئێمە ئاگاییەکمان لەم زانستە نییە.
هەروەك چۆن سەرکرایەتی پارتی و یەکێتی چەندین ساڵە سەرقاڵی کوشتنی
سیاسەتن وە سەرقاڵی ترۆرکردنی سیاسەت لەوەدا ، کە گشت کێشە سیاسەکان و
مەدەنییەکان و کۆمەڵایەتییەکان لەفەزای گشتیەوە دەگوێرێتەوە بۆ
دانیشتنە تایبەتییەکانیان لە سەری ڕەش یان قەڵاچوالان، دوو شوێنی نا
سیاسی و بە دوو لەشەفافیەتی مەدەنی و سیاسی ، واتە هەوڵی بە
عەشایەرکردنەوەی سیاسەت ، سەرقاڵی ترۆرکردنی سیاسەتن لەوە کەپێشوەخت و
بێسازدانی گفتوگۆیەکی عەقڵی و بێ دبەیتێکی مەدەنییانە لەسەر کێشەکان
ئەوان بڕیاریانداوە.
لەبنەڕەتدا عەقڵ پێماندەڵێت لە هەلومەرجێکی تەندوستداو لەفەزایەکی
مەدەنی و سیاسیدا ئەم هێزە ، لەسەر جۆرێك لەبازرگانی دەژین کەلەم
دەڤەرەدا پێیدەڵێن ' سیاسەتی" لەپاڵ دوو کۆمپانیادا ،دوو کۆبوونەوەی نا
سیاسی و نا مەدەنیدا ، کە پێیاندەڵێن یەکێتی و پارتی .
ئەو دوو کۆمپانیایە لە کێشەکان ئاگاداربکەنەوەو بیانبەنەوە سەرکێشەکان
لە کۆشك ، تەلاری " سەرکردەکان" دا نا ، بەڵکو لە فەزای گشتیداو لە
ڕێگای سازدانی ئەرگومێنت و ئیجا ململانێ و کێشمەکێش لە پێناو
بەرژەوەندی گشتی کۆی جڤاتەکەدا ، بە کورتی تەنیا ئەو دوو کۆمپانیا
گەورەیە لەم کارەساتە لێپرسراونین ، بەڵکو هەرچی گروپ و دەستەوتاقمە
بەناو سیاسیەکان ، بەناو " حیزیی" یەکان هەیە لە کوردستاندا بەشدارن
لەم هەلومەرجە نالەبارە بە دوو لەسادەترین پرەنسپەکانی سیاسەت و
ئەخلاقی ، کە باڵادەستە لە کوردستاندا.
لەدیدی منەوە هەموولایەك ، هەموو دەستەوتاقمێك ، دامودەزگایەك ،
رێکخراوێك ، بەشێکی لێپرسراوێتی ئەو هەلومەرجەی دەکەوێتە سەرشان،
هەموومان کەم تا زۆر لەم ستەمکارییە بەرپرسیارین لە ماوەی ٢٦ ساڵی
ڕابردوودا پێچەوانەی کۆمەڵێك نووسەرو " ڕۆشنبیر"و شاعیر" ، کە هەر زۆر
زوو مەفتونی " دەسەڵاتی سیاسەتمەدارەکان " بوون و بازیانهەڵدایە ناو
هاوپەیمانێتیەکەوە لەگەڵیان و بوونە بەشکی دانەبڕاو لەو هەلومەرجە
تازایەی کوردستان ، ئێمە چەند نووسەرێك و لێکۆڵەرەوەیەك بووین ، کە
لەوماوەیەدا هەوڵمانداوە خوێندنەوەی دیکەمان بۆ " سیاسەت" و ' کەلتووری
کوردی" و ئەو هەلومەرجە هەبێت لە ڕێگای بەرهێنانی دامودەزگای چەمکی
تازەوەو ، تا ئەو شوێنەی کە توانای عەقلی و فیکریمان ڕێگەی پێداوین و
لە هەستکردنمانەوە بە لێپرسراوێتی و وەك ئەرکی فیکری و
هاونیشتمانییانەی خۆمان و وەك کەسانی لێپرسراو بەرانبەر بەویژدانی
خۆمان و بگرە زیادەڕۆیی نییە گەربڵێن وەك ویژدانێکی زیندوو لە قۆناغێکی
پڕ لەقەیراناوی بێویژدانیدا وە سەرقاڵی هۆشیارکردنەوەی خەڵکی و ئەو
شتەبووین ، کە ڕۆژگارێك ناومانناو " دەستەڵات" ڕاستی شتەکان و
مەسەلەکان، واتە وتنی ڕاستی بە " دەسەڵات" و هەمیشەش چاومان
لەبەمەدەنیکردنی کۆمەڵگاکەمان بڕیووە.
هاتووین ناومان لە شتێك ناوە " دەسەڵات" ، کە هەموو شتێکە جگەلە
دەسەڵات، بەکۆبوونەوەی چەند گروپێك لەسەر خوانی فەرهودکردنی سامانی
وڵات و ئاودیوکردنی ژێرخانی ئابووری و خاپورکردنی و دژایەتیکردنی
بەرژەوەندی گشتی و فەزای گشتی و سوکایەتیکردن بە مرۆڤ و ژیانی و
پرنسیپە پیرۆزو مەدەنییەکانمان و تووە " دەسەڵات کوردی" بە کۆمەڵێ کەسی
نا سیاسی و نا مەدەنی و نا هۆشیار بەرانبەر بە سیاسەت ( سیاسەت وەکو
فەلسەفەو هونەرو زانست) ، ناهۆشیار بەرانبەر بەجیهان و ستراتیژیەت
بەمانەمان وتووە " سیاسەتمەداری کورد یا سیاسیەکانی کورد"یا هەرناوێکی
دیکەی لەم چەشنە بەچەند کەسێکمان وتووە " سەرەك " یان " سەرکردە" یان
سکرتێر حیزب " ، ئەندامی سەرکرایەتی " کەلەڕادەبەرەر بێگاگان لە هونەری
، ڕابەرایەتیکردن ، لەڕادەبەدەر بێبەرین لە ئەخلاقیان ق خاسیەتی
سەرکردە، لەوانە دانایی ، خاوەن بوونی فەزیڵەتی مەدەنی و هۆشیاربوون و
شارەزابوون لە کێشەو مەسەلەکان و مێژووی هەبوونی ئیرادەیەکی بەهێز بۆ
ڕابەرایەتیکردن بەرینەمای غەریزە نا ، نا بەبنەمای خودپەرستی و
مەفتوونبوونی بەرژەوەندی خۆ نا، بەڵکو بەرابنەمای کۆمەڵێك پرنسپ و
بەهاو نوڕمی مەدەنی و عەقڵی و سیاسییانە، کە لەدواجاردا لەلایەکەوە
گەردوونین و لەلایەکی دیکەوە پەیوەندییان بەو کۆمەڵە خەڵکەوە هیە
کەئەمان گوایا ڕابەرایەتییان دەکەن یان نوێنەرایەتییان دەکەن.
هەروەها ماوەیەکی زۆرە کە ئێمە هەرکۆبوبوونەوەیەکی کۆمەڵێ کەسی بێپیشەو
بێبەهرە ناوزەد دەکەین بە "حیزیی سیاسی" یان " کۆمەڵەی سیاسی" لەبەر
هیچ نا، تەنها ئەو ناوەیان لەخۆناوە واتە ئێمە نەهاتووین لەبەر ڕۆشنایی
هونەری سیاسەت و فیکرو فەلسەفەی سیاسەتدا ئیمتیحانی ئەو کۆبوونەوانە
بکەین و پرسیاربکەین ئایا بەڕاستی ئەمانە " حیزیی سیاسی" بەمانای
مۆدێرن پێکدەهێنن یاخود کۆنوونەوەی عەشایەری و خێڵەکین؟ ئێمە
بێپرسیارکردن ناومان لەهەر کۆبوونەوەیەك ناوە " حیزب" _ یا ناونانەکانی
ئەوانمان وەکو خۆی وەرگرتووە) ، کە خاوەنی دەستەیەکی کارگێڕی بووبێت
لەگەڵ هەبوونی دۆکیومێنتێك ، کە گوایا " پەیڕەو و پرۆگرامە" بێ
تاقیکردنەوەو زانینی ئەوەی تا چەندە بانگەشەی ئەوان بۆ پرنسیپ و
بەهاکان سیاسییانەیەو لەچوارچێوەی سیاسەتدا دەگونجێن ئایا پرنسیپی
سیاسیانەن یاخود پەخشان یان ، کە فوکوڵێکی سادەلەوحانە، کە تەروزووی
سیاسەت و مەدەنیەت و فەلسەفەی کێشمەکێشی سیاسی و جودی نایانخوێنێتەوە؟
ماڵپەڕی تاڤگە سابیر
|
