٢٧\٢\٢٠١١

رۆشنبیر وەک مرۆڤێکى ئاسایى.
- مشەخۆریی و گەندەڵیی -

فەرەیدون سامان 

بەم دواییە لەنێوان هەندێ لە لایەنە دژبەرەکانی وەک رۆشنبیران و مەلایەکان و دواتر سیاسەتمەداران مقۆمقۆیەک سەریهەڵدا کە سەرەنجام بووە هۆی هەڵایسانی ئەزمەیەک لەکایەکانی میدیا و رۆژنامەوانی کوردیدا ، لێرەو لەوێ لە نێوان دۆستایەتی و دژایەتی داوای هەڵوێست لەو لایەنانە کرا کە بەرەیەک هەڵبژێرن ، واتە یان لەگەڵ ئێمەی یان دژی ئێمەی ، من لەم نووسینەمدا نامەوێ داکۆکی لەهیچ بەرەیەک بکەم ، بەڵام دەرفەتم پێبدەن با منیش شەکرێک بشکێنم ، دیارە رۆشنبیریش وەک هەر مرۆڤێکى ئاسایى میناک ئەزموونی ژیان باگڕاوەندێکى تایبەت بەخۆی هەیەکە پێکهاتووە لە پەروەردەی سەردەمە جیاوازەکانى قۆناغەکانی منداڵى تادەگاتە پیری، بێگومان ئەم باگراوەندەش بۆ شارستانیەت و رۆشنبیریش هەروایە، لەوڵاتى ئێمەدا چونکە دۆزی گوزەران و ژیان هێندە ئاڵۆزبووە، رۆشنبیران بەتایبەتیش (نووسەران و هونەرمەندان) ناچار دەبن بۆ بژێوى ژیانی خۆیان و منداڵەکانیان لەچەندان داوودەزگای رۆشنبیری حکومی یان حیزبی دا کاربکەن ، وەلێ دەمێکە ئەوە سەڵمێنراوە و سەرەنجامی کارکردن لە کایەکانی رۆشنبیری و راگەیاندن و ڕۆژنامەگەریى کاریگەرى نیگەتیڤى بەسەر داهێنانى نووسەران وهونەرمەندانەوە هەیە، بەپێچەوانەوە لەوڵاتانی خۆرئاوا وەها نییە، چونکە پسپۆری و کاری پرۆفیشنالی هەیە، واتە رۆژنامەنووس تەنها رۆژنامەنووسە، هونەرمەندیش هەر تەنها هونەرمەند و لەبوارەکانی هونەریدا کاری هونەری دەکات ، هەڵبەت ئەدیب و نووسەرانیش هەروان ، بەڵام سەیرەکە لەوەدایە لەو هەرێمە گەمارۆدراوەی ئێمەدا وانییە، بەدەر لەبەهرەی رەسەن و خۆرسکی رۆشنبیرێک ، بەڵام لە لەحزەیەکدا هەموو نووسەرو رۆژنامەنووسن ، رەنگە بۆ هونەرمەندەکەش هەروابێ ، چونکە حیزبایتی بیناقاقا و هەوکی خەڵکی ئێمەی گرتووە، جگە لەخزم خزمێنەو تیۆری هەموو شتێ بۆ خۆم و ئەوەی تۆش دەخۆم ، سەرەنجام دەبینین کارەکان هێندە تێکەڵ و پێکەڵ بوون وەک گرێکوێرەیان لێهاتووە ، هیچ شتێک وەک خۆی نییە، گۆرانی شاعیر لەشیعری بەندیخانەدا دەڵی :
کا لەبەردەم سەگەو ئیٍَسکیش لەبەردەم ئەسب ...

چونکە لە وڵاتە دیموکراسی و پێشکەوتووەکان بیمەی کۆمەڵایەتی هەیە و هاووڵاتی کێشەی نیشتەجێ بوون و هاتوو چۆی نییە، دەبینین ئەفراندن و پسپۆری هاوکێشەیەکی تەبان ، بۆیەش لە وڵاتی ئێمەدا بە سانایی دەرفەت ناڕەخسێ پراکتیزەی ژانرەکانی ئەدەب و هونەر بکرێ، ئەگینا ئەو هەموو پەلهاوێشتنە بۆکارى دیکە ، ئایا لەداهێنانى شاعیران ونووسەران ناکوژێ؟

لەئەدەبیاتى ڕۆژئاوادا وێڕاى داهێنانە ئەدەبییەکانیان ، ئەرکی رووناکبیران پەروەردەکردنى کۆمەڵایەتى وسیاسى نییە بەقەت ئەوەى کەچۆن کێشەوململانێ فەلسەفییەکان چارەسەردەکەن، کە بەدرێژایى ساڵانى ڕابردوو بەدوایدادەگەڕێن، بەڵام لاى ئێمە ئەدەبى کوردى ئەدەبێکە تا ئێستا ئەدەبێکى چوارچێوەدارە و پانتایەکەى هێندە بەرفراوان نییە تا مرۆڤ باس لە کێشە فەلسەفییەکانی خودی تاک و کۆمەڵگا بکات ، هەتا ئێستاش رووناکبیری کورد ناتوانَێ بە راشکاوی باس لە تابووە کۆمەڵایەتی وسیاسیەکان بکات ، ناتوانى بەراشکاوی رەخنە لە سەرکردەکەی حیزبەکەی خۆی تەنانەت لە بەرپرسی فەرمانگەکەشی بگرێ و گفت و گۆ لەسەر کێشە پەراوێزەکانیشی بکات ، ئەم سنوور و چوارچێوەیانە وا لە رووناکبیران دەکەن کەهزر و نووسینەکانى خۆیان بخەنە ناو قاڵبێکی داخراو و ئیدی نەتوانن بە سانایی لێى دەربازبێ، دەکرێ وەزیفەى نووسەر یان هونەرمەند ئەوەبێ بتوانێ هاوکارى حیزب و دەسەڵات بکات ، بەڵام بەو مەرجەی نەبێتە بەشێک لە سیاسەتی ئەو دەسەڵاتە وەک چۆن دەبینین کە زۆربەی زۆری رووناکبیرانی ئێمە بوونەتە بەشێک لە کێشەکانی دەسەڵات نەک چارەسەریەکانی ، لەخزمەتکردن بەکێشەى میللەتەکەى و گەیاندنى پەیامى رۆشنبیریەکەى بە خەڵکی وڵاتەکەی و تەنانەت بە ناوەندە جیهانییەکان، واتە ئەگەر ئێمە رۆشنبیر وەک مرۆڤێکی ئاسایی ببینین کە مافی ژیان و گوزەران وکاری حیزبایەتی هەیە وەک چۆن ئەو مافە بە مەلایەک یان سیاسی دراوە کە لەکایەی سیاسیدا کاربکات و بەدوای خەونەکانی خۆیدا بگەڕێت ، کەواتە بۆ رۆشبیرانیش ئاساییە خەون ببینن وەک مرۆڤێکی ئاسایی پراکتیزەری ئازادی بیرو بۆچوون و سەربەخۆیی هەڵوێست و هزری خۆیان بکەن ، با ئەو رۆشنبیرەش وابەستەی حیزبێک بێت ، بەڵام نەک ببیتە کۆیلەی حیزب کە مخابن ئەزموونی وابەستەیی رۆشنبیران لەگەڵ ژیانی حیزبایەتی لە کوردستاندا لەپاش راپەڕین بۆتە کۆیلایەتی نەک سەروەری ، چەپ و راست ئەوانەی سەرووی خۆیان چ فەرمانێکیان بۆ دابەزاندن گەرەکە رۆشنبیریش پەیرەوی بکات ، من پێوایە نە هەموو رۆشنبیران گەندەلڕ و مشەخۆرن ، نە هەموو پیاوە ئاینیەکانیش سێبەری خودان لەسەر زەوی ، نە هەموو سیاسیەکانیش نیشتمانپەروەر و دڵسۆزی ئەم گەلەن ، بۆیەش قسە کردن لەسەر پاکی و ناپاکی ومشەخۆری و گەندەڵی ئەگەر دەستەی نەزاهە یان دادگا نەیسەلمێنێ ئەوا بێگومان ئەم و ئەو ناکارن بیسەڵمێنن .

ماڵپه‌ڕی فه‌ره‌یدون سامان