|
٧\١٢\٢٠١١
ساڵح محه‌مه‌د موسلیم:
په‌یوه‌ندییه‌کی باش له نێوان پارته کوردییه‌کانی
رۆژئاوادا هه‌یه.
دیمانە:
NNS ROJ
 سوریا
لە کۆتایی بەهاری عەره‌بی نزیکتر بۆتەوە و بەدەست پێکردنی خۆپێشاندانی
جەماوەری لەو ماوەیەدا، ئالیانسەکە بەسەر رێژیمی بەعسدا تەنگتر بۆتەوە،
هەڵوێستی کۆمەڵگای جیهانی و کۆمکاری عەرەبیش لە دژی کوشتن و سەرکوتی
خۆپێشانده‌رانی سڤیل لە لایەن هێزەکانی بەشار ئەسەد و هاوپەیمانەکانی
هیچ سنوریەکی نەهێشتۆتەوە، لە لایەکی دیکەوە ڕێکخراوی (هیومان ڕایتس
وۆچ) ڕاپۆرتێکی بڵاو کردۆتەوە و تێیدا هاتووە حکومەتی سووریا لە ماوەی
چەند مانگی ڕابردوودا چەندین تاوانی دژ بە مرۆڤایەتیی ئەنجام داوە و
کاتی ئەوە هاتووە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هەڵوێستی توندی بەرانبەر
بەرپرسانی ئەو وڵاتە هەبێت. هەر لە ڕاپۆرتەکەدا داوا کراوە کۆمکاری
عەرەبی ئەندامێتی سووریا لە ڕێکخراوەکەی ڕابگرێت.
بەرپرسانی ئەمریکا و ئەوروپا و عەرەبەکان پێیانوایە بارودۆخی سووریا
گەیشتۆتە ئاستێک کە گەڕانەوەی ئارامی و ئاسایش بۆی ئاسان نییە و هەر
بۆیەیش چارەنووسی سەرۆکی ئەو وڵاتەیش (بەشار ئەسەد) هاوشێوەی چارەنووسی
ئەو چەند دیکتاتۆرانەی دیکەی جیهانی عەرەبی دەبێت کە لە سەرەتای
ئەمساڵەوە لە ڕێی خۆپیشاندانەوە کۆتایی بە دەستەڵاتیان هات.
پارتی یەکێتی دیموکراتیک (PYD) لەساڵی (2003)
لەلایەن سیاسەتمەدارانی کوردستانی ڕۆژئاوا دامەزراوە، تەنیا پارتێکە کە
خاوەن هێزی چەکداری گەریلایە و ئەو پارتەش وەک بەشێکی دیکە لەو
پارتانەی کە لەلایەن پەکەکەوە بۆ پارچەکانی دیکەی کوردستان دامەزراون،
پێداگری له سه‌ر میراتی په‌که‌که ده‌کا و وه‌ک خۆیان ده‌ڵێن لە
رۆژئاوای کوردستان پێگەیەکی بەهێزی جەماوەریان هه‌یه و له ئێستاشدا
هەوڵدەده‌ن کە ڕۆڵێکی بەهێزیان هەبێ لەبەڕێوەبردنی ئەو شۆڕشە
جەماوەریەی کە لە شارە کوردییەکانی سوریا بەڕێوە دەچێت، سەرۆکی پارتی
یەکێتی دیموکراتیک (ساڵح محەمەد موسلیم) کە ناسراوە بە (ئەبو وڵات) لە
دیمانەیەکی تایبەت بە(NNS ROJ) باسی
رەوشی دوایی سوریا و مەسەلەی ده‌ستێوه‌ردانی دەرەکی و هەڵوێستی پارتە
ئۆپۆزیسێۆنەکانی کوردی کرد لە رۆژئاوای کوردستان سه‌باره‌ت به
چارەسەری پرسی کورد و داهاتوی کورد له‌و پارچه‌یه‌ی کوردستان.
NNS ROJ: لە دوای هەڵوێستی کۆمکاری
عەرەبی لە دژی سوریا، رەوشی دوایی سوریا چۆن دەبینن؟
ساڵح محه‌مه‌د: وەک ئێوەش دەزانن تا
ئێستا هیچ شتێک سه‌باره‌ت به ره‌وشی سوریا نەگۆڕاوە، دوای چەندین مانگ
پاش خۆپێشاندانی جەماوه‌ری لە هەموو شارەکانی سوریا لە دژی دیکتاتۆری
دەسەڵاتی بنەماڵەیی ئەسەد، کوشتنی خۆپێشانده‌رانی سڤیل لەسەر شەقامەکان
هەر وا بەردەوامە، ئەو بڕیارانەی کە لە لایەن کۆمەڵگای جیهانی و
کۆمکاری عەرەبه‌وه لە دژی سوریا دەرچوون، سوریا قبوڵی نەکردوون و
وەفدێکی جامیعەی عەرەبی چوون بۆ شام بۆ ئەوەی کۆبونەوە ئەنجام بدەن تا
بگەنە بڕیارێکی کۆتایی لەسەر رەوشی سوریا، بەباوەڕی من لەو کاتەدا
دەسەڵاتی دیکتاتۆری ئەسەد هیچ ڕێگایەکیان لەبەردەم دانیە، جگە
لەقبوڵکردنی بڕیارەکانی کۆمکاری عەرەبی وئێمەش بە هیواین سوریا ئەم
داوایە قبوڵ بکات و کۆتایی بەو رەوشە بێنی، چونکه هیچ چارەسەرییەکی تر
جگە لە قەبوڵکردنی دەنگی شەقام لە ئارادانیە، چۆن دەنگی شەقامی نارازی
بوو لە لیبیا و میسر و تونیس کۆتایی بە هاوشێوەیەکانی ئەسەد هێنا.
مەسەلەی پڵاتفۆرمی لایەنە سیاسیەکانی کورد لە سوریا گەیشتە کوێ؟ ئایا
کورد بە شێوەیەکی یەکگرتوو خۆی ئامادە کردوە بۆ ئەم رەوشە؟
ساڵح محه‌مه‌د: لەڕاستیدا پەیوەندیەکی
باش هەیە لەنێوان پارتە کوردییەکانی ڕۆژئاوا و ئێستاش من وەک نوێنەری
(پەیەدە) لەگەڵ (نوێنەرانی هەیئەی تەنسیقی نیشتمانی لە سووریا) و
(نوێنەرانی ئەنجوومەنی نیشمانی سووریا کە لە ئه‌ستەنبوڵ) بەم دواییانە
دامەزراوە، لە قاهیرە لەگەڵ نەبیل ئەلعەرەبی، ئەمینداری گشتی کۆمکاری
عەرەبی کۆبوونەوەمان هەبوو، هەڤاڵانی تریش لە هەولێر چاویان بە بەڕێز
بارزانی کەوت، بەگشتی هاوکاریی و لێک نزیک بوونێکی باش لەنێوان ئێمە و
پارتەکانی تری ئۆپۆزیسێۆنی رۆژئاوای کوردستاندا هەیە، دیارە جیاوازی
بیر و بۆچوونیشمان هەیە لە مەسەلەی چارەسەری پرسی کورد لە رۆژئاوای
کوردستان لە دوای نەمانی دیکتاتۆری بەعس، کە لە پێڤاژۆی دوای
گۆرانکارییەکانی سوریادا دەتوانین لەسەر میزی گفتوگۆ چارەسەریان بکەین
و بگەینە رێککەوتنی کۆتایی لەسەر شێواز و سیستەمی حوکمرانی نوێ لە
رۆژئاوای کوردستان.
ئایا بێ دەستێوەردانی دەرکی، بەشار ئەسەد ئامادەیە واز لە کورسی
دەسەڵات بێنی؟
ساڵح محه‌مه‌د: لەڕاستیدا تورکیا دەیەوێت
دەستێوەردانی ناوخۆی سوریا بکات ئەوەش لای ئێمە زۆر توند ڕەتکراوەتەوە
و ئێستا سوپایەکیان دروست کردووە و چەکیان پێدەدەن، ئێمە بەهیچ شێوەیەک
قبوڵی ناکەین تورکیا دەست لە کاروباری ناوخۆی سوریا وەربدات، چونکە
ئۆپۆزیسیۆنێکی بەهێزی کوردی لەمەیدانەکەدا بوونی هەیە، دەستێوەردانی
دەرەکی وڵاتی بەرەو شەڕیکی تری ناوخۆیی دەبات و جگە لە کارەسات و
وێرانی شتێکی تری لێ دروست نابێ، کە ئەوەش هیچ لەبەرژەوەندی گەلی کورد
و گەلانی سوریادا نییە. تەنیا لە رێگەی خۆپێشاندان و نارەزایەتی گەلانی
سوریا دەتوانن کۆتایی بە حوکمی ئەسەد بێنن و دیارە هەڵوێستەکانی
کۆمەڵگای جیهانیش لەدژی سوریا دەتوانێ هاریکار بێ بۆ کۆتایی هێنان بە
دەسەڵاتی بنەماڵەیی ئەسەد لە سوریا. دیاره کۆمکاری عەرەبی داوای لە
وڵاتانی ئەندام لە ڕێکخراوەکە کرد باڵیۆزانی خۆیان لە دیمەشق بکشێننەوە
و هەڕەشەی ئەوەیشی کرد ئەگەر بێت و بەرپرسانی سووریا ئامادە نەبن واز
لە توندوتیژییەکان دژ بە هاووڵاتیان بهێنن ئەوا دان بە ئەنجوومەنی
نیشتمانیی سووریادا دەنێن.
ڕۆڵی تورکیا لە لە مەسەلەی روخانی دەسەڵاتی
سوریادا چۆن دەبینن؟
ساڵح محه‌مه‌د: هەڵوێستەکانی تورکیا
لەبەرامبەر سوریا هیچ ڕاست نین و تەنیا بۆ لەناوبردنی کوردە و ئەمەشیان
بەئاشکرا گوتووە کەتا ئێستا وەزیری دەرەوەی تورکیا دەڵێت، ئێمە
پابەندین بە پەیماننامەی "ئەدەنە" کە دژایەتی کوردە، دیارە بەگشتی
ئامانجی سەرەکی تورکیا لەو هەرەشە و گورەشانەی بۆ سەر سوریا تەنیا ترسە
لە دوا رۆژی کورد لەو پارچەیەی کوردستان کە هاوسنوری تورکیایه و لە
ناوخۆی تورکیاش کێشەی سەرەکی واته کێشه‌ی نەتەوەی کورد تا ئێستا بێ
چارەسەری ماوەتەوە و حکومەت و پارتی دادوگەشەپیدان ئێستاش بە هەموو
شێوەیەک، دژایەتی پێڤاژۆی چارەسەری پرسی کورد دەکەن و گرتن و
زیندانیکردنی ئەندامانی بەدەپە و پەرلەمانتارانی کورد بەردەوامە، بۆیە
هیچ نێەت پاکی لە هەڵوێستی تورکیادا بەدی ناکەین. به بڕوای ئێمه لە
مەسەلەی روخانی دەسەڵاتی رژێمی سوریا، تورکیا ئەگەر ئامانجی ڕاستەقینەی
هەبێ لە هێرش بۆ سەر سوریا، باشترە کە کێشەی کورد لە وڵاتی خۆیدا
چارەسەر بکات کە رۆژانە خراپتر لە دەسەڵاتی دیکتاتۆری ئەسەد هێرش
ده‌کاته سەر کورد و پەکەکە، ئینجا با لە هەوڵی چارەسەرکردنی پرسی
رژێمی دیکتاتۆری سوریا دابێ. لەکاتیکدا تورکیا دژی کوردی تورکیا
دەجەنگێ، له‌و لاشه‌وه باس لە چەوساندنەوەی کوردانی سوریا دەکات و
ئۆپۆزیسیۆنی سوریا لە ئەنقه‌ره کۆ دەکاتەوە.
لەم دوایانە باس لەوه دەکرێ کە بەشار ئەسەد
رازی بووە بەوه‌ی هەرێمی ئۆتۆنۆمی بۆ کوردەکان دروست بکا، ئه‌مه تا
چه‌ند راسته؟
ساڵح محه‌مه‌د: ئەوە هیچ ڕاست نیە و ئێمە
خۆمان وەکو باکووری کوردستان خۆسەری دیموکراتیک بەڕێوەدەبەین و مەجلیسی
گوند و شارەکان دەکەینەوە، قوتابخانە بەزمانی کوردی دەکەینەوە و سوریا
شتێکی لەم چەشنە قبوڵ ناکا، ئەی ئەو هەرێمە ئۆتۆنۆمیە بۆ کورد چۆن
قەبوڵ دەکا، هەرچەندە لە دوای دەستپێکردنی خۆپێشاندانەکان لە هەموو
شارەکانی سوریا، دەسەڵاتی سوریا لە هەوڵی ئەوەدا بوو کە لە ڕێگەی
کۆمەڵیک پرۆژەی بە ناو رێفۆرم و چاکسازییەوە ڕای گشتی سەرقاڵ بکات و
دەنگی نارازی شەقام ئارام بکاتەوە کە داوای روخانی حوکمی ئەسەد دەکەن،
ئەوەش هەروەک بینیمان سەرکەوتوو نەبوو و خەڵک سوور بوون لەسەر داوا
رەواکانی خۆیان بۆ روخانی یەکجاری دیکتاتۆری سیستەمی ئەسەد و لە
کۆتاییدا گەلی سوریا دەبێ بۆخۆی بڕیار لەسەر چارەنووسی خۆی بدات.
هەڵوێستی پارت و ریکخراوەکانی تر لەو بوارەوه چ
دەبێ، لە کاتێکدا ئەنجومەنی نیشتیمانی سوریا لە ئەنکارا داوی کرد کە
تورکیا دەبێ هێز به‌کار بێنێ لە دژی دەسەڵاتی ئەسەد؟
ساڵح محه‌مه‌د: سەرجەم پارتە کوردیەکان
ئەم داوایەیان ڕەتکردەوە، عه‌بدولباقی یوسف لەوێ ئامادە بوو و ئه‌م
داواکارییەی ڕەتکردوە و قبوڵی نەکرد، بانگەواز بۆ دەستتێوەردانی دەرەکی
کە زۆربەی ئۆپۆزیسیۆنی سووری داوای دەکا، دەرگا بەڕووی هێژموونی
تورکیادا دەکاتەوەو ئەوەش تەنیا لە بەرژەوەندی ئیخوان موسلیمین دایە،
ئێمە لەناو کۆمکاری عەرەبیدا راشکاوانە بە سەرۆکی کۆمکاری عەرەبیمان
گوتوە، کە لەدژی هەموو جۆرە دەستتێوەردانێکی دەرەکین بۆ گۆڕینی رژێم لە
سووریا. هەروەها ئەو بڕیارەی کۆمکاری عەرەبی لەژێر کاریگەری پێشنیاز و
هەڵوێستی لیژنەی تەنسیقی نیشتمانی یا هێزەکانی گۆڕانی دیموکراتیک لە
سوریا دەرکرا. ئەوەش خاڵێکی سەرەکی بوو لە ناکۆکیەکانی نێوان ئێمە و
ئەنجومەنی نیشتیمانی کورد کە لە تورکیا دامەزراوە و داوا لە تورکیا
دەکەن له‌شکه‌رکێشی بکا بۆ سەر سوریا.
هەڵوێستی پەیەدە و پەکەکە هیچ جیاواز نییە لە
مژاری سوریادا، ئایا ئەو نامەیه‌ی کە سەرۆکی پەکەکە لە زیندانەوە
ناردبووی بۆ بەشار ئەسەد، ڕاستە؟
ساڵح محه‌مه‌د: ئێمە هیچ پەیوەندییەکمان
لەگەڵ پەکەکەدا نیە و هیچ پێویستیەکمان بە پەکەکە نیە، ئێمە فەلسەفەی
ئۆجەلان بەئەساس دەگرین و "بەڕێز ئۆجەلانیش" پێشتر پێشبینی ئەم دۆخەی
ئێستای سوریای کردبوو، سەبارەت بەوه‌ی کە ئایا ئۆجەلان نامەی بۆ ئەسەد
ناردووە، ئێمە هیچ زانیارییەکمان لا نیە و تەنیا ئەوە نەبێ کە لە
راگەیاندنەکانی تورکیا، ئەو خەبەرەمان خوێندۆتەوە کە ئۆجەلان نامەی
تایبەتی بۆ سەرۆکی سوریا بەشار ئەسەد ناردوە، هەرچەندە میدیای تورکیا
پاڵپشتی لە سیاسەتی حکومەتی تورکیا دەکەن لە مژاری کێشەی کورد دا و زۆر
جێگای متمانە نین.
له چه‌ند رۆژی رابردوودا، سەرۆکی هەرێمی
کوردستان پێشوازی کرد لە ئەنجومەنی کاتی سوریا و پارت و رێکخراوەکانی
رۆژئاوای کوردستان بە گشتی، پەیەدە بۆ چی بەشداری ئەم کۆبوونەوەیە
نەبوو؟
ساڵح محه‌مه‌د: دیارە سەرۆکی هەرێمی
کوردستان مەسعود بارزانی کۆبونەوەی لەگەڵ پارتە کوردیەکان کردبوو،
بەڵام ئێمەی بانگهێشت نەکردبوو، ئەوەش تەنیا ئێمە نەبووین کە بانگهێشتی
ئەو کۆبوونەوەیە نەکرابووین، لە ڕاستیدا پارتی تریش هەبوو کەبانگهێشت
نەکرابوون، پێموایە لەڕۆژانی داهاتوودا لەگەڵ ئێمەش کۆ ده‌بێتەوە.
پارتی یەکێتی دیموکراتیک کەی و چۆن دامەزراوە؟
ساڵح محه‌مه‌د: دیارە سه‌ره‌تای
نه‌وه‌ده‌کان، ئەوکاتەی بەڕێز ئۆجەلان لە سوریا بوو، کورد له‌و
پارچه‌یه وشیار بوویه‌وه، هەوڵدان هەبوو بۆ دروستکردنی تەڤگەرێک
لەژێر کاریگەری سەرۆکی پارتی کریکارانی کوردستان (پەکەکە)دا، ئەوکات
دەرفەت نەڕەخسا تا ساڵی (2003)، له‌و ساوه ئێمە بۆ رۆژئاوای کوردستان
وەک بەشێک لەکوردستان دەستمان بە خەبات کردوه و پارتی یەکێتی
دیموکراتیکمان دامەزراندوه، لەسەرەتای دامەزراندنەوە تائێستا پارتیمان
چوار کۆنگرەی بەستووە، کۆنگرەی یەکەم کۆنگرەی دامەزراندن، کۆنگرەی
دووەم لەساڵی 2005، هی سێیەم لە ساڵی 2007، له کۆنگره‌ی چوارەمدا کە
ئەمساڵ بوو، من وەک سەرۆکی پارتی هەڵبژێردرام و لەو ماوەیەشدا خەباتی
سیاسی خۆمان لە ئەوروپا و ناوخۆی سوریا و شارە کوردییەکان لەسەر بنەمای
چارەسەرکردنی پرسی کورد لە رێگەی ئاشتی و دیموکراسیەوە دەست پێکردوە و
تا ئێستاش هەر بەردەوامین.
|
