٢\١١\٢٠١١

سەرچاوەی هێنانەوەئارای دۆسیەکانی نێوان بەغدا و هەرێم لە ئێستادا چییه‌؟

عەبدوڵا مەحمود  

بەم دوایانە جارێکی تر کێشمەکێشی نەبڕاوەی نێوان هەولێر و بەغدا، وروژێنرا. دیارە مەبەست لە گرژی و ململانێی نێوان هەولێرو بەغدا هەرگیز بەمانای کێشمەکێش و ململانێی نێوان خەڵکی کوردستان و ناوەراست و خواروی عێراق نییە لەگەڵ یەکتری. خەڵکی کوردستان و خەڵکی ناوەراست و خواروی عێراق هیچ کێشەیەکیان لەگەڵ یەکتری نەبووە و نییە. بەڵکە مەبەست کێشمەکێش و ململانێی و نێوان هێزو باڵەکانی بورژوازی عێراقە لەگەڵ یەکتری. مەبەست کێبەرکێی نێوان ناسیونالیزمی عەرەب و ناسیونال ئیسلامی و ناسیونالیزمی کوردە لەسەر دەسەڵات و تاڵانچێتی..

دۆسیەی نەوت و غاز، پێشمەرگە، سنور، ناوچەکێشە لەسەرەکان، سەرژمێری، بودجە، هەموارکردنەوەی دەستور...ئەو پەروەندانەن کە هەموو رۆژیک مەبنای گێرمەو کێشەی لایەنە سیاسییە عێراقیەکانن، بەتایبەتیش لە نێوان بۆرژوازی کوردو عەرەب. لەوەش واوەتر ئەم دۆسیانە بونەتە خێرو بەرەکەت بۆ هەرکام لەم هێزوو لایەنانە.

خۆدزینەوە لە داواو داخوازییە بێئەژمارەکانی خەڵکی ناوەراست و خواروی عێراق و کوردستان، لەرێگای وروژاندنی ئەم دۆسیانەوە، بۆتە ڕێگاو پاساوی نەبڕاوە. هەروەها ترساندنی خەڵکی نارازی بۆ ڕێگەگرتن لەهاتنەمەیدانیان لەرێگای بەدەستەوەگرتنی ئەم دۆسیانەوە، ئیستا قاوانێکە و وەستانی بۆ نییە.

بێگومان ناوچەکێشە لەسەرەکان، مادەی ١٤٠، سنورو هەموارکردنەوەی دەستور، پێشمەرگەو بودجەو فایلی نەوت و غاز... تا دەگات بە خودی درۆی فیدرالیەت هەموویان کێشەیان لەسەرەو دۆسیەی واقعین.

پرسیار ئەوەیە بۆچی ئەم کێشانە بە چارەسەر ناگەن؟ بۆچی دوای ئەم هەموو بەڵێنە کە ماوە ماوە باسی چارەسەر بوون و رێکەوتن لەسەریان دەکرێت... کەچی دوبارە سەرهەڵدەدەنەوە؟

راستیەکەی ئەوەیە کە ئەم کێشانە ریشەیان لەڕێکەوتنامەکان و دەستورو فدرالیزمی قەومیدایە..واتە خودی دەستورو ڕێکەوتنامەکان کۆمەڵگای عێراقیان خستۆتە داوی دەیان کێشەوە کە بەبەردەوامی خوێنی تازە دەخزێنە جەستەیانەوە. وە داینەمۆی دوبارە بەرهەم هێنانەوەو سەرهەڵدانەوەیان...ڕەنگ رێژ کراوە.

لەگەڵ هاتنە ئارای هەر ئاڵوگۆڕ و دۆخێکی تازەداش ئەم کێشانە بەمەبەستی داپۆشینی قەیرانەکان دەستیان بۆ دەبرێت، ئێستا دۆسیەی کشانەوەی سوپای ئەمریکا، لەپاڵ قەیرانیکی سیاسی حکومی و دەوڵەتیدا، لە کەنار ململانێی لیستی دەوڵەتی یاسای نوری مالیکی و لیستی عراقیەدا، هێنانەوە ئارای دۆسیەکانی پەیوەند بە بودجە، پێشمەرگە و نەوت و غاز و مادەی ١٤٠ و....کردۆتە پیداویستیەکی ئیستایی.

کشانەوەی سوپای ئەمریکا لە عێراقدا روداوێکی گەورەیە بۆ زۆریک لە لایەنە سیاسیەکان، بە تایبەت ئەو هێزو لایەنانەی ئومێدی خۆیان بە ئامادەیی ئەمریکاوە بەستۆتەوە. بە پاشەکشەی سوپای ئەمریکا پشتیوانەیەک لەدەست دەدەن. بۆ ئەو لایەنانەش کە کە خوازیارن زوو سوپای ئەمریکا پاشەکشەبکات...هیچ لەوە سادەتر نییە کە ئەمە بەمانای دەست ئاوەڵایی زیاتری ئێران و تورکیایە لە دۆخی عێراقدا. کە ئەمەش دیسان بەمانای گۆرینی هاوسەنگی هیزی نیوان هیزو لایەنە سەرەکیەکانی عێراق تەواو دەبێت. لیستی دەولەتی یاسای نوری مالیکی بە پاشەکشەی سوپای ئەمریکا کە خواستی ئێرانە، پیگەی خۆی بە پشتیوانی ئێران بەهێزتر دەکات و لە بەرامبەریشدا لیستی عێراقیە دەکەوێتە ژێر گوشاری زیاتری ناوچەیی و لیستەکەی مالیکی. هەروەها ئەگەری توندبوونەوەی ململانێی تایفی بەهۆی بەرینبونەوەی زیاتری بۆشایی ئەمنی بەهێز دەکات. ناسیونالیزمی کورد، کە بێ پلانترین بەشی بۆرژوازی عێراقن و ئومێدی سەرەکیان بە ئەمریکاوە گرێداوە. بە پاشەکشەی ئەمریکا پشتیوانیەکی بەهێز لەدەست دەدەن و ئەمەش هیندەی تر دەیانخاتە بەردەم ملدانی زیاتر بە ئێران و تورکیا و دەسەڵاتی ناوەندی.

ئەم دۆخە تازەیە سەرچاوەی دوبارە نمایشکردنەوەی دۆسیە هەمیشە ئامادەکانی نێوان هەولێر و بەغدایە. سەرچاوەی دەرهێنانی کارتەکانی فشارە، مەبنای مزایەدەی سیاسی لایەنەکانە بەسەر خەڵکی عێراق و کوردستانەوە.

ئەم دۆسیانە بە تایبەت مادەی ١٤٠، ناوچە کێشەلەسەرەکان، سنور،بودجە...تاد، ناکرێ هەرگیز بەچارەسەر بگەن، چونکە دەستورو رێکەوتنامە سیاسیەکان خۆیان رەسمیەتیان داوە بە هێشتنەوەی ئەم دۆسیانەو دوبارە بەدەستەوە گرتنی دۆسیەی تازەتر. راگرتنی خەلکی عێراق و پێناسەکردنی دانیشتوانەکەی لەسەر بنەمای قەومی و تایفی و مەزهەبی و دابەشکردنی جغرافیا و پانتایی روبەری عێراق بەپێی ئەم ناسنامانە لەگەڵ باگراونیکی میژوویی لە ململانیی نیوان باڵ و لایەن و هێزە بۆرژوازیەکانی عیراق و هەوڵی بەردەوام بۆ شیواندنی سیاسی دیماگروفی زۆریک لە ناوچەکانی عێراق، بۆتە هۆی ئەوەی کە دانیشتوانی ئەم ناوچانە لەبەرامبەر یەکتریدا رابگیرین و ناسنامەی تایفی و قەومی مەزهەبی وەک و ناسنامەی سەرەکی و یەکەم و ناسنامەی هاوڵاتی بوون بکاتە لاوەکی ترو پلەی دوەم و سێیەم. هەموو ئەم لایەن و هیزە سیاسییە قەومی و دینی و تایفیانەش کە گۆرەپانی سیاسی عێراق و کوردستانیان لیخن کردووە، هەمیشە خەریکی رشتنی ژەهراوی دوبەرەکی سازی و بەیەکدادن و گێرمەو کێشەن.

ئەم گێرمەو کێشەیەی کە هەمیشە کەیسەکانی پاکەتڕێژی ژێر مێزی بەرپرسە حزبە قەومی و تایفیەکان کراون و هەرکاتێک پێویستی کرد بەدەستەوە دەگیرێن... جگە لە کوێرەوەری و موسیبەتەکانی هیچی تری بۆ خەڵکی عێراق و کوردستان، تیا نییە.

دەیان شار و شارۆچکەی خوارو ناوەراستی عێراق و کوردستان هیچ کێشەیەکیان لەسەر نییە، بەڵام کێ بەرهەمی نەوت و غازی نۆش کردووە، جگە لە دزانی حزبی و بەرپرسە هەمەکارەکان؟ لە دەریایەک داهات، کام شارو شارۆچکەی عێراق و کوردستان سیمای شارو کام هاوڵاتی ئاسایی و لەم داهاتە بەهرەمەند بووە؟ کام شاری سەرەکی خوارو ناوەراستی عێراق هەیە نائەمنی و تیرۆر گیانی سەدان و هەزارن ئینسانی لوش نەدابێت؟ کام شاری کوردستانی ژێر دەسەڵاتی بزوتنەوەی کوردایەتی هەیە حکومەتداری تیا بەڕیوەبچیت و کەمترین دادپەروەری تیابێت؟ پێشمەرگە لەکوێ و کەی توانیویەتی کاردانەوەیەک بەرامبەر ئەم هەموو سنور بەزاندن و لوتبەرزیانەی وڵاتانی ناوچەکە نیشان بدات؟

کێشمەکێشەکان بە ناوی بەرگری لە بەژەوەندی خەڵکییەوە رتوش دەکەن، هەرەشەکان و کارتەکان لەژێر ناوی پاراستنی سەرەوەری نەتەوەیی و نیشتمانی!! بەرزدەکەنەوە. دۆسیە جێگا کێشەکان بەدیکۆمێنت دەکەن، مێژوو سازی بۆ ڕێکدەخەن. لیستی قوربانیان و خوێنی رژاوی خەڵکی بێتاون و کەخۆیان هۆکاری خوڵقاندنی بوون دەکەنە دەستمایەی هەڵخراندنی ئیحساساتی تایفی و قەومی و دینی و بۆ ئامادەکاری بۆ کێشمەکێش و ئەگەری جەنگەکانی دەسەڵات.

ئەم حزب و هیزە بۆرژوازیانەی عێراق لەکاتێکدا، خەلکی کرێکارو زەحمەتکێشی عێراق دەکەنە پاساوی بەرگری چاوچنۆکی دەسەڵات و تاڵانچێتی، کە بەکردەوە سەلماندویانە ئەمانە پاریزگاری لەباڵەکانی بزوتنەوە بۆرژوازی دەکەن و داهات و خێر و دەسەڵاتیش نەک بۆ خەڵکی کرێکارو دەست تەنگ، بەڵکە بۆ خۆیان و سەرانیانە.

جگە لە بەرژەوەندی چینایەتی کێ دەستی ئەم هێزو لایەنانەی گرتووە، کە دەست ببەن بۆ دابینکردنی سەدان داخوازی و خواستی بەرهەقی ئۆردوی بێبەشان و بەرهەم هێنەرانی کۆمەڵگا، کی دەستی گرتوون تا ئەو شارو شارۆچکانەی کێشە لەسەرن خزمەتبکرێن و خزمەتگوزاری و سەدان پێداویستیان وەڵام بدەنەوە. جەنگی بودجە و سامانی نەوت و غازی حزب و لایەنەکان بەشدار لەدەسەڵاتی کۆنەپەرستانەو تاڵانچی و گەندەڵدا...چی بەر کرێکاران و خەڵکی نەدار و برسی و بێکار کەوتووە؟ جگە لە برسێتی و گرانی و کێوێک لە موسیبەت و ماڵوێرانی.

کێشەی حزب و لایەنە سیاسیەکانی عێراق لەسەر هەرکام لە دۆسیەکانی بودجە، نەوت و غازو مادەی ١٤٠، سنور و ...تاد. بۆ وەڵامدانەوە بەخودی ئەم کێشانەو بە داخوازیەکانی خەڵکی عێراق و کوردستان نییە. ئەمە جەنگی دەسەڵاتە بۆ بەشی زیاتری دەسەڵات و لوشدانی داهاتی دزراوی زیاتری خەڵکی عێراق و کوردستان.

نزیک بوونەوەی پاشەکشەی ناچاری زوربەی زۆری سوپای ئەمریکا و دەست ئاوەڵایی زیاتری دەخالەتگەری ئێران و تورکیا، بێگومان جێگاو ڕێگای حزب و لایەنەکانی بەشدار لە دەسەڵاتدا دەخاتەوە بەردەم چاو پیاخشاندنەوەو هاوسەنگی هێزی تازەو عێراق دەخاتە ناو دەورەیەکی تازەوە.

خۆ ئامادەکردنی لایەنەکان بۆ مامەڵە لەگەڵ دۆخ و هەلومەرجی پاشەکشەی هێزەکانی ئەمریکادا، پێویستی بە دەستبرن بۆ هێنانەدەری دۆسیە هەمیشە ئامادەکان هەیە، لە پرسی هەموارکردنی دەستورەوە تا دەگات بە سنور و پێشمەرگەو بودجە و سەرژمێری و یاسای نەوت و غاز...ئەو دۆسیانەن کە وەکو کارتی ململانی بۆ هەلومەرجی تازە بەدەستەوە گیراون.

خەڵکی کریکارو زەحمەتکێشی عێراق و کوردستان هیچ بەرژەوەندییەکیان لەم کێشمەکێش و ململانێیەدا نییە، ئەمە ململانێ و کێشمەکێشی باڵ و لق و پۆپەکانی بۆرژوازی کوردو عەرەبە، بۆ دەسەڵات و تاڵانی و وەستانەوە بەرووی خواستی بەرهەقی خەڵکی نەدارو برسی و لە نائارامی راگیراوی عێراقدا.

کێشەی نەوت و غاز و بودجە و سنور و سەرژمێری و ...تاد، ئەگەر بەحەق کێشەی خەڵکی کریکارو زەحمەتکێشی عێراق و کوردستانە، ئەوا نوێنەرانی واقعی ئەوانیش دەتوانن بۆ چارەسەری ئەم کێشانە رێگای کارساز بگرنە بەر، نەک حزب و لایەنی تاڵانچی بۆژوازی قەومی و ئیسلامی کورد و عەرەب. ئەمەش بەبێ دەستکۆتاکردنی ئەم هێزانە لەدەسەڵات و دورخستنەوەیان لە لەمەیدانداریدا، بەشوێنێک ناگات.

نەبەردی چینایەتی چینی کرێکارو خەڵکی بێبەش لەدژی دەسەڵاتی تاڵانچی بۆرژوازی و هێزو لایەنەکانی نەبەردێکی نەبڕاوەو واقعییە، کە دەتوانی و پێویستە لەدۆخی شۆڕشگێڕانەی ناوچەکەو تارماییەکانی بەسەر دنیادا، وەگەر بکەوێت و کۆتایی بە دەسەڵاتی نابەرابەر و تاڵانچی و هەڵاوێرد ئامێز بهێنێ. ئەمەش زامنی گێڕانەوەی ئیرادەی بڕیاردانی ئازادانەیە بۆ چارەسەری کێشەکان و پرسە دروستکراوەکانی دەستی باڵەکانی بۆرژوازی.

کۆتایی ئۆکتۆبەری ٢٠١١
ماڵپه‌ڕی عه‌بدوڵا مه‌حمود