٢\١\٢٠١٠

سەرچاوەی بە سیستماتیککردنی تاڵانی و گەندەڵی دەسەڵاتە.

عەبدوڵا مەحمود

ڕاگەیاندنەکانی یەکێتی نیشتمانی کوردستان بڵاویانکردەوە کە بەپێی ڕێنمایی ژمارە 4 وەزارەتی دارایی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەمەودوا هەرکەسێک زانیاری دەربارەی گەندەڵی" گەندەڵی دارایی، گەندەڵی کارگێڕی، دزین یاخود ساختەکردنی نوسراوی ڕەسمی ئاشکرا بکات" خەڵات دەکرێت.

دیاردەی گەندەڵی یان دروستتر بڵێین دیاردەی فەرهود و بەتاڵانبردنی داهاتی خەڵکی کوردستان، یەکێک لەبەرچاوترینء بەرجەستەترین دیاردەی کوردستانە.

نەفرەت و توڕەیی خەڵکی کوردستان بەگشتیء بەرەی ئازادیخوازو پێشکەوتنخواز بەتایبەتی، بەدژی گەندەڵی تەمەنی بەقەد تەمەنی دەسەڵاتدارێتی بزوتنەوەی قەومی کوردە لە کوردستاندا. لەو ڕۆژەوەی بزوتنەوەی قەومی کورد بەدیاریکراویش یەکێتی و پارتی دەسەڵاتی کوردستانیان بەدەستەوە گرتووە، ئەوەی هەرگیز فەرامۆشیان نەکردو بەنەخشەوە لێبڕاوانە بۆی لەمەیداندا بوون، بەتاڵابردن و فەرهودی داهاتی خەڵکی کوردستان بوو، ئەمە بە ئاودیوکردنی ممتەلەکاتەکانی بەنداوی بێخمەو ئەو ممتەلەکاتانەی بەعس لەدوای وەدەرنانی لەکوردستان، جێی هیشتبوو دەستی پێکرد. پاشان بە بەتاڵانبرنی زوربەی داهاتی نەوت بەرامبەر بەخۆراک و بریاری 986 درێژەی پەیدا کردو، پاشانیش ئەم ڕەوەندی فەهودە بە پاوانکردنی داهاتی کوردستان و لەلایەن یەکێتی و پارتیەوە، کرایە دیاردەیەکی ڕۆتین و شوڕکرایەوە ناو هەموو دام و دەزگاو ئیدارە حکومی و حزبیەکانیان... ئێستا زیاتر لە 18 ساڵە، ئەم ماتۆڕی بەتاڵانبردن و تیرۆری ئابوری کۆمەڵگایە دەچەرخی. هیچ پرۆژەیەکی ئابوری لەزەمینەی بازرگانی و بەڵێندەرایەتی یەوە تا هەموو کۆمپانیاکان، ڕاستەوخۆ بەحزبەوە بەسترانەوە، هیچ سەرمایەدارێک بەبێ ئەوەی بەشی لەحزبدا هەبێت، یان ڕاستەوخۆی حزب نەیچەرخێنێ، یان بەرپرسی حزبی و دۆستانیان نەبێت، شانسی کەڵک وەرگرتن لەهیچ پرۆژەیەکی بازرگانی و ئابوری لە کورستاندا پێنەردا.

لە سنوری قەڵەمڕەوی پارتیدا، پارتی و لە سنوری قەڵەمڕەوی یەکێتیشدا یەکێتی هەموو سەرچاوەکانی کەڵەکەکردنی سەرمایەیان، قۆغ کرد.

ئێستا سەرمایەی بەرپرسە حزبی و حکومیەکانی یەکێتی و پارتی، سەرمایەکی دزراو تاڵانییە. سەرمایەکە بەرهەمی کێبەرکێی ئابوری و کراوەیی بازاڕ و ئابوری ئازاد نییە، بەرهەمی ماندوبوون و خستنەگەری سەرمایەکی ڕۆتینی نییە، بەڵکە بەرهەمی بەتالانبرنی داهاتی خەڵک و قۆرغکردنی سەرچاوەکانی ئابوری و پارەیە. بەرگرتن بەم دزی و تاڵانییە حزبی و حکومییە سیستماتیکە، پێویستی بەگەڕان نییە بۆ ئەوەی بزانیت کێ گەندەڵی دەکات و کێ دەسەڵاتەکانی لەخراپ بەکارهێنانەوەو کردۆتە سەرچاوەیەکی بەبرشتی داهات و سود.

ئێستا ئینسان لەژێر باڵای بڵندی هەر ئاپارتمان و هەر بازاڕو مارکێتێکی گەورەدا، لە پشتی هەر قافڵەیەکی بازرگانیدا، لە پەنای کۆمپانیاکان و بەنزینخانە گەورەکاندا، لە کەرتە تایبەتیەکانی گواستنەوەو گەیاندندا، تادەگات بە بەڵێندەرایەتەکانی ڕێگاوبان و پرۆژەکان کە لەگەڵ تەوابونیان چاکسازی" تەعمیر" یان پێویستە، تا دەگات بەخاوەنی پێشانگا زەبەلاحە هەمەچەشنەکان وخاوەنانی چەند هەزار دۆنم زەویەکاندا.....تاد، کەسەکان" تالانچیەکان" دیارن.

ئەگەر بڕیارە دزەکان و فەرهودچیەکان دیاری بکرێن، ئەمانە هەموویان لە بارەگای ڕەسمی حزب و حکومەتدان یان ئەوان کەسانی ڕاسپردراو دەناسن. وە لەپشت سامانی زۆرو زەوەندی هەموو بەرپرسە حزبی و حکومیەکانەوە، تاوانێک هەیە، تاوانی دزی و تاڵانی و نابەرابەریء فەرهودی داهاتی کوردستان و خەڵکەکەی.

ئەگەر خەڵات دانراوە بۆ ئەوانەی گوایە گەندەڵی ئاشکرا دەکەن، نەک هەر گەندەڵی بەڵکە تاڵانچیانی ئاشکرا، پێویست بە دۆزینەوەیان ناکات و ئاشکران. ئاخر کام بەرپرسی باڵای یەکێتی و پارتی هەیە، کام بەرپرسی حکومی باڵا هەیە، کە خاوەنی سەرمایەی خەیاڵی نەبێت؟ ئەم سەرمایە و سامانە سەرچاوەکەی کوێیە؟ خۆ ئەم سامانە بە شێوەی ئاسایی و لە پرۆسەی بازاڕو کێبەکێی ئابوری و بەرهەمهێناندا کەڵەکەنەکراوە، ئەم هەموو کۆشکو باڵەخانە فیرعەونیانە، بە خێرو سەدەقە یان بەرهەمی ڕەنجی شان و ماندوبوون نییە. ئەمانە هەموویان لە قوتی خەڵکی کورستان و لە خۆدزینەوە لە خزمەتگوزارەیەکان و لە پاوانکرنی بازاڕەوە، لە کەڵک وەرگرتن لە بەرپرسیاریەتیەکی نابەرپرسانە، پێکهنراون و قوتکراونەتەوە.

حکومەتی هەرێمی کوردستان، لەوە دەچێت بەدوای دزە خوار پلە سەدەکانەوە بێت و پاداشتی دزە گەورەکان بکات، ئەگەر نا دزە گەورەکانء بەرپرسە باڵاکانی حزب و حکومەتن و سەروەت و سامانی نەقدی و غەیرە نەقدیان وەکو ڕۆژی ڕوناک دیارە یان قابیلی زانینە.

ئەم دزیە حزبی و حکومییە ئاشکرایەش، کە لە دوو جغرافیای دەسەلاتدا ئەنجام دراون و دەدرێن، لە بنەڕەتدا سەرچاوەکەی دەسەڵاتی میلیشیایی و بەرهەمی نەبونی دەوڵەت و هاوکات حکومەت و پێکهاتە دامەزراوەیی و یاسایەکانیەتی.

تا ئەوکاتەش کە دەسەڵات حزبی و میلیشیایی بێت، جغرافیا دابەشی دەسەڵاتی حزبی میلیشایی بێت، باسی بەدامەزراوەیی کردنی ئیدارە و بەڕێوەبردن، باسی یاسای سەراسەری یاسایی و قەزا، باسی بەرگرتن بەدزی و تاڵانی حزبی و کۆتایهێنان بەگەندەڵی هێندە درۆیەکی زەبەلاحە، کەسی پێناخەڵەتێنرێت.

لە فەزای نەبوونی حکومەت و دەوڵەت و سیستەمێکی دامەزراوەیی مۆدێرن و شەفافدا، هەموو بەرپرسیاریەتیەکی حزبی و حکومی دەشێ ببیتە سەرچاوەی گەندەڵی و دزی. دەسەڵاتی حزبی و میلیشیایی لەکوردستان نمونەیەکی بەرجەستەی ئەم دۆخەیە، تاڵانی و گەندەڵی لەلایەن دەسەڵاتەوە سیستماتیک کراوە. موچەی و ئیمتیازی هەر بەرپرسێکی باڵای حزبی و هەر وەزیر و هەر پەرلەمانتارێک بەبەراود بە موچەی کارمەندان و فەرمانبەران و داهاتی تاک لە کۆمەڵگادا .... گەندەڵی و دزییەکی نائاسایمان نیشان ئەدات و بەرجەستە ئەکات، ئەمە جگە لەو هەموو ئیمتیازانەی کە بەشێوەی ڕەسمی تر وەریدەگرن. ئەگەر دەڵێن خەڵاتی ئەوانە دەکەین کە گەندەڵی ئاشکرا دەکەن، ئەوا موچەی هەموو بەرپرسە باڵا حزبیەکانی یەکێتی و پارتی و موچەی هەموو بەرپرسە باڵاکانی حکومەت و یەکە ئیداریەکان، لەسەر بنەمای گەندەڵی و بە سیستماتیککردنی دزی و تاڵانیەکی ئاشکرا داڕێژراوە. فەرموون ئەمانە بابچنە بەردەم داداگایەکی سەربەخۆو عادلانە، بزانین چەند کەسیان، پاک دەرئەچن؟

دوای ئەوەی تالانچیان و دزانی وەکو رۆژ دیار درانە دادگایەکی سەربەخۆو عادلانەی ئاشکرا، ئەوکاتە جێگەی خۆیەتی بیر لەبەدوا داچوون بە گەندەڵیشدا بکرێتەوە. بەڵام سەیر ئەوەیە تاڵانچیان و فەهودچیانی حزبی دەسەڵات بەدەست، دێن باسی بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی دەکەن، لەکاتێکدا خۆیان نەک لەگەندەڵیدا بەڵکە لە تیرۆری ئابوری کۆمەڵگا بەشی شێریان پێبڕاوە.

کۆتاییهێنان بە دزی تاڵانی و لەگەڵیشدا بنەبڕکردنی دیاردەی گەندەڵی، ئەرکی بزوتنەوەی چەپ و ڕادیکالیزمی کۆمەڵگایە. بزوتنەوەیەک دەتوانێ کۆتایی بە فەهودی داهاتی کۆمەڵگاو گەندەڵی بهێنێت کە خوازیاری بەرابەری ئابوری و کۆمەڵایەتی،.... بێت. هیچ کام لە حزب و باڵەکانی بزوتنەوەی قەومی کورد، دژی نابەرابەری ئابوری نین. بۆیە بانگەشەکەیان جگە لە مزایەدەیەکی سیاسی هاوکات گەمەیەکی سیاسییە بۆ ئیحتیواکردنی ناڕەزایەتیە ڕادیکاڵ و پێشکەوتخوازەکان کە بەدژی تاڵانی و گەندەڵیدا لەمەیداندایە.

28-12-2009
abdulla.mahmud@gmail.com