٢٨\٣\٢٠١٣

شانۆگەریی ”ئاشتەوایی” نێوان سەرۆکایەتیی باکووری کوردستان و، رژێمی تورکیا.

- پەیامەکەی رێزدار ”ئۆجەلان”، چارەنووسی شۆرشی مەزنی باکوور و،

هەڵوێستی پارتی و یەکێتیی بەرامبەر باکوور و رژێمی تورک! -

سیروان کاوسی     

پێش چوونە نێو کاکڵی پرسێکی واگرنگ و چارەنووسساز سەبارەت بەپڕۆسەی ئاشتەوایی نێوان سەرۆکایەتیی باکووری کوردستان و رژێمی تورکیا، پێویستە ئاوڕێکی کورت لەرابردووی خوێناوی و پڕکارەساتی باکووری کوردستان لەسایی کۆماری تورکیای نوێ بدەینەوە کە لەکۆتایی جەنگی جیهانیی یەکەم، لەلایەن کەماڵ ئەتاتورکەوە بەئیدۆلۆژیی رەگەزپەرستیی تورکی و، پاکتاوکردنی رەگەزیی کورد بناخەکەی داڕێژرا. رژێمەکانی یەک لەدواییەکی تورکیا تاکو ئەوڕۆ پێڕەوییان لەم ئیدۆلۆژییە کردووە و وەک پرنسیپی نەتەوەیی لێیان ڕوانیوە. ئەم ئیدۆلۆژییە رەگەزپەرستانەیە لەماوەی نێزیک بەسەدەیەک لەنێو سیستەمی پەروەردە و هەموو چین و توێژ و کونوکەلەبەرێکی کۆمەڵگەی تورکدا کاریپێکراوە و، وەچ دوای وەچ بەبیری یەک نەتەوە، یەک زمان، یەک ئالا و یەک نیشتمان گۆشکراوە. لەبەر ئەوە هێشتا زووە وزۆریماوە باوەڕ بەوە بێنین کە رژێمی تورکیا لەڕووی نیازپاکییەوە دەرگەی گفتوگۆی بەڕووی کورددا کردبێتەوە.

ئاڵۆگۆڕەکانی چەندساڵی رابردووی رۆژهەڵاتی ناڤین بەگشتی و، یەکگرتوویی و تەشەنەسەندنی شۆرشی جەماوەری و بێوێنەی گەلی کورد لەباکووری نیشتمانەکەی، تورکیای ناچار کردووە بەناوی گفتوگۆوە، هەوڵبدات بۆ خۆشکردنی زەوینەی ناکۆکی و چەندبەرەکیی لەنێوان سەرۆکایەتیی باکوور (ئیمرالی- قەندیل- دیاربەکر).

پەیامەکەی رێزدار ئۆجەلان کە بەبۆنەی نەورۆز و ساڵی تازەی کوردییەوە لەنێو ئاپۆرەی پتر لەدوو ملیۆن کورد لە شاری دیاربەکر خوێندرایەوە، راستیی ئەم بۆچوونە دەسەلمێنێ و، بێئەوەی رژێمی تورکیا بچووکترین هەنگاوێکی هەڵگرتبێت، عەبدوڵڵا ئۆجەلان داوا لە هێزی چەکداری حیزبەکەی دەکات، چەک دانێن و، بچنە دەرەوەی سنوورەکانی تورکیاوە!!

نیازناپاکیی تورکیا هەر لەدەستپێک ویەکەم هەنگاوییەوە دیارییاندا. رێگە بەشاندی ”بەدەپە” ی کوردی دەدات بۆ سەردانی ڕێزدار ئۆجەلان لەئیمراڵی، لەکاتێکدا دەبێ وەزیر و کاربەدەستانی تورک وەک لایەنی بەرامبەری گفتوگۆ لەگەڵ ئۆجەلان و نوێنەرانی هەڵبژاردەی باکووری کوردستان دانیشن، نەک کورد بەرامبەر کورد، چۆنکە کێشەکە لەنێوان دوولایەنی کوردیدا نییە، بەڵکو کێشەی نێوان دوو نەتەوەی جیاوازی سەردەست و بندەستە، ئەوجا رژێمی تورک بۆ نیشاندانی نیازپاکیی دەبوو بەڕێز ئۆجەلان لەزیندان ئازاد بکات، بۆ ئەوەی بتوانێت لەکەشێکی ئازاد، نەک لەژێرچاودێری و گوشاری ”میت” و بەڕێوەبەر و پاسەوانانی زیندان، لەگەڵ نوێنەرانی دیکەی باکووری کوردستان لەشارێکی تورکیا، یان باکووری کوردستان کۆببنەوە، ئەوەش بەبەشداریی لایەنی سێیەم - نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان کە چاودێریی رەوتی گفتوگۆکان بکات. رژێمی تورک نەک هەر ئەمەی نەکردووە، بەڵکودوای ئازادکردنی ئەو ژمارە سەربازەی لەلایەن پێ کێ کێ وە بەدیلگیرابوون، ئامادەنەبوو یەک زیندانیی کورد ئازادبکات، سەرباری ئەمانەش رایگەیاند ئامادەنییە لێخۆشبوون بۆ پێ کێ کێ و گیراوانی پێ کێ کێ دەربکات! رژێمی تورکیا بەم کردەوەی بەئاشکرا دەڵێ: تەنیا لەگەڵ ”بەدەپە” و بەڕێز ئۆجەلان گفتوگۆدەکات نەک قەندیل!

بێگومان، هەڵوێست و نەخشەی تێکدەرانەی داهاتووی رژێمی تورکیا لەشانۆگەریی ”ئاشتەوایی”، بەتێگەیشتن و لێکدانەوەی ژیرانەی سەرۆکایەتیی باکووری کوردستانەوە گرێدراوە، ئایە یەکڕیزیی خۆیان دەپارێزن و، بەزانای و وردبینییەوە پیلانگێڕییەکانی رژێمی تورکیا پووچەڵدەکەنەوە و، تورکیا ناچاردەکەن بەجیدی و بەکردەوە هەنگاو بۆ چارەسەری ئاشتیانەی کێشەکە هەڵگرێت!؟

لەبەرئەوە، لەم دۆخە هەستیار وچارەنووسسازەدا، ئەرکێکی نەتەوەیی و مێژوویی بەرەوڕووی پێ کێ کێ و بەدەپە و قەندیل بووەتەوە، یەکریزیی خۆیان بپارێزن و، پلاتفۆرمێک بۆ دانووستاندن لەگەڵ رژێمی تورکیا ئامادەبکەن، کە دەتوانێت لەم چەند خاڵە پێکبێت:

١- رزگارکردنی رێزدار ئۆجەلان و هەموو گیراوانی سیاسی کورد
٢- بەفەرمی ”ئاگربەس” لەلایەن دەوڵەت و پەرلەمانی تورکیاوە پەسندبکرێ و، نێوخۆی تورکیا و دەرەوەی تورکیا لە بڕیارەکە ئاگاداربکرێنەوە.
٣- رژێمی تورکیا بەفەرمی داوای لێبوردن بکات لەگەلی کورد، بۆ جێنۆسایدکردنی لە ساڵانی نێوان ١٩٢٥ تاکو ١٩٣٨ کە بەهۆیەوە سەدانهەزار کورد تێداچوون و، دەیانهەزاری دیکەش بەزۆرەملێ لەزێدو نیشتمانی خۆی دوورخرایەوە.
٤- دەستنیشانکردنی کۆمیتەیەک لەیاساناسانی کورد و ترک، بۆ ئەوەی یاسای بنچینەیی تازە دابڕێژن و، لەیاسای نوێدا بنووسرێت: کۆماری کورد- ترک لەدوو نەتەوەی سەرەکیی پێکهاتووە و، لەهەموو بوارەکانی سیاسی و کۆمەڵایەتی و لەشکری و ئابووریی وەکو یەک خاوەنی مافی یەکسانن. (نموونەی ئەمە وەک کۆماری چێکوسلۆڤاکی پێشوو، یان وڵاتی سویس).

لێرەدا باوەڕبەخۆبوون و متمانەبەخۆکردنی سەرۆکایەتیی کورد و، تێگەیشتنی تەواو لەتۆفانی گۆڕانکارییەکانی ناوچەکە رۆڵی سەرەکیی دەگێڕێت لە رادەی گەیشتن بەمافەکانی سیاسی و نەتەوەیی گەلەکەمان لەو بەشەی نیشتمانەکەی.

ئەوجا پارتی دێمۆکراتی کوردستان و یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان.

لەپێوەندیی لەگەڵ باکوور و رژێمەکانی داگیرکەر و بزووتنەوەی بەشەکانی دیکەی کوردستان، چ لەساڵانی رابردوو، چ لە ئێستا، وەکو دوو حیزبی سیاسی دانووستانیانکردووە نەک وەک حکوومەتی هەرێم. لەپێوەندیی نێونەتەوەییشدا هەر بەم شێوەیە هەڵسووکەوتیانکردووە. رژێمەکانی داگیرکەری ئێران و تورکیش بەڕەچاوکردنی سیاسەتێکی هاوبەش، هەوڵیانداوە، پێوەندییەکانیان لەگەڵ ئەم دوو حیزبە دەسەڵاتدارە بەجیا بێ، چۆنکە نەیانویستووە و نایانەوێ وەک حکوومەتێکی کوردی حسێبیان بۆ بکەن. پێڕەوکردنی ئەم سیاسەتە چەوتەی هەردوو حیزبی دەسەڵاتدار، نەک هەر لەڕووی سیاسی و نەتەوەییەوە زیانی گەورەی بە حکوومەتی هەرێم و، دەسەڵاتدارێتیی کورد لەباشوور گەیاندووە، بەڵکو رێیخۆشکردووە بۆ حیزب و حیزبۆکەی دیکەی سیاسی، بەئاشکرا و نەپەنی پێوەندیی بگرن بەرژێمەکانی ئێران و تورکیا و وڵاتی سعوودی و، بەنێوی ”رێکخراوەی تورکمانی” و، گوایە پێوەندیی برایانەی ئاینی و ئیسلامیی، پارەوپووڵ و رێنوێنییان لێوەربگرن و، هێندەی دیکە گۆڕەپانی سیاسی هەرێمی کوردستان لێڵ و شلوێ بکەن.

پێوەندیی نێزیک و بەرژەوەندیی گەورە و زەبەلاحی رژێمی تورکیا لەگەڵ پارتی، وایکردووە یەکێتیی لەپێوەندیی لەگەڵ رژێمی تورکیادا بخرێتە پەراوێزەوە. لەماوەی بیست ساڵی رابردوودا پارتی هەمیشە لەرژێمی تورکیاوە نێزیکبووە و، هەوڵەکانی بەردەوامی رێزدار مامجەلال تالەبانی لەگەڵ کاربەدەستانی تورک و، سەردانەکانی بۆ تورکیا و پەیڤ و پێداهەڵگوتنە سەیروسەمەرەکانی بەباڵای رژێم و وڵاتی تورکیا و بەخشینی زەویوزار لەشاری کۆیە بە تورکمانەکان، هیچیان نەبوونە هۆی ئەوە پارسەنگی ئەو پێوەندییانە بەلای یەکێتیدا دابشکێن. هاوکات رژێمی ئێرانیش هەوڵیداوە پێوەندیی سیاسی و بازرگانیی لەگەڵ یەکێتیی پتەو و بەهێزتر بکات. هەردوو حیزبەکەش ئەم پێوەندییانەیان بەنێوی ”پێوەندیی نێوان حکوومەتی هەرێم و دراوسێکانی” داوەتە قەڵەم، لەکاتێکدا خۆیان و، خۆیی و بێگانە دەزانن، پێوەندیی نێوان حیزب و رژێمی داگیرکەر هیچ پێوەندیەکی نییە بەو شیوازە باو و یاساییەی کە لەپێوەندیی نێونەتەوەییدا کاریپێدەکرێت! گرنگیی دیکەی پارتی دێمۆکراتی کوردستان بۆ تورکیا، جگە لە بەرژەوەندیی و سوودی ئابووریی کە لەباشووری کوردستان دەستیدەکەوێت، باڵادەستبوونی پێ کێ کێ یە لەرۆژاوای کوردستان. کاتێک لقی سەر بە پێ کێ کێ لەرۆژاوا بەنێوی پارتییا یەکێتییا دێمۆکراتیک (PYD) لەئەنجامی رێککەوتنێک لەگەڵ رژێمەکەی بەشار ئەسەد، بەچەند هەزار گەریلاوە چوونە شارەکانی رۆژاواوە و، بەخێرایی بەهاوکاریی دانیشتوانی شار وگوندەکان دەسەڵاتێکی خۆجێی کۆمەڵایەتی و چەکدارییان لەرۆژاوا دامەزراند، رژێمی رەگەزپەرستی تورکی هێندەی دیکە تەنگەتاو و هەراسان کرد.

چەکدارکردنی دەستە و تاقمی بەکرێگیراو و، پەروەردەکردنیان بۆ شەڕی پێ کێ کێ لەرۆژاوا، پشتیوانیکردنی بێسنوور لە ئۆپۆزسیۆن و سوپای ئازادی سووریا، بانگهێشتکردنیان بۆ تورکیا و، پشتگوێخستنی PYD، پشتیوانیکردنی بەدرۆ و سەرزارەکیی لەحیزب و لایەنگرانی پارتی دێمۆکراتی کوردستان لەرۆژاوا بۆ مەبەستی سازکردنی شەڕی نێوخۆیی لەنێوان لایەنەکوردییەکانی رۆژاوادا، دواتر رازیکردنی ڕێزدار عەبدوڵڵا ئۆجەلان بەنووسینی پەیامێک بۆ ئاشبەتاڵپێکردنی شۆرشی گەورە و مێژوویی باکوور بەناوی ”ده‌ستپێکی تێکۆشانی سیاسه‌تی دیموکراتیک‌” و، ”هه‌موو کۆمه‌ڵگه‌ له‌نێو مۆدێرنیته‌ی دیموکراتیدا گوزاره‌ له‌خۆیان بکه‌ن” و، ”ئه‌مه‌ کۆتایی نیه‌، به‌ڵکو ده‌ستپێکی تێکۆشانی سیاسه‌تی دیموکراتیه‌” و، … هتد، کە لەنامەکەی رێزدار ئۆجەلاندا هاتووە، بەشێکن لەپەلەقاژە و هەوڵی بێوچانی رژێمی تورکیا بۆ دەربازبوون لەو قەیرانە قووڵەی بەهۆی شۆرشی مەزن وجەماوەریی گەلی کوردمان لەباکووری کوردستان تووشێ بووە.

پشتیوانیکردنی ئەردۆگان سەرۆکوەزیرانی تورک و عیزەت دووری جێگرەکەی رژێمی بەعسی رووخاو و، بکوژی پێشووی کورد لەنامەکەی عەبدوڵا ئۆجەلان، هەروەها هەڵوێستی ئۆپۆزسیۆنی ئێرانی و، رژێمی ئێستای عێراق سەبارەت بەکورد، زەنگێکی مەترسیدارە بۆ کوردی باکوور و سەرۆکایەتییەکەی و بۆ هەموو نەتەوەی کورد لەسەرتاسەری کوردستان، کە فریوی دوۆشمی درۆزنانەی ”ده‌ستپێکی تێکۆشانی سیاسه‌تی دیموکراتیک‌” و، ”بەرەو کۆمه‌ڵگه‌ی مۆدێرنیته‌ی دیموکراتیدا” و ”چارەسەریی ئاشتیانەی کێشەی کورد و…. هتد، نەخۆن، تاکە رێگەی راستوڕەوا و نەتەوەیی، یەکریزی و یەکخستنی هێزوتوانای سیاسی و جەماوەری و ئابووری و سازکردنی لەشکرێکی هاوبەشی کوردستانی و گرتنەبەری سیاسەتێکی ژیرانەیە لەبواری دیپلۆماسی و نێونەتەوەیی، بۆ مەبەستی رزگارکردنی نەتەوەی کورد و نیشتمانەکەی لەژێردەستی داگیرکەرانی خوێنڕێژ و دیکتاتۆر و دژ بەئازادیی.

بەکورتی، چارەنووسی شۆرش و ماڵوێرانی و قوربانیدانی بێئەژماری نەتەوەکەمان لەسەرتاسەری کوردستان، بەهەڵوێستی ژیرانە و نەتەوەیی و مێژوویی سەرکردەکانی ئێستای باکووری کوردستان لەهەرسێ قۆڵی (ئیمرالی - قەندیل - دیاربەکر) وە گرێدراوە. گەر ناکۆکی و چەند بەرەکیی بکەوێتە نێوانیانەوە، ئەوا نەک هەر باکوور، بەڵکو زیانی گەورە بە بزووتنەوەی رزگاریخوازی هەموو بەشەکانی دیکەی کوردستان دەگات. پارتی دێمۆکراتی کوردستان و یەکیتیی نیشتمانیی کوردستان، لەباتی پێوەندیگرتنی جیاجیایان بە رژێمی تورکیا و رژێمی داگیرکەری ئێرانەوە، دەتوانن لەم دۆخە هەستیار وچارەنووسسازەدا، هەوڵی نێزیکبوونەوە و گفتوگۆ بدەن لەگەڵ پێ کێ کێ، بۆ ئەوەی بگەنە رێککەوتنێکی نەتەوەیی و پێکەوە لەسەر پلاتفۆرمێک ساخببنەوە و، بەبیرێکی نەتەوەییەوە بەرەوڕووی ئەم دۆخە هەستیار و مێژووییە ببنەوە. گەر بێتوو ئەمە بکەن، ئەوا نەتەوەی کورد بەخێرایی پێدەنێتە سەر شاڕێی رزگاری و سەربەخۆییەوە، بەوەش ئەم حیزب و سەرکردانەی شانازییەکەی مێژوویی و هەتاهەتایی بۆخۆیان و حیزبەکانیان تۆمار دەکەن.

ماڵپه‌ڕی سیروان کاوسی