|
|
|
٦\١٠\٢٠١١ شەهید وەک غەریبێک لە شیعرى (شەهیدەکان)ی دلاوەر قەرەداغیدا.
کەواتە بەبێ ئەو کردەیە کە شەهید بوونە، شوناسێک بوونى نابێت بەناوى شەهید. ئەو زاراوەیە وەک چەمک، یەکێکە لەو سیمبولانەى زۆرترین پانتایی لە دنیابینى ئێمەدا گرتوە. بەرادەیەک کە کەم وێنەو گوزارشتکردن هەیە،لە ئاستى واقیعى وخەیاڵدا ، شەهید وەک کارەکتەرێکى نەمر، رەنگى تیادا نەدابێتەوە.لە فەرهەنگى سیاسی وسۆسیۆ - کلتورى ئێمەدا ، شەهید لە یەک کاتدا هێمایە بۆ چەندین سیمبول. بەرادەیەک کە وێنەى شەهید لە چیاودارودرەخت وباران ولوتکەو هەڵۆو، چەندین پێناسەى تر دەبینین.هەموو ئەو شکۆو پیرۆزیەى شەهید وەک کارەکتەرێکى مردوو، کە لە دنیابینى کۆمەلگەو تاکەکان هەیەتى دەرەنجامى کردەى قوربانیدانیەتى. بەو مانایەى کە سێک بووە، لە پێناو ئەوانی تردا ژیان و روحى خۆى بە خشیوە.کەواتە شوناسی شەهید وەک مرۆڤێک، بەر لەوەى شوناسێکى کۆمەڵایەتى بێت، شوناسێکى سیاسییە. خۆبەختکارى ئەو و تێکۆشانى لە پێناو ئامانجێکى پیرۆز، کە سەربەستى و ئازادییە، دواجار وادەکات، کە ئەو شکۆ و پیرۆزیەى هەبێت لاى ئێمەدا. تەنانەت لە هەندێ کاتدا پلەیەکى بەرزتریش وەردەگرێت لە کەسێکى ئاسایی. ئەو روانگەیە بۆ شەهید، هەمیشە ئەو تێگەیشتنە لاى ئێمە دروست دەکات، کە شەهید ئەوەندەى بە کەسێکى پیرۆز و مەرگدۆست بناسێنین، کە شایستە بە هیچ کردەیەکى تر نییە، ئەوەندە وەک مرۆڤێک هاوشێوەى هەر مرۆڤێکى دیکەى ئاسایی نەبینین. لە کاتێکدا ئەویش وەک ئێمە مرۆڤە. بە دەربرینێکى تر بۆچى دەبێت، وەک کەسێکى سوپەرمانى بروانینە شەهید وەک کارەکتەرێک؟ هەرتەنیا لە بەر ئەوەى جەنگاوەرێکى قارەمانە؟ ئایا لەدەرەوەى جەنگین وشەردا مانایەک نییە بۆ ژیانى ئەو؟ ئایا ئەویش هاوشێوەى ئێمە حەزى لە ژیان نییە؟
کەواتە شەهید بەرلەوەى جەنگاوەر بێت، مرۆڤێکە. بەر لەوەشى قارەمان و تێکۆشەر و سەروکارى لە گەڵ مەرگدا بێت، کە سێکى ژیاندۆستە.کێ لە ئێمە دەزانێت کە شەهیدەکان، تا ساتێک بەر لە شەهید بوونیان چەند خۆزگەو خەونى رەنگاو رەنگیان هەبوە لە ژیان؟ چەند دڵیان بە ژیان خۆشبوە. بێگومان ئەمە بەو مانایەنییە، کە بڵێین شەهید برواى بەو رێگەیە نەبوە، کە لە پێناویدا روحى خۆى کردۆتە قوربانى. وەلێ لە هەمان کاتیشدا نابێ بروامان وابێت، کە شەهیدەکان تەنیا بۆ ئەوە خولقابوون، کە سەرەنجام شەهید ببن و ئەو ژیانە جێبێڵن. بە پێچەوانەوە بەلکو ئەوانیش وەک ئێمە مرۆڤ بوونەو دلێان بە ژیان وبوونیان خۆشبوە،وەلێ ئەگەر ئەوان رێگەیەکى دیکەى جیا لە ئێمەیان گرتبێتە بەر، کە ئەویش شەهید بوونیانە لە پێناوکێشەیەکى پیرۆزدا، ئەوا ماناى وانییە کە تەنیا بۆ مەرگ و مردن خولقاون و مەرگدۆستن. بەدەربرینێکى تر ئایا شەهید هەر تەنیا بۆ ئەوە خولقاوە کە چەکێک هەلبگرێت و بچێتە سەنگەرى شەڕێکەوە؟ یالەدەرەوەى ئەو کردارەوە دەشێ شەهید روانگەیەکى دیکەى هەبێت بۆ ژیان؟
لێرەوەش هەمیشە تێروانینى ئێمە بۆ شەهید بە گشتى، لەو چوارچێوەیە دەر ناچێت، کە وەک کەسێکى ئازا، لە خۆبردو قارەمان و شۆرشگێر بیبینین. ئەمەش ئەو شوناس و وێناکردنەیە ،کە وەک وێنەیەکى ئەپستراکت و جێگیر،لە تێکستى ئەدەبى کوردى بەگشی و شیعر بە تایبەتى رەنگی داوەتەوە. بە دەربرینێکى تر لە شیعرى کوردید و تارادەیەک لە ئەزموونى شیعرى هەموو شاعیرانى ئێمەدا، شەهید هەمیشە ئەو کە سە بوە کە بە گژ مەرگ ومردن دا چۆتەوەو، ئەوەندى روانگەیەکى مەرگدۆستانەى هەبوە، بەو مانایەى ئەو رێگەیەى ئەو گرتویەتیە بەر، لە هەموو شوێنێک دەیباتەوە سەر مەرگ، ئەوەندە کە سێکى ژیاندۆست نەبوە.بۆیەشە وێنەى شەهید لە شیعرى کوردیدا، هەمیشە وێنەى کەسێکى شۆرشگێر و قارەمان و ئازا بوە،کە تەنها لە پێناو ئێمەدا ئامادەبوە قوربانى بە ژیانى خۆى بدات. بەڵام ئایا لەدەرەوەى ئەو روانینەوە لە شیعردا، ناشێ شەهید بە شێوەیەکى تر ببینین؟
شیعرى (شەهیدەکان ماڵیان لە شوشەیە)*
هەوڵێکە بۆ سەرلەنوێ پێناسەکردنەوەى وشەى شەهید،لە ستراکتۆرى سیاسی
وفەرهەنگی ئێمەدا، لەوێنەیەکى شیعرى جیاوازدا.شیعرى شەهیدەکان،
پێدانەوەى وێنەیەکى تازەیە بە شەهید،بەدەر لەو وێنە ئەپستراکتەى بە
درێژایی مێژوو ئەو کارەکتەرە،لە دنیابینى ئێمە هەیبوە.بەو مانایەى
شەهید چیتر مرۆڤێک نییە مەرگدۆست بێت وژیان و بوونى خۆى بەلاوە جوان
نەبێت و تەنیا بۆ ئەوە خولقاوە قوربانى بە خۆى بدات، لە پێناو ئەوانى
تردا.بەڵکو شاعیر دەیەوێت وێنەی شەهید، لەو ستایلە دەر بهێنێت وبە ئێمە
بڵێت،کە شەهیدیش وەک مرۆڤێک، هاوشێوەى هەموو مرۆڤەکانى ترمرۆڤەوحەز لە
ژیان دەکات وەک ئێمەوتەنها بۆ مردن نە خولقاوە.کاتێکیش چۆتە سەنگەرەوە،
چەکێکى لە شان کردوە،هەرگیز مەرج نییە برواى بە خوێنرشتنى هاوشوناسەکەى
هەبێت،بە پێچەوانەوە بە ڵکو دەشێ کە سێکى غەریب و میهرەبان و لێوان لێو
لە سۆزو خۆشەویستى بێت.بۆیەشە لەو دەقە شیعریەدا، ئێمە شەهید بە جۆرێکى
تر دەبینین. بەدەربرینێکى تر ، ئەگەر لە ئەزموونى شیعرى شاعیرانى تردا،
شەهید ئەو کەسە قارەمان وئازاو نەبەردە بێت کە هەمیشە هەڵمەت دەبات و
بە گژ ئەوانى تردا دە چێتەوە، ئەوا لەشیعرى ئەو شاعیرەدا، شەهید نەک
هەر گولەیەک ناتە قێنێ، بگرە بەرد ناگرێتە ماڵى کە سێکیش! کە ئەو
کردارە بەبەراورد لە گەڵ ئەوەى یەکەمیان کارێکى یە کجار ئاساییە، بۆیە
شاعیر بەوێنەیەکى جیاوازترەوە دەڵێ:
دروست کردنى ئەو وێنەیە بۆ شەهید، تێکشاندن و تێپەراندنى، ئەو وێنە جێگیر و دیاریکراوەیە، کە بەدرێژایی مێژووى سیاسی ئێمە شەهید وەک کارەکتەرێکى نازیندوو هەیەتی. بەو مانایەى وێنەى شەهید، وێنەى منێکى باڵ و خۆراگرو ئازاو مەرگدۆست نییە، بەڵکو مرۆڤە هاوشێوەى هەر مرۆڤێکى تر، کەحەزى بە ژیان بوە. لە راستیدا ئەمەش جەوهەرى راستەقینەى تێکستى شیعریە، بەو مانایەى شیعر رووداو دیاردەو بابەتەکان، لە ستراکتۆرى مێژوویی و واقیعى خۆیان دەردەهێنێت و لە شیعردا بە شێوەیەکى تر تەوزیفیان دەکات.وەک ئەوەى شاعیر لەو شیعرەیدا،بەدەر لەوێنەى شەروکوشتارو سەنگەر، وێنەیەکى هێندە بەریئانە دەداتە شەهید کە تەنانەت ناتوانێ بەرد بگرێتە ماڵى کەسێکیش.بەڵام بە بۆچوونى من پرسیارى سەرەکى لێرەدا ئەوەیە، کە شاعیر بۆچى دەچێتەوە نێو دنیای شەهیدەکان؟ لە کاتێکدا ئەوان مردوون و لە ئاستى واقیعدا لە نێو ئێمەنین؟ بۆچى شاعیر شەهیدەکان وەک کارەکتەرێکى مردوو دەکاتە کەرەستەیەکى شیعرى و دەیاندوێنێ و پەسنیان دەکات؟شاعیر بۆچى ناڵێ: زیندووەکان بەرد ناگرنە ماڵى کەس؟ بە بۆچوونى من ئەو گەرانەوەیەى شاعیر لە ئاستى خەیاڵدا بۆ دنیای شەهیدەکان، دوو دولالەتى هەیە.
دەلالەتى یەکەمیان: وێناکردنەوەى شەهیدە وەک مرۆڤێکى ئاسایی بەدەر لەو وێنە ئەپستراکتە سیاسیەى کەهەیەتی، کە بێگومان ئەمەش دیدگاى مرۆڤدۆستانەى شاعیر دەگەیەنێت. واتە شاعیر دەیە وێت، ئەو پەیامە بگەیەنێت کە شەهیدەکانیش وەک ئێمە مرۆڤ بوون و خەم بۆ شەهید بوو نیان بخوات، بە تایبەتیش کەرەنگە هاورێیانێکى زۆری شاعیر، بە شێوەیەک لە شێوەکان و لە رۆژگارێک لە رۆژگارەکان شەهید بووبن.
دەلالەتى دووەمیشیان: ئەوەیە، کە شاعیر مەبە
ستیەتى ئاستێکى بەرواردکارى نێوان ژیانى زیندووەکان و شەهیدەکانمان وەک
دوو کارەکتەر کە هەردووکیان مرۆڤن پیشان بدات. بە دەربرینێکى تر شاعیر
دەیە وێت، بە شەهیدەکان بڵێ کە ئێوە نابێ دڵگران بن لەوەى ئەو ژیانەتان
جێهێشت، چونکە ژیانى ئێمەش لە دواى ئێوە ژیانێکى ئاسوەدەو خۆشنوود نییە.
شاعیر دەیەوێت لە نێوان شەهیدەکان و زیندووەکان، جەوهەرى راستە قینەى
ژیانى مرۆڤەکانمان پیشان بدات لە زەمەنى ئێستادا. بە تایبەتیش ئەگەر
بێت و لە ئاستى ( دژە واتاوە) بروانینە ئەو شیعرەى شاعیر، دەبینین
هەموو ئەو کردارانەى شەهیدەکان بواریان نییە بیکەن لە ژیاندا،
زیندووەکان دەیکەن. کە دەشێ بەو شێوەیە نیشانى بدەین.:_
ئەگەر شەهیدەکان لە رابردوودا لە خانوێکى
سادەو ساکاروەک خۆیان ژیابن، ئەوا ئێمەى زیندووین لە جوانترین شار
وخۆشترین باڵاخانە دەژین، کەچى لەو پەڕی غەریبى وشەکەتى روحى دەژین.
لێرەوش ئەو تێکستە شیعریە، هێندەى پانۆراماو گوزەرکردنێکە بە دنیاى
پڕلە کارەساتى زیندووەکان، لە زەمەنى ئەمرۆماندا هێندە، نیشاندانى
شەهید نییە، وەک کارەکتەرێکى مردوو کەدواجار کۆتایی پێ هاتوە. ئەو
شیعرە بە بۆچوونى من،گوزەرکردنێکە، بە قوڵایی روحى ئەومرۆڤە زیندووانەى،
لە سەردەمێک دەژین کە پڕە لە رق و نامیهرەبانى وکوشتن ودڕندەیی. ئەو
مرۆڤانەى نەک هەر دڵیان بەو ژیانەیان خۆش نییە، بگرە هەزاران جار خۆزگە
دەخوازن وەک ئەو شەهیدانەى شاعیر باسیان دەکات،لە گۆردا بەو پەری
ئارامى وئاسودەیی راکشابن. نەک رۆژانە گوێبیستى هەواڵەکانى شەر ببن و
بەرد بگرنە ماڵى کەسەکان.
|
|
|
