|
٢٦\٦\٢٠١٢
شه‌ڕ مه‌که‌ن و بێ داواش دامه‌نیشن.
عه‌بدولواحیدی خه‌نده‌ڕه‌ش
ناچێته مێشکی هیچ ئاوه‌زمه‌ندێکه‌وه که نه‌ته‌وه‌یه‌کی چه‌ند هه‌زار
ساڵه خاوه‌نی سیپاره‌یه‌کی نووسراو له مێژووی خۆی به ده‌ستی خۆی نه‌بێت.
چه‌توونه هیچ مرۆڤێکی خاوه‌ن ویژدان و لێزان له بواری مێژوو بڕوا
بکات له ماوه‌ی هه‌زاران ساڵ دا ئه‌و هه‌موو خان و سه‌ردار و میر و
خونکاره له نه‌ته‌وه‌یه‌ک هه‌ڵکه‌وێت و هیچیان هۆشی نووسینه‌وه‌ی
لاپه‌ڕه‌یه‌ک له ژیان و به‌سه‌رهاتی خۆیان و ڕووداوه‌کانی ده‌وروبه‌ری
خۆیانیان نه‌بووبێت، له کاتێکدا که ده‌ر و دراوسێکانی خاوه‌نی زانکۆ
و ئه‌کادێمیا و په‌رتووکخانه و چی و چی بوون. به‌ڵام ئه‌وه‌ی که به‌سه‌ر
کورددا سه‌پێنراوه و له هۆش و هزری ئاخنراوه وا ده‌ڵێت که کورد سه‌ره‌ڕای
مێژووی لانیکه‌م
٢٠٠٠ ساڵه‌ی به‌ڵام خاوه‌نی تاقه یه‌ک ڕسته و وشه‌ی
نووسراوه‌یش نییه. هه‌رچی هه‌یه له وڵاته‌که‌یدا بێت یان له
وڵاتانی دراوسێی هه‌مووی هی بێگانه‌یه و هیچی مافی کوردی به‌سه‌ره‌وه
نییه! ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ئه‌و نووسراوانه به زمانی کوردیش نووسرابن
هه‌ر کوردی نین و هی کورد نین... به‌ڵکوو ئه‌وه زمانێکی تره و ئێستا
نه‌ماوه و فه‌وتاوه!... ئه‌و ناهه‌قی و سته‌م و بێدادی و چه‌واشه‌کارییه
وای کردووه ئه‌مڕۆ تاکی کورد خۆیشی قه‌ناعه‌ت به‌وه بکات که فه‌رهه‌نگ
و وێژه‌ی نوسه‌واری نه‌بووه و نییه؛ و هه‌رچی هه‌یه هی نه‌ته‌وه‌ی
سه‌رده‌ست و زاڵم و سته‌مکاره. خوویه‌کی نادروست و نابه‌جێ له مێشکی
تاکی کورد دا جێگیر بووه که هه‌موو که‌س و نه‌ته‌وه‌یه‌ک له خۆی
باڵاتر و پیرۆزتر ده‌زانێت و خۆی له هه‌مووان که‌متر و سووکتر ده‌بینێت..
به‌خته‌وه‌رانه، کورد به هه‌ر هۆیه‌که‌وه بێت، ئه‌گه‌ر مێژووی نووسه‌واریشی
نه‌بێت وه‌ک بێگانه‌کان ده‌ڵێن، به‌ڵام وێژه‌یه‌کی ڕه‌نگین و زه‌نگین و
له بن نه‌هاتووی زاره‌کیی هه‌یه که هه‌مووی پوخته و پاڵه‌فته‌ی پاک
و په‌تیی ئه‌و مێژووه نووسراوه‌یه‌یه که به‌ناهه‌ق لێی دزراوه و
شێوێنراوه و فه‌وتێنراوه. ئامۆژگاری و په‌ند و ڕێنوێنی و به‌یت و باو
و چیرۆک و سه‌ربرده و فه‌رمایشی پیر و حه‌کیمان و ده‌یان شتی
جۆراوجۆر و باییمه‌ندی تر که هه‌ر کامه‌یان به‌شێک و جزمێک و فه‌سڵ و
بابێک له په‌رتووکی مێژووی هه‌زاران ساڵه‌ی ئه‌م نه‌ته‌وه خاراو و له‌کڵ
ده‌رهاتووه‌یه. هه‌رچه‌نده به‌شێک له‌م مێژووه زاره‌کییه به‌تایبه‌تی
له ناوچه‌ی سۆران له فه‌وتان ڕزگار بووه و چووه‌ته نێو توێی په‌رتووکانه‌وه؛
به‌ڵام به له‌به‌رچاوگرتنی فراوانی و مه‌زنیی زمانی کوردی و ئه‌و وێژه
زاره‌کییه ده‌وڵه‌مه‌نده، ده‌کرێ بڵێین ئه‌وه‌ی په‌رژاوینه‌ته سه‌ر
نووسینه‌وه‌ی و له فه‌وتان قوتاری بووه، تنۆکێکه له ده‌ریایه‌ک و
ده‌نکێکه له خه‌رمانێک. هه‌ربۆیه کاری زۆر و ئه‌رکی قورس هێشتا له‌به‌رده‌مدایه
و بیری ورد و مووقه‌ڵێشی گه‌ره‌که.
وه‌ک دیاره زۆربه‌ی نه‌ته‌وه و نه‌ژاده‌کانی دنیا له ڕووی ئایین و
مه‌زه‌به‌وه تا ڕاده‌یه‌کی زۆر یه‌کده‌ستن و هه‌ر ئه‌و یه‌کده‌ستییه
ئایینییه‌ش یه‌کێتییی فه‌رهه‌نگ و نه‌ریتی لێکه‌وتووه‌ته‌وه و یارمه‌تیده‌رێکی
باشیان بووه بۆ سه‌رکه‌وتن و کۆکردنه‌وه‌یان له ده‌وری هێما و سه‌مبولگه‌لێک
که دواتر ناوی نراوه پیرۆزی و سه‌روه‌ریی نه‌ته‌وه‌یی. کورد به هه‌ر
هۆیه‌که‌وه بێت له نیعمه‌تی هه‌بوونی یه‌ک ئایین و باوه‌ڕ بێبه‌ش
بووه و به زۆره‌ملی بێت یان به ویستی خۆی که دینی ئیسلامی هه‌ڵبژاردووه،
نزیکه‌ی نیوه‌ی بووه به سوننی و نیوه‌که‌ی تری شیعه، جگه له که‌مایه‌تییه
ئایینیه‌کانی تریش که هیچکامیان بێ ڕۆڵ و کاریگه‌ری نین. ئه‌م دابه‌شبوونه‌ی
کورد به‌سه‌ر شیعه و سووننی دا به‌ر له هه‌ر شت گه‌وره‌ترین زه‌بری
له خودی کورد و یه‌کێتیی نه‌ته‌وایه‌تیه‌که‌ی داوه و بووه‌ته خۆره
بۆ لاشه‌ی ناسیۆنالیزمی کورد. مه‌سه‌له ئه‌وه نییه که یه‌کیک له‌م
مه‌زهه‌بانه خراپه و دژی کورده و ئه‌وه‌که باش و ئه‌رێنیییه، مه‌سه‌له
ئه‌وه‌یه که ئه‌وه‌نده‌ی بڕوا ئایینیه‌که گرنگی و بایه‌خی پێدراوه،
مه‌سه‌له‌ی نه‌ته‌وایه‌تیی ئه‌وه‌نده به‌لاوه گرنگ نه‌بووه؛ و به‌رده‌وام
لایه‌نی نه‌ته‌وایه‌تی خراوه‌ته ژێر سێبه‌ری ئایینه‌وه. له‌م نێوه‌دا
دوژمنانیش ئه‌وه‌نده‌ی بۆیان لوواوه له پێناوی فراوانترکردنی که‌لێنی
نێوان ئه‌م دوو کورده‌دا فوویان به ژیله‌مۆکانی ژێر خۆڵه‌مێشی ئاییندا
کردووه و گه‌شاندوویانه‌ته‌وه... هه‌ر بۆیه‌وه ئێستا و له‌م سه‌رده‌مه‌دا
که شیعه و سوننی له ئاستی جیهانیدا تێغ له یه‌کتری ده‌سوون، هه‌وڵیش
نه‌دراوه که هێماگه‌لێکی کاریگه‌ر و شوێندانه‌ری هاوبه‌ش له نێوان
شیعه و سوننیی کورددا بدۆزرێته‌وه و بکرێت به بناغه و بنه‌مای کار
و تێکۆشان بۆ هه‌مووان؛ و سه‌ره‌نجام ناسیۆنالیزمی کوردی له‌سه‌ر بنیات
بنرێت؛ له بنه‌ڕه‌تدا ڕه‌نگه له‌باره‌ی کات و سه‌رده‌میشه‌وه دره‌نگ
بێت بۆ وه‌ها کارێک. ئه‌وه که هه‌ندێک که‌س و لایه‌ن له سه‌ره‌تاکانی
سه‌ده‌ی ڕابردووه‌وه په‌نایان بۆ زیندووکردنه‌وه‌ی ئایینی زه‌رده‌شتی
ده‌برد و بانگه‌شه‌یان بۆ ده‌کرد هه‌ر کاردانه‌وه و ڕه‌نگدانه‌وه‌ی ئه‌م
چاره‌ڕه‌شییه بوو... به بڕوای نووسه‌ر ئه‌گه‌ر له ئایینیشدا جیاوازی
له‌نێوان ئه‌م دوو که‌رته به‌رچاوکه‌وتبێت، له فه‌رهه‌نگ و وێژه و
زمان دا هاوبه‌ش بوون و ئه‌وه‌نده له یه‌کتری دوور نه‌که‌وتوونه‌ته‌وه؛
هه‌ر بۆیه ڕێی تێده‌چێت وێژه‌ی زاره‌کیی کوردی که که‌یله له گه‌وهه‌ری
شه‌وچرا، زیندوو بکرێته‌وه و له‌گه‌ڵ زاراوه و ده‌سته‌واژه و تێرمه
زانستی و ڕامیاری و کۆمه‌ڵناسییه‌کانی ئه‌م سه‌رده‌مه هاوتا و هاوواتا
بکرێن. جۆرێک شکۆ و شانازی و پیرۆزی و مه‌زنییان پێببه‌خشرێت که تاکی
کورد به‌ڕێزه‌وه لێیان بڕوانێت و له ویژدانی ناخودئاگای خۆیدا
جێگایان بۆ ته‌رخان بکات.
ئه‌م نووسراوه‌یه هه‌وڵی کۆکردنه‌وه و هاوێرکردن و پۆلبه‌ندیکردنی
وێژه‌ی زاره‌کیی کورد نادات؛ به‌ڵکوو له درێژه‌ی خۆیدا تێده‌کۆشێت وته‌یه‌کی
کورت و پڕ واتا و حه‌کیمانه‌ی کوردی بداته به‌ر تیشکی لێکۆڵینه‌وه و
توێژینه‌وه و به وردی بچێته نێواخنییه‌وه و گرنگی و قورسایی ئه‌و
وته‌یه و ئاستی هۆشیاری و مرۆڤدۆستیی دانه‌ران و بڕوامه‌ندانی ئه‌م
وته‌یه بخاته به‌رچاوی خوێنه‌ر. هه‌روه‌ها ئه‌م نووسراوه‌یه هه‌وڵده‌دات
ئه‌و ڕاستییه ڕوون بکاته‌وه، ئه‌گه‌ر تاکی کورد له زمان و وێژه و
مێژووی ڕابردووی خۆی به چاوی بایه‌خه‌وه بنۆڕێت، هیچی که‌متر نه‌بووه
نه‌ک ته‌نیا له نه‌ته‌وه سه‌رده‌سته‌کانی تورک و فارس و عه‌ره‌ب، ته‌نانه‌ت
له نه‌ته‌وه پێشکه‌وتووه‌کانی جیهانیش. ئه‌گه‌ر ئه‌مڕۆ کورد به مه‌نتیقی
کوردی و به پێوه‌ر و پێودانگی کوردی بڕوانێته گه‌نجینه‌ی وێژه‌ی خۆی،
نایابترین و گرانبه‌هاترین گه‌وهه‌ر و مرواریی ئه‌وتۆی تێدا ده‌دۆزینه‌وه؛
که ده‌کرێت ببنه ده‌سمایه و سه‌رمایه و پشتیوانه‌ی نه‌ته‌وه‌یی؛ و
چه‌رخی خه‌باتی ڕزگاریخوازانه‌ی ئه‌م کورده به‌ره‌و سه‌ربه‌خۆیی و
ڕزگاریی یه‌کجاری پاڵبده‌ن. وته‌ی "شه‌ڕ مه‌که‌ن و بێ داواش دامه‌نیش"
ئه‌و ده‌سته‌واژه هه‌ڵبژارده‌یه‌یه که له‌م باسه‌دا شیته‌ڵ و شیمانه
ده‌کرێت و شیله و خه‌ستاوه‌که‌ی به پاک و پوختی پێشکه‌ش به خوێنه‌ری
زیت و ڕۆشنبین و ڕۆشنبیر ده‌کرێت.
ئای که وته‌یه‌کی پڕمانا و حه‌کیمانه‌ی که‌موێنه‌یه. له ڕیزی ئه‌و
وته پڕبایه‌خانه‌دایه که به ئاوی زێر ده‌نووسرێنه‌وه تا به‌رده‌وام
به ڕووی مرۆڤا‌یه‌تیدا بترووسکێنه‌وه و ژه‌نگ به خۆیانه‌وه نه‌گرن.
هه‌روه‌ک له خوێندنه‌وه‌ی وته‌که‌وه ده‌رده‌که‌وێت، دوو به‌شی سه‌ره‌کی
که هه‌رکامه‌یان فه‌لسه‌فه‌یه‌کی له پشته‌وه‌یه پاڵیان داوه به
پاڵی یه‌کترییه‌وه و میوه‌یه‌کی خۆش چێژ و خۆشبه‌رامه‌یان به‌رهه‌م
هێناوه. له به‌شی یه‌که‌م دا پێشینان، مه‌زن و میر و و پیر و
پیاوچاکانی خاوه‌ن ئه‌زموون و دنیادیته ئامۆژگاریمان ده‌که‌ن نه‌جه‌نگین،
ئاژاوه و هه‌را و خوێنڕێژی و کوشتار و وێرانی نه‌که‌ینه ئامانج و
کاری بۆ نه‌که‌ین. خۆ بپارێزین و دوور بکه‌وینه‌وه له هه‌ر جووڵه و
بیرۆکه‌یه‌ک که ئاراسته‌که‌ی به‌لای جه‌نگ و مرۆڤکوشتن دا بێت. ئه‌وه
ئاکار و خوو و ڕه‌وشتی هه‌موو دایک و باوکێکی کورده بۆ ڕۆڵه‌که‌ی که
خۆی له خراپه و ئاژاوه دووربگرێت و نه‌بێته هۆی فیتنه و هه‌را؛ که
هه‌میشه ده‌ره‌نجامی دڵته‌زینی لێده‌که‌وێته‌وه. هه‌روه‌ک ڕوون و
ئاشکرایشه له‌وه‌ته‌ی کورد هه‌یه هه‌رگیز هه‌وڵی په‌لاماردانی هیچکه‌س
و لایه‌نێکی نه‌داوه. هه‌میشه نه‌ته‌وه و نه‌ژاده‌کانی تر هه‌وڵی
داگیرکرنی کوردستان و تێکدانی ره‌وشی ئارامی کوردستانیان داوه؛ و له
ڕێگای سه‌پاندنی باج و سه‌رانه و.. مه‌ردمی کوردستانیان خستووته ته‌نگانه‌وه
و ژیانیان لێیان تاڵ کردووه. سه‌ختترین و ساردترین زه‌ردوما و هه‌ڵه‌مووتی
هه‌ڵبژاردووه بۆ ژیان، ته‌نیا بۆ ئه‌وه‌ی پارێزراو بێت و دوور بکه‌وێته‌وه
له جه‌نگ و ئاشوب و توندوتیژی. به گه‌نم و دانه‌وێڵه و سپیایی و
میوه و وشکه‌بار و پێست و خوریی خۆی قه‌ناعه‌تی کردووه، شووره و په‌رژینی
پته‌وی له ده‌وری سامان و دارایی خۆی هه‌ڵچنیوه، بۆ ئه‌وه‌ی ڕێگا له
ئاژاوه‌ی ئه‌م و ئه‌و بگرێت و بیانوویه‌ک بۆ فیتنه‌گێریی شه‌ڕخوازانی
ده‌وروبه‌ری نه‌هێڵێته‌وه. به‌رده‌وام له مافی خۆی خۆشبووه و
دایشکاندووه تا ڕێگه له توندوتیژی بگرێت.
به‌شی دووه‌م له‌م وته به‌نرخه هه‌م فه‌رمانه و هه‌م هۆشیارکردنه‌وه‌یه
و هه‌م هاندانه بۆ تاکی کورد که له به‌رامبه‌ر زوڵم و ناهه‌قی و
ناعه‌داڵه‌تیدا بێده‌نگ نه‌بێت. فێری ده‌کات که سته‌م و بێدادی نه‌په‌ژرێنێت
و هه‌رده‌م له به‌رامبه‌ر که‌موکووڕی و ناته‌واوییه‌کاندا زمانی واز
و هاواری به‌رز و ده‌نگی دلێر بێت. ئه‌وه‌ی که زۆر جێگای سه‌رنج و
تێڕامانه ئه‌مه‌یه که ئه‌م وته جوان و شیرینه، ئه‌م ئامۆژگارییه
حه‌کیمانه‌یه سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی که داوای بێده‌نگنه‌بوون ده‌کات له
هه‌مان کاتیشدا ڕێنوێنی ئه‌نجامدانی کاری توندوتیژی ناکات و به‌وه‌نده
به‌سه‌نده ده‌کات که بڵێت نییه‌تی جه‌نگ و توندوتیژیتان نه‌بێت، به‌ڵام
له هه‌مبه‌ر سته‌میشدا خاوه‌ن قسه بن و بێده‌نگی هه‌ڵمه‌بژێرن. هه‌ر
کۆمه‌ڵگایه‌ک داواکاریی چاکسازی و ئاڵوگۆڕ و پێشکه‌وتنی له ژیاندانه‌بت
ئه‌و کۆمه‌ڵگایه ناته‌ندروسته و شایانی ئه‌وه نییه پێیبگوترێت کۆمه‌ڵگای
مرۆڤایه‌تی. مرۆڤ له سروشتی خۆیدا ئاره‌زووی گۆڕان و جێگۆڕکێ و تێکه‌ڵاوی
و هاموشۆی هه‌یه. مرۆڤ بوونه‌وه‌رێکی ته‌ماعکاره و ئه‌و ته‌ماعه‌یش
هه‌ڵیده‌نێت و دنه‌ی ده‌دات بۆ گه‌ڕان به‌دوای باشتر و خۆشتر و زۆرتردا.
به‌ڵام ئه‌وه‌ی له‌م وته پڕبایه‌خه‌دا به‌رچاو ده‌که‌وێت ئه‌مه‌یه که
نابێت بیر له توندوتیژی بکرێته‌وه؛ به‌ڵام چاوله‌ده‌ستی و بێده‌نگی و
پشتبه‌ستن به قه‌زاوقه‌ده‌ریش ناپه‌سه‌نده و ناکرێت هه‌ر بیریشی
لێبکرێته‌وه.
به ئاوڕ دانه‌وه له ڕابردووی دوور و درێژی پڕ فیداکاری و سه‌ربزێویی
کورد بۆمان ڕوون ده‌بێته‌وه که ڕۆڵه‌کانی کورد له هه‌ر گۆشه و
قوژبنێکی ئه‌م نیشتمانه ده‌رفه‌تیان بۆ لووابێت، به دڕێژایی مێژوو هه‌وڵی
به‌جێهینانی ئه‌م فه‌رمایشه پیرۆزه‌ی باپیرانیان داوه، لێ مخابن نه
به وردی چوونه‌ته نێو قوڵایی بیرۆکه‌که‌وه و نه به‌رامبه‌ره‌کانیشیان
ئه‌وه‌نده خاوه‌ن فه‌رهه‌نگ و شارستانیه‌ت و ڕۆشنبیری بوون تا ڕێز بۆ
ویست و داخوازییه‌کانیان دابنێن؛ و ته‌نانه‌ت هه‌وڵیان نه‌داوه بۆ
ساتێکیش گوێیان لێبگرن و خواسته‌کانیان بژنه‌فن. هه‌ر بۆیه تا هه‌نووکه‌ش
کورد ده‌ره‌تانی پیاده‌کردنی ئه‌م ئامۆژگارییه‌ی بۆ نه‌ڕه‌خساوه و هه‌لێکی
گونجاوی ئه‌وتۆی ده‌ست نه‌که‌وتووه به وردی و قووڵی ئه‌م یه‌که بئه‌زموێت.
شه‌ڕ مه‌که‌ن و
بێ داواش دامه‌نیشن له ئه‌مڕۆ له بواری ڕامیاریدا ده‌کرێ
چالاکانه به‌کاربهێنرێت و له‌باتی زۆر وشه و ده‌سته‌واژه‌ی باوی ئه‌م
سه‌ردمه سوودی لێوه‌ربگیرێت. (Civil disobedience) نافه‌رمانیی مه‌ده‌نی،
(Nonviolence activity) چالاکیی ناتوندوتیژی و زۆر ده‌سته‌واژه‌ی تر هه‌یه
که ڕه‌نگه له نێوه‌ۆرکدا به‌قه‌د وته کوردییه‌که‌یش واتادار نه‌بن.
ئه‌م وته‌یه تاکه وته‌ی پێشینانمان نییه که ئاوا جوان و ڕه‌وان و
پڕ حیکمه‌ت بێت و له خزمه‌تی ئاشتی و مرۆڤایه‌تی و دادپه‌روه‌ریدا بێت.
ماریفه‌تی پیره‌کانی هه‌ورامان، ئامۆژگارییه‌کانی خدری زینده، په‌نده‌کانی
ئێڵبه‌گی جاف و هتد... هه‌موو شایانی لێوردبوونه‌وه و توێژینه‌وه‌ن و
پێویسته هه‌وڵی نووسینه‌وه و لێکۆڵینه‌وه‌ی وردیان بۆ بدرێت.
عه‌بدولواحیدی خه‌نده‌ڕه‌ش
|
