|
سیناریۆی
هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، لە نێوان حەقیقەت و خۆشخەیاڵیدا!
تاهیـر حـەسـەن
سەرنجێکی خێرا:
وا جارێکی تر لەرزووتای هەلبَژادنی پەرلەمان وسەرۆکی هەرێم کوردستانی
گرتەوە. وا بڕیارە لە ئێستاوە تا نزیکەی دوو مانگی تر ئەم لەرزووتایە،
کەپێ دەچێت ئەمجارە لە هەموو کەس زیاتر ڕۆشنبیران ئالوودەی بووبن، بە
دەمارەکانی کۆمەڵگەدا هاتووچۆ بکات. ئەگەرە چاوەڕوانکراوو نەکراوەکانی
بەردەم هەڵبژاردن بووەتە مشتومڕی نێو هەموو کۆڕوکۆبوونەوەیەکی خەڵکی.
لە میدیاکان و کۆبوونەوەکانی ئەحزابی دەسەڵاتدارەوە، تابڵاوکراوەو
ڕۆژنامەکانی دەرەوەی دەسەڵات، لەڕۆشنبیران و ئەدیبان و قەڵەمبەدەستانی
مووچەخۆری دەسەڵاتەوە تا ماڵپەڕەکوردیەکان وتۆڕی پاڵتاڵک وگفتوگۆی
ڕادیۆو تەلەفزیۆنەکان . هەموو لەگۆشەنیگای جیاوازو بەلێکدانەوەی
جۆراوجۆر و زۆر جار دژ بەیەکەوە خەریکن لەسەر هەڵبژاردن قسە دەکەن.
هەندێک دەڵێن هەڵبژاردنی ئەم جارە لەگەڵ ئەوانی تردا جیاوازی گەورەی
هەیە، چونکە ئێستا تەجروبەی زیاترمان هەیە، میدیای ئازادتر هەیە، خەڵکی
لە دەسەڵاتی ئێستا بێزارن و لەجاران ووشیارترن، یەکێتی و پارتی تەنیا
نین و ئەمجارە چەندین مونافس (ئۆپۆزسیۆن)یان هەیە. هەندێکی تر دەڵێن
ئەوهەلومەرجە نالەبارە سیاسی و ناوچەییانەی پێشوو، کە سەنگینیان لەسەر
هەڵبژاردنەکانی پێشوو دەکرد، ئێستا نەماون ومەترسیەک لەئارادا نیە. کەم
نین ئەوانەی دەڵێن بە چوونی چەندین کەسی تری ناڕازی بۆ نێو هۆڵی
پەرلەمان دەتوانێ پەرلەمان لەخەوی تائێستای خەبەربکاتەوەو بۆ
نوێنەرایەتی کردنی خەڵکی کوردستان لەپێشوو چالاکتری بکات. خەڵکێکی
ئێجگار زۆر حەوسەڵەی بە خەرجدانی ئەدەبیاتی نێو ڕۆژنامەکانیان نیەو بە
دێڕێک دەڵێن: هەر هێزێکی تر هەبێت پۆرتی یەکێتی و پارتی بشکێنێ، ئیتر
گرنگ نیە کێیەو چیە، هەرباشە!.خەڵکانێکی تریش بەپێی کارنامەیەک کە لە
هەردوو حزبی دەسەڵاتدار بینویانە و 18ساڵە تەجروبەی دەکەن، نیگەرانی
فرت وفێل وکڕینی دەنگ و نانبڕین وهەڕەشەو گوڕەشەی دەسەڵاتن و ترسی
ئەوەیان هەیە کە ڕۆژی هەڵبژاردن کارەساتی پێکدادانی چەکدارانەی
لێبکەوێتەوە.
لەم لایشەوە دەسەڵات خەریکی بەخشینەوەی زەوی و زارو دامەزراندنی
فەرمانبەرو بەڵێندانە بە کردنەوەی چەندین پرۆِژەی جۆراوجۆری
خزمەتگوزاری بەخەڵک. هێشتا هیچ نەبووە هەردوولا ڕادەگەیەنن، کە
مەسعودبارزانی بە سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەمێنێتەوە. یەکێتی دەڵێ:
پۆستی سەرەک وەزیرانی هەرێم مافی یەکێتییە!. بەهەرحاڵ هەردوولایان
پێکەوە خەریکن پۆستەکانی وەزارەتەکان لە ئێستاوە لە نێوان خۆیاندا
دابەش دەکەن. لەبەری ئەوبەریشەوە چەندین لیست خۆیان هێناوەتە پێشەوە تا
لەم هەلومەرجەدا سوچێک لە دەسەڵاتیان پێببڕێ. ( گۆڕان، ڕیفۆرم، چاکسازی،
پێشکەوتن ) ئەو لیست و ناوە بەڕواڵەت تازانەن کە دەیانەوێ تامەزرۆیی و
هیوای خەڵک بە گۆڕینی ژیانی ناشایستەی ئێستایان و بێزاریان لە دەسەڵاتی
سەرتاپا غەرقی گەندەڵی ئێستا، بکەنە چەند کورسیەک و لەهۆڵی پەرلەمانی
دوومانگی تردا لەسەری دابنیشن. سەر ئەنجام بە دەسەڵات و ئەحزاب وڕەوتی
دەرەوەی دەسەڵاتەوە هەموویان باسی گۆڕان و چاکسازی و ڕیفۆرم خۆراکی
هەموو ڕۆژەی میدیاکانیانە.
بۆ ئەوەی ئینسان بەچاوێکی کراوەو بە هوشیاریەکی زیاترەوە ئامانج
وئاراستەی ئەم هەموو مووشەکە ڕاگەیاندنانەی ئێستا بزانێ و سەرئەنجام
بڕیار لەسەر ئەوە بدات کەچی بکات و چ هەڵوێستەیەک بەقازانجی ژیانی
ئێستاو سبەینێی خۆی و هاوڕەگەزەکانی لە کوردستاندا بگرێ. لەو بڕوایەدام
کە وەڵام دانەوەی دروست بەم پرسیارانەی خوارەوە دەتوانێت کۆمەکی گەورە
پێبکات.
ئایا بەڕاستی ئەوەی کە بڕیار وایە دوومانگی تر لە ژێر ناوی هەڵبژاردندا
بەڕێوە بچێ، دەتوانێ پەرلەمانێکی واقعی وحکومەتێکی واقعی (نەک بەتەماعی
پەرلەمان و حکومەتەکانی ئەوروپا)، بەڵکو پەرلەمان و حکومەتێک بە
کەمترین ستانداردی مافی حکومەتکردنی نێودەوڵەتیەوەی، لێبکەوێتەوە؟ .
ئایا ئومێد بەستن بەوەی کە ئەم هەڵبژاردنە دەتوانێت وەزعیەتی نالەباری
ژیانی ئێستای خەڵک، ئەگەر کەمیش بێت بگۆڕێت، واقعیە، یان
خۆشخەیاڵیە؟.ئایا لیستی گۆڕان دەتوانێت گۆڕان لەشێوازی حکومەتکردن
وکەمکردنەوەی گەندەڵی و هێنانەکایەی دەسەڵاتی قانوون وەک ئیدیعای بۆ
دەکەن، بکات؟. ئایا ئایندەی چارەنووسی کوردستان لە نێو هاوکێشە سیاسیە
نوێیە جیهانیەکاندا چۆن پێشبینی دەکرێ؟. ئایاچارەنووسی پەیوەندی
کوردستان بە حکومەتی مەرکەزی عێراق و مەسەلەی کەرکوک و فیدرالیزم
وماددەی 140 بەکوێ دەگات؟. ئایادەنگدانی خەڵکی چ ئاکامێکی دەبێت؟.
خەڵکی دەنگ بدەن باشترە، یان نا؟. ئەگەر بەڵێیە بۆچی و ئەگەریش نەخێرە
بۆچی؟. سەرئەنجام کام ڕێگا بگیرێتە بەر بەقازانجی خەڵکی کوردستان و
ئایندەیەکی باشتر بۆ ژیانی ئێستاو سبەینێیان تەواو دەبێت؟.
من هەوڵ دەدەم بە دەوری خۆم بەچەند تەوەرەیەک
وەڵامی ئەو پرسیارانە بدەمەوە، ئومێدەوارم بتوانم لەم ڕاستایەدا
کۆمەکێک بکەم.
هەلومەرجی سیاسی دنیاو کاریگەری
لەسـەر ئایندەی سیـاسی کوردستان:
من لەوباوەڕەدام ،خۆکوژیە، خۆشباوەڕیەکی بە ئەنقەستە، ئەگەر کەسێک
قوورسایی هاوکێشە سیاسی و ئابووریە نوێیەکانی دنیای سەرمایەداری ئەمڕۆ
و هاوسەنگی هێزی تازەی نێوان زلهێزە ئیمپریالیستە جیهانیەکان، لەسەر
هەلومەرجی سیاسی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست وئایندەی سیاسی عێراق و کوردستان
بە تایبەتی، وە تەنانەت چارەنووسی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانیش ،
لاوەکی ونادیدە بگرێ.
ئۆردووگای سەرمایەداری جیهانی ئەمڕۆ غەرقی قەیرانی سیاسیە، قەیرانێک
کەئاکامی بۆشاییەکی گەورەوەیە لە ئارایش وپەیوەندیە نێونەتەوەییەکاندا
، کە بە ڕەوینەوەو هاتنەخوارەوەی هەژموونی سیاسی وئابووری ئەمریکا
بەسەر جیهاندا هاتۆتە پێشەوە. ئامانجێک کە دەستەی ڕاستڕەوی فەرمانڕەوای
ئەمریکا بۆ شکڵدان بەنەزمێکی جیهانی کە تیایدا خۆی پۆلیسی سیاسی
وئابووری وسەربازی جیهانی دوای جەنگی سارد بێت، و لە پێناویدا جەنگە
یەک لە دوای یەکەکانی(خەلیج وئەفغانستان وعێراق)ی خوڵقاند، سەرئەنجام
شکستی خوارد. پرۆژەی (نەزمی نوێی جیهان)، کەنزیکەی دوو دەهە بوو
هەلومەرجی سیاسی دنیای خستبووە ژێرکاریگەری خۆیەوە، بە شکستی ئەمریکا
لە عێراق، گەیشتە بنبەستی یەکجاری. بەم شێوەیە هاتنەخوارەوەی جێگاو
ڕێگای سەرووتری ئەمریکا دوای ماوەیەکی دوورو درێژی هەژموونی ئابووری و
سیاسی و سەربازی بەسەر دنیادا، بێشک کاریگەری جدی لەسەر هاوسەنگی هێزە
ئیمپریالیستەکان و لێرەوە وەزعیەتی جیهان بەجێ دەهێڵێ . پەیامەکانی
لێرە بەدوای ئەم ئاڵوگۆڕو هاوسەنگی هێزە جیهانیە نوێیە، پرۆسەی
دابەشکردنەوەی دووبارەی جیهان دەکاتە جەوهەری تووندبوونەوەی کێشمەکێشی
دەوڵەتە ئیمپریالیستەکان و بەرامبەرکێی نێوانیان لەسەر ناوچەکانی نفوزی
سیاسی وئابووری لە دنیادا. زیادبوونی قەیرانی ئابووری جیهانی
سەرمایەداریش بۆ ئەم هاوکێشەیە، پرۆسەی دابەشکردنەوەی دووبارەی جیهان
لە نێوان زلهێزە ئیمپریالیستەکاندا هەرچی تووندترو حەتمی تر دەکاتەوە.
ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بەتایبەتی عێراق کە هەرلە سەرەتاوە دەروازەیەکی
گرنگی بردنەپێشەوەی پڕۆژەی (نەزمی نوێی دنیا)ی ئەمریکا بوو، بەتووندی
دەکەوێتە ژێر کاریگەری ئەم هەلومەرجە نوێیەوەو وەڵامدانەوە بە پرسە
سیاسیە بێ وەڵامەکانی تائێستا و پێناسەکردنی هاوکێشە هەڵواسراوەکانی
تائێستای عێراق، دەبنە سەنتێزی بەرامبەرکێ و ململانێی زلهێزە
ئەمپریالیستە جیهانیەکان.
خزان بەرەو خواری جێگاو ڕێگای سەرووتری ئەمریکاوشکستی ئیستیراتیژی
وبنەبەستی پڕۆژەی نەزمی نوێی دنیاو پڕۆژەی( ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گەورە)،
بێشک ئیستیراتیژی تەواوی ئەو هێزانەی کە ئومێدی بەدەسەڵات گەیشنتنیان،
یان لە دەسەڵاتدا مانەوەیان بە سیاسەتی ئەمریکاوە لە ناوچەکەدا
گرێدابوو، لەگەڵ شکست و بنبەست بەرەو ڕوو دەکات. بزووتنەوەی بۆرژوا-
ناسیونالیزمی کوردو هەردوو حزبە سەرەکیەکەی( یەکێتی و پارتی)
قوربانیانی ئەم شکستەی سیاسەتی ئەمریکا دەبن.
یەکێتی و پارتی هەر لەسەرەتای جەنگی یەکەمی کەنداوەوە(1990)،
ئیستیراتیژی بەدەسەڵات گەیشتنیان، یان شەریکبوونیان لەدەسەڵاتی مەرکەزی
ئەوکاتی عێراقدا، بە ئیستیراتیژی ئەمریکاوە لە ناوچەکەدا گرێدا، بەم
شێوەیە چارەنووسی خەڵکی کوردستانیشیان تێکەڵ بە چارەنووسی خۆیان کردو
بە دیار سیاسەتی ئەمریکاوە لە عێراقدا ڕایانگرتن. هەلومەرجی نادیارو
سەرگەردانی سیاسی و بێحکومەتی وگەندەڵی وشەڕی ناوخۆ و ژیانی هەڵواسراوو
بێ ئاسۆیی خەڵکی کوردستان لە ساڵی 1991 ەوە تا ئەم لەحزەیە، شتێک نیەو
نەبووە، جگە لە ڕاگرتنی بەزۆر و ناڕەوای چارەنووسی خەڵکی کوردستان بە
دیار سیاسەتی دژی ئینسانی و پڕۆژەی نادیار وئاڵۆزکاوی ئەمریکاوە لە
عێراقدا.
بڕوانن. دوای ڕووخاندنی ڕژێمی بەعس و هەڵوەشاندنەوەی تەواوی بنەماکانی
دەوڵەت و هاتنەکایەوەی بۆشایی دەسەڵات لە عێراقدا، ئەمریکا تێکەڵاوێک
لەهێزی دژ بەیەکو ناکۆکی ( قەومی- دینی- تایەفی) لە جێگای قووتکردەوەو
بۆ هەر یەکێکیش لەو قەوم و تایەفەو ئەدیانانە ڕیش سپیەکی بۆ داتاشین
وناردنیە پەرلەمانی عێراق. یەکێتی وپارتی وەک دەم سپی خەڵکی کوردستان و
بەناوی ئەوانەوە جێگایەکیان لەوێ وەرگرت. پاشان لەسەر ئەم بنەمایە و بۆ
وەرگرتنی قانوونیەتی دەسەڵاتیان و ڕووسپیکردنی ملهوڕی سەربازی ئەمریکا
لە دنیادا، سیناریۆی گاڵتەجاڕی هەڵبژاردن بۆ پەرلەمانی عێراقیان خستەڕێ
ودواتریش دەستووری عێراقیان نووسیەوە. یەکێتی و پارتی بەهۆی دەسەڵاتێکی
لەوەوپێشترەوە کە لە کوردستاندا هەیانبوو، ئامادەترین هێزی بۆرژوایی
نێو ئەو پڕۆژە کۆنەپەرستانەو دژی ئینسانیە بوون کە ئەمریکا وەک بەدیلی
ڕژێمی بەعس لەعێراقدا پێکەوەینا. چ دەسەڵاتێک کە لە بەغدا پێکەوەنرا، چ
دەستوورێک کە نوسرایەوە بەقسەی تەواوی لایەنەکانی بەشدار لەسەر بناغەی
تەوافق پێکهات، نەک هیچ شتێکی تر. بەڵگە نەویستە کە تەوافقیش لە نێوان
دوو هێز یان چەند هێزێکی جیاواز ودژ بەیەک وناکۆکدا، کە هەریەکێکیان
چارەنووسی سیاسی و بەشە دەسەڵاتی خۆی لە بێ هێزکردن وبێ دەسەڵاتکردنی
ئەوانی تردا دەبینێ، لەسەر بناغەی هاوسەنگی هێزی سیاسی و سەربازی(
بەتایبەتی بۆ ووڵاتێکی نائارامی وەک عێراق) پێک دێت. هەرکاتێک ئەو
هاوسەنگی هێزە بەلایەکدا گۆڕا، تەوافقی پێشوو لەگەڵ خۆیدا دەگۆڕێ و
تەوافقی تازە دێنێتە ئاراوە.
بۆیە چی لەوە ئاسایی ترە کە هێزەکانی تری وەک ناسیونالیزمی عەرەب و
ئیسلامی سیاسی شیعەو ئیسلامی سیاسی سووننە، کەلە سەرەتاوە هێشتا خۆیان
کۆنەکردبۆوەو ڕیزەکانیان پێکەوە نەنابوو، زمان شیرین و متەوازع ودڵ
گەورە بن لەگەڵ یەکێتی و پارتیداو مەرجەکانیان بۆ بەشی زیاتر لە
دەسەڵاتداو نووسینی دێڕێکی زیاتر لە دەستووردا قبووڵ بکەن.
بەشکستی ئەمریکا لە عێراق و هاتنەخوارەوەی جێگاوڕێگای سیاسی وئابووری
وسەربازی لە دنیادا، ووشکە کەڵەکی تەوافقی نێوان هێزە پێکهێنەرەکانی
دەسەڵاتیش لە عێراقدا دەگۆڕێ. بەهەوادا چوونی ماددەی 140و کەوتنە
ژێرپرسیاری فیدرالیزمە قەومیەکەی یەکێتی وپارتی، و هێنانی فیرقەی 12ی
سووپای مەرکەز بۆ دەوروبەری شاری کەرکوک و ناوچەکانی گەرمیان، دواخستنی
هەرجارە بە بەهانەیەکی بوودجەی هەرێمی کوردستان لەلایەن مەرکەزەوە.
ئەوەی کە مالیکی دەڵێ لێرەبەدوا حکومەتکردن بە موحاسەسەو تەوافوق
کۆتایی دێت. ئەوەی کە دەڵێن دەبێ دووبارە دەستوور دەستکاری بکرێتەوەو
ئاڵوگۆڕی بەسەردا بهێنرێ. هەموو ئەمانە نیشانەکانی تێکچوونی تەوافوقی
پێشووە، کەلە ئاکامی گۆڕینی هاوسەنگی هێزی پێشووی مەرکەز لەگەڵ
ناسیونالیزمی کورددا بە قازانجی مەرکەز هاتۆتە ئاراوە.
بۆیە یەکێتی و پارتی ڕاست دەکەن کە دەڵێن کوردستان لەبەردەم مەترسی
گەورەدایە. بەڵام ئەمە نەک هەر هیچ حەقانیەتێک بەوان نادات ولەجێگای
دوورخستنەوەی مەترسی لەسەر کوردستان دایان نانێت ، بەڵکو ئەوان خۆیان
بەگرتنەبەری سیاسەتی لکاندنەوەی کوردستان بە عێراقەوەو ڕاگرتنی
چارەنووسی خەڵکەکەی بە دیار سیاسەتی ئەمریکاو هەلومەرجی ئاڵۆزکاوی
عێراقەوە، مەترسین لەسەر ئایندەی خەڵکی کوردستان. ئەوان خۆیان بەشێکن
لە قەیرانی سیاسی کوردستان و لەمپەرێکی سەرەکین لەبەردەم هەر
ئاڵوگۆڕێکی ئینسانیدا بە قازانجی خەڵکی کوردستان. ئەگەر قەرار بێت
مەترسی مەرکەز لەسەر خەڵکی کوردستان لاببرێت، دەبێ بەر لەهەرشتێک
چارەنووسی خەڵکی کوردستان لە دەستی یەکێتی وپارتی کە بە ناڕەواو
بەپێچەوانەی خواستی ملیۆنی خەڵکی کوردستانەوە لکاندیانەوە بە
دەسەڵاتێکی قەومی _ ئیسلامی _ تایەفی لە عێراقدا، دەربهێنرێت.
لە جوگرافیایەکی وەک ئێستای کوردستاندا، کە هیچ ناسنامەیەکی بەڕەسمیەت
ناسراوی ووڵاتی نیە، مافی حکومەتکردن تیایدا لە هیچ پشتیوانیەکی یاسایی
نێو دەوڵەتی بەهرەمەند نیە، تا ئێستاو بەشێوەیەکی قانوونی بەشێک بێت لە
عێراقێکی ئاڵۆزکاوی سیاسی وپڕکێشمەکێش وهەتا سەر مۆخ فاسد و گەندەڵ،
بودجەی بژێوی مانگانەی دانیشتوانەکەی لە مەرکەزەوە بێت. دوو حزبی خاوەن
میلیشیای چەکدار دەستیان بەسەر تەواوی موقەدەرات وسەروەت و سامانی
کۆمەڵگەدا گرتبێ، تەنانەت نانی بژێوی ڕۆژانەی خەڵک بە بارمتەی لایەنگری
لە لایەکیان گیرابێ. چاوەڕوانی لەوەی کە هەڵبژاردنێکی ئازاد بکرێت و
خەڵکی ئازادانە دەنگ بدەن و پەرلەمانێکی خاوەن سەلاحیەتی بڕیاردان و
چاودێربەسەر بەڕێوەبردنی بڕیارەکانیدا پێک بێت. پەرلەمانێک کە سەربەخۆ
مافی بڕیاردانی هەبێت و توانای وەرگرتنەوەی قانوونیەتی لە هەر
کابینەیەکی حکومەتی لە دەستدا بێت، پەرلەمانێک ( لەنێو قەیرانی سیاسی و
پڕکێشمەکێشی دەسەڵاتی مەرکەز)دا، دەستی بەسەر مەکتەبی سیاسی هەردوو
حزبی میلیشیایی چەکداری ئەو دیو دیواری پەرلەماندا بڕوات. بێجگە لە
خۆشخەیاڵیەکی ڕووت و بێ پەردە هیچ شتێکی تر نیە.
بەهەڵەدا چوون و تێنەگەیشتنە لە ڕیشەی کێشەکە، ئەگەر کەسێک لەو
بڕوایەدا بێت، کە کێشەی سەرەکی کۆمەڵگەی کوردستان، تەنیا دزی و
ڕاووڕووت وبەتاڵانبردنی سەروەت و سامانی کۆمەڵگەیە لەلایەن
دەسەڵاتدارانەوە، یان نەبوونی حکومەتی قانوون وپەرلەمانێکی چالاکە لە
کوردستان. دروست پێچەوانەکەی ڕاستە. خودی نەبوونی حکومەتی قانوون
وفەسادی ئیداری وگەندەڵی و پەرلەمانی کارتۆنی، ڕیشەی لە بێ ئاسۆیی و
سەرگەردانی سیاسی وهەڵواسراوی چارەنووسی خەڵکی کوردستاندایە، ڕیشەی لە
بەڕەسمیەت نەناسینی مافی حکومەتکردن لە جوگرافیایەکی پێناسەنەکراوی نێو
دەوڵەتیدایە. کۆمەڵگەی کوردستان کێشەی سیاسی هەیە، بە وەڵامدانەوە بەو
کێشە سیاسیە دەکرێ قسە لە پەرلەمان وحکومەت و هەڵبژاردن بکرێت
وسەرەتانی گەندەڵی و دزی و فەسادی ئیداری لە کۆڵ کۆمەڵگە بکرێتەوە.
ئەوەشی کە چارەنووسی کوردستانی بە هەڵواسراوی تا ئێستا هێشتۆتەوە و
دەسەڵاتی میلیشیای چەکداری دانا، ئەوەی کە تەواوی سەروەت و سامانی
کۆمەڵگەی بۆ خۆی قۆرخ کرد و هیچ کەسێک ئامارێک دەربارەی سەرمایەی
کەڵەکەبوویان نازانێت، بەرهەمی سیاسیەتی یەکێتی و پارتیەو ئەوان لە
گەورە تابچوکی بەر پرسیارن.
ئەوان خۆیان موسەبیبی گەیاندنی کوردستانن بەم ئاستەی ئێستا، ئەوان
مانەوەی ژیانی سیاسی و دەسەڵاتیان لەسەر ئەم هەلومەرجە درێژە پێ دەدەن،
هەرجۆرە ئاڵوگۆڕو ڕیفۆرمێک لە دەسەڵاتی ئێستایان بەرەو ڕووخاندنیان
دەبات. بۆیە ئەگەر قەراربێت ئاڵۆگۆڕێک بکرێت دەبێ لەدەرەوەی مەیدانێک
بێت کە ئەوان دیاری دەکەن. نەک چوون بۆ ناو کایەیەک کە ئەوان
نەخشەکەیان کێشاوەو لە ئێستاوە نەتیجەکەی دیارە.
ڕەنگە لەم سیناریۆی هەڵبژاردنەدا هەندێک دەموچاو بگۆڕێن و لەبری
کەسانێکی ئێستای ئەندام پەرلەمان، کەسانێکی تر مووچەکەیان وەربگرن.
بەڵام بە ئەندازەی سەرە دەرزیەک کاریگەری لەسەر گۆڕینی وەزعیەتی ئێستا
نابێت. ئەوەی کە پێی دەڵێن پەرلەمانی کوردستان و حکومەتی هەرێم،
دامەزراوەی بەزۆر بە یەکەوەنراوی دوو حزبی دەسەڵاتدارە کە لە ئاکامی
قەیرانی سیاسی دەسەڵاتی بۆرژوازیدا لە عێراق فرسەتی مانەوەی تا ئێستای
لە کوردستاندا پێبڕاوە. هەلومەرجی نوێی دنیاو گۆڕینی هاوسەنگی هێزی
جیهانی و ناوچەیی، هەتا دێت ئەو فرسەتە بەرەو داخران دەبات. لەم نێوەدا
چەندە (مالیکی) و(حەکیم) و ڕەوتی ئیسلامی سیاسی شیعە بۆ بردنەپێشەوەی
ئیستیراتیژی حزبەکانیان بۆ پەرلەمانی کارتۆنی عێراق دەگەڕێنەوە،
هەرئەوەندش ( بارزانی وتاڵەبانی) بۆ ساتوسەودای بەشی دەسەڵاتی خۆیان لە
کوردستاندا بۆ پەرلەمانی کوردستان دەگەڕێنەوە.
چارەنووسی کوردستان لە نێو زەلکاوی وەزعیەتی سیاسی عێراقدا گیری
خواردووە، ئەوەی کە چارەنووسی خەڵکی کوردستانی بردە نێو ئەو زەلکاوەوە،
بزووتنەوەی بۆرژوا_ ناسیونالیزمی کورد و هەردوو حزبە سەرەکیە
دەسەڵاتدارەکەین لە کوردستان. بەڵام ئەو بزووتنەوەیە تەنیا یەکێتی و
پارتی نین. تەواوی ئەو لیستانەی تر لە پێش هەموویانەوە لیستەکەی (نەوشیروان
مستەفا) کە ئێستاو لەم بانگەشەی سیناریۆی هەڵبژاردنەدا خەریکن
گەندەڵکاریەکانی یەکێتی و پارتی بە با ئەکەن، ئەوانیش ئەندامانی هەمان
خێزانی بزووتنەوەی بۆرژوا_ ناسیونالیزمی کوردن. ئیمتیحانی 18ساڵ
دەسەڵاتدارەتی یەکێتی وپارتی لە کوردستان، ئیمتیحانی بزووتنەوەی
کوردایەتی بۆرژوازی کوردە بە هەموو ڕەوت وباڵەکانیەوە، هەر بۆیە
لەپەیوەند بەچارەسەری کێشەی ڕیشەیی و سەرەکی کۆمەڵگەی کوردستان وبردنی
بائاقاری دەربازکردنی لە زەلکاوی سیاسی ئێستا، نە ووشەیەکیان هەیە بۆ
ووتن و نەکارێکیان هەیە بۆ کردن. هەموو هەر خەریکی جووینەوەی زۆر درەنگ
وەختی کەسافەتکاریەکانی چەند ساڵی ڕابردووی دەسەڵاتدارەتی یەکێتی و
پارتین، کە خەڵک نەک هەر دەیانزانێ، بەڵکو لە دژی هاتنەمەیدان و سنگیان
کرایە نیشانەی گووللەی دەسەڵات.
بۆ دەربازکردنی کۆمەڵگەی کوردستان لە هەلومەرجی ئاڵۆزکاوی ئێستا، دەبێ
ئەو قومارخانەیەی کە چارەنووسی خەڵکی کوردستان لەسەر مێزەکەی دانراوە،
تێک بدرێ. دەبێ لە بناغەوە ڕواڵەتی سیاسی مەسەلەکە کە چارەنووسی خەڵکی
کوردستانی تێدا قەتیس کراوە بگۆڕدرێ. دەبێ مافی نوێنەرایەتیکردنی
بەزۆری چەکو بە هەڕەشەی نانبڕینی خەڵکی کوردستان لە یەکێتی وپارتی
وەربگیرێتەوەو بخرێتە دەستی نوێنەرانی هەڵبژێردراوی خەڵکەوە، دەبێ
ئیرادەی ڕاستەوخۆو جەماوەری فراوان و ڕێکخراوی خەڵک بە کردەوەی سیاسی
دەربهێنرێ. نابێ بوار بدرێت دەریای ئاواتی خەڵکی کوردستان بۆ گۆڕینی
ژیانی ناشایستەی ئێستایان، بڕژێنرێتە کاسەی ڕەوتێکی تازە لە ژێر عەبا
دەرهاتووی یەکێتی یان پارتیەوە.
دەبێ کوردستان جیابکرێتەوە لە عێراق و دەوڵەتێکی سکۆلاری غەیرە قەومی و
غەیرە دینی لە کوردستان پێک بێت. هەموو ئەمانە کردەوەیەکی شۆڕگێڕانەو
خەباتێکی هەقخوازانەن لە دەرەوەی سیناریۆی پووچی پەرلەمان و هەڵبژاردن
دەکرێ. قەیرانی سەرتاپاگیری سیاسی وئابووری وئیدیۆلۆژی نیزامی
سەرمایەداری جیهانی ئەمڕۆ، سەرباری ئاستەنگە جدیەکانی، شانسی سەرکەوتنی
ئاوها کردەوەیەکی شۆڕشێگڕانە بەخەڵکی کوردستان دەدات، بەمەرجێک ئیرادەی
بەکۆمەڵ وڕێکخراو بکەن و بەکردەوە بێنەمەیدان.
ماوێتی
لە بەشەکانی تردا:
1- سیستەمی پەرلەمانی غەربی و پەرلەمانەکانی ووڵاتانی ڕۆژهەڵات.
2- لیستەکەی نەوشیروان و نزیکایەتی لەگەڵ گۆڕان.
3- ڕێگاچارەچیەو چۆن دەسەڵاتی هەڵبژێردراوی خەڵکی کوردستان پێک دێت؟.
|
